Hét toverwoord als het gaat om woningnood is 'bijbouwen'. In Rotterdam hebben ze dat ook begrepen: daar bouwen ze de komende tijd 3000 prefab woningen. Het lijkt een mega-aantal, maar niets haalt het bij de meer dan 10.000 woningen die in 1982 werden bijgebouwd in Amsterdam, onder leiding van wethouder Jan Schaefer. De man van de gevleugelde uitspraak 'in geouwehoer kun je niet wonen'.

Amsterdam, jaren 80. Een grauwe, verpauperde stad, met zo’n 200.000 inwoners minder dan nu het geval is. Gesloopte huizen, dichtgetimmerde panden. Gezinnen trokken weg naar gemeenten als Purmerend, de kwaliteit van de woningen was slecht. Krakers spraken van 'woningnood', vanwege het grote aantal leegstaande panden.

Inbreiden

Walter Etty werkte als wethouder financiën in de jaren 80 nauw met Jan Schaefer samen. Het bijbouwen gebeurde eigenlijk tussen bestaande woningen, legt Etty uit. "Er waren in bijvoorbeeld de Jordaan, de Dapperbuurt en de Pijp allerlei open gaten gevallen. Daar werd bijgebouwd, zo konden mensen doorstromen in dezelfde buurt. Geen uitbreiding, maar inbreiding noemen we dat."

Veel bestuurders wilden slopen, maar Schaefer en Etty gingen voor bijbouwen. "In de jaren 60 tot 80 was men ervan overtuigd dat de stad aan zijn eind was. De stad was voor kantoren, mensen hadden recht op licht en lucht. Je moest gaan bouwen in Almere, Purmerend, enzovoort. Maar mensen kwamen in opstand, ze wilden in de stad blijven."

Boegbeeld

Schaefer werd het boegbeeld van een maatschappelijke en politieke coalitie die ineens, na de rellen rondom de aanleg van de metro, aan de macht kwam in de gemeenteraad. Hij heeft ervoor gezorgd dat er veel dingen zijn gebeurd. Etty: "Hij was degene die ervoor nodig was om de coalitie te laten slagen, maar tegelijkertijd had hij die mensen ook nodig. Hij was een enorme samenwerker."

Etty is het niet eens met het beeld van een schreeuwer dat soms van Schaefer wordt geschetst. "Binnenskamers was hij iemand die met weinig woorden hele slimme dingen zei."

Schaefer anno nu?

Huur en betaalbaarheid is nu het probleem. Schaefer zou zich opnieuw richten tot de woningbouwverenigingen, denkt Etty. "Hij zou zeker proberen de corporaties weer ruimte te geven om te bouwen. Ze zijn afgeknepen. Ze kunnen veel minder goed dingen doen."

Etty ziet vandaag de dag ook een ander probleem. "De inkomensgrenzen voor sociale woningen zijn ook omlaag gegaan. Verplegers, politieagenten en onderwijzers hebben een te hoog inkomen, maar niet voldoende voor dure huurwoningen of een koopwoning."

Versnippering

Een nieuwe Jan Schaefer ziet Etty nog niet. "Allereerst: Schaefer moet je niet op een voetstuk zetten. De geschiedenis draait niet om één persoon. Het gaat om teams. Maar nu is dat moeilijk door de versnippering in het lokale bestuur. Zelfs als er nu een nieuwe Jan Schaefer is, denk ik niet dat hij iets zou kunnen doen."

"Vergeet niet: toen konden we 12 jaar lang met één politiek programma aan de slag." Toch heeft Etty geen heimwee naar het verleden. "De toekomst is veel leuker. Het gaat veel beter. Er gebeuren hele goeie dingen op het moment." En hoe gaat het met Amsterdam-specifiek? "Briljant. Ik blijf er wonen."

President Donald Trump kondigde het gisteravond aan: Amerika gaat een importheffing van 20 procent op alle producten uit de Europese Unie doorvoeren. Wereldwijd waarschuwen economen dat dit een slecht idee is, vooral voor de VS zelf. Toch zet Trump door.

Voor Nederlandse ondernemingen met veel export naar de Verenigde Staten breken spannende tijden aan. Door de extra belasting van 20 procent worden hun producten voor de Amerikaanse consument een stuk duurder. "Dit betekent heel veel onzekerheid."

"Dit valt wel rauw op ons dak", zegt Willem Hulsebosch. Samen met zijn vrouw en zoons runt hij al jaren een bloembollenbedrijf in Julianadorp.

Andere markten

"We doen al decennialang zaken met Amerika en hebben in de loop der jaren echt een goede band opgebouwd met onze klanten in de VS", gaat Hulsebosch verder. "Die willen we graag houden. Maar als het moet, dan gaan we ons op andere markten richten."

