Het is eigenlijk praten tot je een ons weegt: filibusteren. In de Amerikaanse politiek wordt deze tactiek al jarenlang gebruikt om tijd te rekken, zodat er geen tijd meer is om te stemmen over een nieuwe wet. President Biden wil dat dit niet meer mag.

"Filibusteren is dus simpel gezegd dat de minderheid een mogelijkheid heeft om de meerderheid te dwarsbomen in de Senaat. En daarmee de wetgeving kunnen tegenhouden", vertelt Amerika-kenner Frans Verhagen. Maar in de loop van de tijd heeft de filibuster ook een andere vorm aangenomen: alleen al een aankondiging van de filibuster is genoeg om een zaak stil te zetten.

Afschaffen lukt waarschijnlijk niet

De Democraten willen heel graag dat filibusteren niet meer mag. President Joe Biden brengt het nu weer op, omdat Republikeinen nu wapenwetten blokkeren door deze tactiek te gebruiken. Het is al vaker gebeurd bij het debat over wapenwetten. Amerika-kenner Verhagen denkt dat de kans heel klein is dat dit historische fenomeen wordt afgeschaft.

"Er zijn een paar conservatieven Democraten die filibusteren niet willen afschaffen", vertelt Verhagen. 'Die willen graag dat de filibuster nog wel blijft bestaan maar niet in zijn geheel. Zij stellen voor om de filibuster bijvoorbeeld alleen te koppelen aan bepaalde thema's." Hoewel hij dan niet helemaal afgeschaft wordt is het wel een verbetering, vindt Verhagen. "Het vergroot namelijk de kans dat er tóch wetswijzigingen doorheen komen."

Bekende filibusters

Misschien ken je het voorbeeld nog wel uit 2013 waarin Ted Cruz 14 uur aan het woord was. Zijn grote doel was Obamacare tegen te houden. Hij kondigde aan net zolang te blijven praten tot hij niet meer kon staan en las ergens in zijn betoog zelfs voor uit het kinderboek Dr. Seuss.

Ook gebeurt het dus nu best vaak dat zodra bijvoorbeeld Democraten iets willen bespreken of ergens over willen stemmen, Republikeinen op voorhand dan al zeggen: als je dit doet, gaan wij filibusteren. "De crux is dat er dan dus helemaal niet meer gestemd wordt. En het praktische resultaat daarvan is dat er nauwelijks wetgeving wordt aangenomen", vertelt Verhagen.

Ander systeem

Een verliezende partij die de winnende partij ervan kan weerhouden om veranderingen door te voeren. Dat klinkt niet heel democratisch. Maar zo kan je dat niet stellen, vindt Verhagen.

"Het systeem heeft misschien elementen die wij niet democratisch vinden, maar andersom zou een Amerikaan dat misschien over ons systeem denken." Elk democratisch systeem kan dus een andere vorm aannemen en heeft ook de mogelijkheid om door de jaren heen te veranderen. "In de praktijk zien we alleen dat zo'n verandering echt heel veel tijd nodig heeft."

50Plus

De tactiek is ook een keer in de Nederlandse Tweede Kamer toegepast. In 2017 sprak 50Plus-Kamerlid Van Rooijen van 20.30 uur 's avonds tot 05.00 uur 's ochtends. Het bleef al die tijd inhoudelijk en er werden dus geen kinderboeken voorgelezen zoals in Amerika.

Van Rooijen wilde het eigenlijk 15 uur volhouden maar uiteindelijk kwam er een einde aan doordat de spreektijd door een ordevoorstel werd beperkt. 50Plus hoopte het, samen met de PVV, onmogelijk te maken dat de wet van belastingvoordeel voor mensen met een afgelost eigen huis werd afgeschaft.

Het Chinese techbedrijf Huawei is in opspraak geraakt door betrokkenheid bij een nieuw corruptieschandaal. Lobbyisten van Huawei zouden Europarlementariërs hebben omgekocht. De politie heeft inmiddels huiszoekingen gedaan en meerdere personen aangehouden.

De stikstofaanpak van het oude kabinet is afgeschaft, maar nieuw, duidelijk beleid ontbreekt tot nu toe. Hoe nu verder? Dat vraagt onder meer branchevereniging Bouwend Nederland zich af. Minister Keijzer zet vooral in op juridische aanpassingen.

Een paar jaar geleden heeft dertiger Jan-Pieter van Laar het bouwbedrijf van zijn vader en oom overgenomen. "Het is echt een familiebedrijf, ondertussen al in de vierde generatie. We hebben 25 man in dienst en doen aan nieuwbouw, verbouwingen, renovaties, echt van alles. In 2031 hopen we het honderdjarige bestaan van het bedrijf te kunnen vieren."

'Iedereen staat in de wachtstand'

Maar de jonge ondernemer uit Wapenveld heeft zorgen. De impasse in de stikstofcrisis zorgt er volgens brancheorganisatie Bouwend Nederland voor dat zo'n 30 procent van alle nieuwbouwprojecten op de tocht komen te staan. En dat merkt ook Van Laar.

"Iedereen staat in de wachtstand. Hoe moeten we omgaan met de stikstofregels, wat kan nog wel, wat niet? De gemeente rondt geen bestemmingsplannen meer af, wij krijgen geen vergunningen meer. Ook niet voor projecten waarbij we totaal geen problemen hadden verwacht."

240.000 woningen kunnen niet gebouwd worden

Bouwend Nederland maakt zich al jaren zorgen over het gebrek aan daadkracht om de stikstofcrisis aan te pakken. "We hebben nu in kaart gebracht welke Natura 2000-gebieden er slecht aan toe zijn door stikstof. En deze informatie combineerden we met de concrete woningbouwplannen in Nederland", vertelt Jelmer Alberts, directeur belangenbehartiging van Bouwend Nederland.

"Dan zie je op die kaart hoe ontzettend veel van deze bouwprojecten te dicht bij stikstofgevoelige natuur liggen", gaat Alberts verder. "Doordat het stikstofprobleem niet wordt opgelost krijgen deze projecten geen vergunning. Tot 2030 gaat het om maar liefst 244.000 woningen die hierdoor niet gebouwd kunnen worden. Dat is echt heel erg schrikken. We wisten al dat de impact van stikstof op de woningbouw en infrastructuur groot was, maar niet dat het er zo dramatisch uitziet."

'Met geitenpaadjes niet meer op te lossen'

De brancheorganisatie wil dat het kabinet eindelijk met een doortastend plan komt. "We weten alles al, alle data zijn bekend, met geitenpaadjes valt dit niet meer op te lossen", zegt Alberts. "We stormen nu recht op een betonnen muur af."

"De stikstofuitstoot moet omlaag, de betrokken ministeries moeten nu met een plan komen", benadrukt de woordvoerder van Bouwend Nederland. "En elke sector moet zijn eigen 'fair share' pakken."

'Zitten met de gebakken peren'

"Iedereen is nu aan zet, ook de bouw", vindt ook bouwondernemer De Laar. "Maar onze sector heeft feitelijk heel weinig stikstofuitstoot, en toch zitten wij nu wel met de gebakken peren. Heel Nederland heeft hierdoor een probleem."

In Nederland is de landbouw, en dan met name de intensieve veehouderij, veruit de grootste bron van stikstofuitstoot, vooral in de vorm van ammoniak. Daarnaast dragen wegverkeer, scheepvaart, luchtvaart en de industrie bij aan de stikstofcrisis. En in beperkte mate draagt ook de bouw zelf bij aan het probleem.

'Kabinet moet eruit komen'

In januari bepaalde de rechtbank in Den Haag opnieuw dat de Nederlandse overheid meer moet doen om schade aan de natuur door stikstof te voorkomen.

Bouwend Nederland snapt het vonnis: "De enige manier om echt uit deze crisis te komen is structurele uitstootvermindering", zegt Alberts. "Ik hoop echt dat dit kabinet eruit komt. Het moet gewoon opgelost worden."

'Ik wil de 100 jaar met ons bedrijf halen'

"Met alleen de kleine projectjes halen we het niet", laat de bezorgde Van Laar weten. "We stoppen zo veel werk in de grotere plannen en projecten. Het wordt nu echt tijd dat we uit de wachtstand mogen komen en weer mogen bouwen."

Ondanks alle zorgen blijft Van Laar optimistisch: "Ik wil de 100 jaar met ons bedrijf halen. Bouwen is mij met de paplepel ingegoten, ik vind dit werk zo leuk. En ik kan ook helemaal niets anders."

Minister: 'Rekenkundige grens voor stikstofuitstoot aanpassen'

"We willen iets doen aan de juridische werkelijkheid die we met z'n allen hebben gemaakt", reageert minister Mona Keijzer van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening op de nieuwe cijfers van Bouwend Nederland. "En er moeten maatregelen worden genomen om de stikstofuitstoot omlaag te brengen."

"Heel veel huizen kunnen er gelukkig wél gebouwd worden. En we willen de rekenkundige ondergrens aanpassen, dan kan weer meer."