Want de familie beseft wel dat Amerikanen zullen afhaken als bloemen door de heffing te duur worden. "Tulpen zijn geen eerste levensbehoefte. Aan het eind van je rondje supermarkt staat er een bosje bloemen. Als dat ineens 20 procent duurder is, dan denk je wel twee keer na."

'We begrijpen zijn visie'

De familie Hulsebosch is flink verweven met de Verenigde Staten. "Onze moeder is Amerikaans, we hebben familie overzee en komen er vaak", vertelt zoon Roy.

"We houden van het land en zijn zelfs pro-Trumpers. Dat klinkt misschien tegenstrijdig, maar we begrijpen zijn visie wel. Hij maakt waar wat hij zegt. Dat vinden wij ergens ook wel bewonderenswaardig. Hij zet zijn volk op één, dat is duidelijk. Daar kunnen wij in Europa nog wat van leren. Alleen dit plan, dat maakt het voor ons wel lastig."

Niet volledig afhankelijk

Toch blijft Hulsebosch positief: "We zijn gelukkig niet volledig afhankelijk van Amerika. We exporteren ook naar Engeland, China, Rusland en Kazachstan. En we hebben een uniek product. Bollen kun je maar op één plek in de wereld telen, en dat is hier, in Nederland. Door het klimaat, de bodem, de omstandigheden. Dat kan niet zomaar ergens anders. Daar hebben ze ons gewoon voor nodig.

Er zijn dus genoeg opties. "Als de ene markt moeilijk doet, dan vinden wij onze weg wel via een andere. We hebben al vaker met onzekerheden te maken gehad. Als het even tegenzit, dan nemen we genoegen met wat minder marge en stellen we investeringen gewoon even uit."

'Kennis en ervaring zit in Nederland'

"Trump ziet ons het liefst naar Amerika vertrekken", legt directeur van TTA-ISO Martin Maasland uit. Het Nederlandse bedrijf maakt landbouwmachines en heeft een grote afzetmarkt in de Verenigde Staten.

TTA-ISO heeft zelfs een kantoor in de VS zitten. "Maar de kennis en ervaring op het gebied van high-techsystemen in de tuinbouw zit hier in Nederland. Die gekwalificeerde mensen kun je niet oppakken en in Amerika neerzetten."

Prijs verlagen

Bang voor Amerikaanse concurrenten is Maasland niet. "In ons geval zijn er weinig of eigenlijk geen partijen in de Verenigde Staten die hetzelfde kunnen bieden als wij. We zien onszelf daardoor niet genoodzaakt om de winstgevendheid op onze machines te verlagen."

Maar als de prijs vanwege de invoerheffingen te hoog wordt, dan bestaat er volgens Maasland wel een kans dat de markt afneemt of zelfs helemaal stilvalt. "Dan kunnen we overwegen of we bereid zijn iets van onze marges op te geven, maar we moeten ook de salarissen van onze medewerkers kunnen betalen."

Tegenactie

Over eventuele eigen tarieven die de EU als tegenactie kan invoeren, maakt Maasland zich geen zorgen. "De grootste impact zijn uiteindelijk toch de hoge tarieven van Amerika richting Europa, omdat wij in Europa produceren."

"En andersom importeren wij weinig vanuit Amerika", gaat hij verder. "Dus als Europa hoge handelstarieven gaat invoeren, verwachten wij niet dat dat veel impact op ons heeft."

Minder groei maar geen crisis

Hoofdeconomoom van de ING Marieke Blom begrijpt de zorgen van Nederlandse ondernemers die veel exporteren naar de Verenigde Staten. "Door Trumps nieuwe invoertarieven, gemiddeld 25 procent, en zelfs 54 procent voor China krijgt ook de Europese Unie een tarief van 20 procent opgelegd. Dat leidt naar verwachting tot een exportdaling van zo'n 15 procent richting de VS. Voor Nederland betekent dat een krimp van ongeveer 0,2 procent van het BBP."

Toch is dit volgens Blom geen nieuwe economische crisis in wording. "Dit is niet te vergelijken met corona of de energiecrisis. Het is vooral een rem op de groei."

Niet terugslaan met eigen tarief

Blom verwacht dat Europa met eigen tarieven zal reageren. "Maar hoe dat uitpakt is onduidelijk, omdat we niet zeker weten hoe Trump reageert. Een handelsoorlog moeten we zien te voorkomen."

"We kunnen beter gerichte steun bieden aan getroffen sectoren. Ook kan er veel winst worden geboekt door de interne markt beter te laten werken. En er liggen veel kansen in het versterken van handelsrelaties met landen als India en Zuid-Amerika. Als we dit moment grijpen, kan Europa uiteindelijk sterker en minder afhankelijk van de VS worden. Ook voor Nederland liggen hier echte kansen."