Naast bekende vaccins als Pfizer, AstraZeneca en Janssen, worden er op dit moment in hoog tempo tal van nieuwe vaccins ontwikkeld. De WHO telt maar liefst 264 vaccins in ontwikkeling. Dat doorontwikkelen is hard nodig, want ook het virus staat niet stil.

1200 aanmeldingen kreeg het UMCG in Groningen na een oproep om vrijwilligers om een nieuw vaccin te testen. En in Utrecht zijn ze op zoek naar 2000 mensen die aan de test willen meedoen. De ene helft krijgt het vaccin, de andere helft een placebo. Maar waarom moeten er nieuwe vaccins komen nu er al een aantal goedgekeurde, werkende vaccins zijn? Er zijn volgens de onderzoekers goede redenen om nieuwe vaccins te ontwikkelen.

'We hebben niet genoeg'

De honderden nieuwe vaccins die momenteel wereldwijd worden ontwikkeld, moeten beter werken, makkelijker ingezet worden en in kunnen spelen op toekomstige mutaties van het coronavirus.

"We hebben niet genoeg", zegt projectleider van het vaccin-onderzoek in Groningen Go van Dam over een belangrijke reden van het onderzoek. "Met de huidige productie haal je het niet. We hebben een vaccin nodig dat maar één keer geprikt hoeft te worden."

In 3 a 4 maanden een miljard doses

Van Dam is projectleider in het onderzoek dat hij namens het Amerikaanse bedrijf Akston Biosciences uitvoert. Na goedkeuring van het vaccin kan volgens hem het bedrijf in 3 á 4 maanden een miljard doses produceren.

Naast een grotere productie is het ontwikkelen van nieuwe vaccins volgens hem ook om tal van andere redenen noodzakelijk. Zo zijn nieuwe vaccins al ingericht op de laatste varianten van het virus. "We hebben nu al rekening gehouden met de varianten, die hebben we al getest."

Placebogroep

Het UMC Utrecht is inmiddels een fase verder en werkt in tegenstelling tot Groningen wél met een placebogroep. 2000 vrijwilligers doen er aan mee, als onderdeel van een onderzoek dat wereldwijd werkt met 36.500 deelnemers. Volgens het UMC zullen de deelnemers twee jaar nauwlettend worden gevolgd, om 'naast de werkzaamheid ook de veiligheid op de lange termijn te kunnen bepalen'.

De krappe productiecapaciteit is volgens arts-microbioloog Marc Bonten van het UMC aan als reden voor de huidige studie. "Bovendien is er een kans dat sommige vaccins nog te maken krijgen met tegenvallers op het gebied van werkzaamheid, veiligheid of productie."

Veiligheid

Het type vaccin dat Go van Dam voor Akston test, moet ook een stuk veiliger zijn ten opzichte van de huidige vaccins. Zo is er geen genetisch materiaal van het virus gebruikt, waardoor het volgens de onderzoekers 'onmogelijk moet zijn dat er vermeerdering van het virus in het lichaam plaatsvindt', ofwel dat het virus je ziek kan maken.

"We houden al rekening met varianten, daar is al op getest", vertelt Van Dam. Die tests op dieren zijn volgens de onderzoekers effectief en veilig. "Dat was de eerste fase, nu kijken we verder naar de veiligheid en haalbaarheid."

Placebo 'onethisch'

En dat betekent dus testen op mensen. In Groningen krijgen uiteindelijk 176 gezonde vrijwilligers een prik. Een echte prik overigens. "Dit is geen placebo", zegt Van Dam. "Ze krijgen ook een vaccinatiebewijs."

Werken met een placebogroep zoals Utrecht doet, is wat hem betreft uit den boze. "Je gaat de placebogroep een bewust risico aandoen. Dat is onethisch. Je ziet het ook bij de WHO en in discussiegroepen: een placebo is niet meer te verkopen. Want hoe kan je veiligheid garanderen zonder placebo?"

NSC en ChristenUnie pleiten voor een zogenaamde rode knop om jongeren digitaal beter te beschermen. Waarmee met één druk op de knop, al jouw online gegevens in één keer worden verwijderd. De vraag is of dat gaat werken.

Jongeren moeten beter beschermd worden op het internet. Dat is de boodschap die Don Ceder van de ChristenUnie en Jesse Six Dijkstra van NSC aan de Tweede Kamer duidelijk willen maken. "Voordat je achttien bent, zijn er verschillende online profielen van je gemaakt."

Cookies slaan alles op

"Onze persoonlijke gegevens worden opgeslagen door cookies', zegt Lotje Beek, beleidsadviseur bij Bits of Freedom. "Cookies zijn een soort bestandjes die op een website zitten, en vervolgens vanaf de website terug gaan naar je computer'', legt ze uit. "Hierdoor houden ze bij wat jij online doet, op welke dingen je klikt, en voor hoelang."

"Deze informatie wordt vervolgens opgeslagen door bedrijven zoals Meta en Google. Op basis hiervan schetsen ze jouw persoonlijk profiel", vervolgt Beek. "Ze weten hierdoor precies welke boodschap ze aan jou kunnen meegeven, bijvoorbeeld om iets te kopen op het internet. Hierdoor verlies je de autonomie."

Persoonlijke online profiel

"Middels een online profiel kunnen bedrijven jou opdelen in bepaalde categorieën", vertelt cyberexpert Dave Maasland. "Bijvoorbeeld op interessegebied, leeftijdscategorie en of je man of vrouw bent. Dat kan heel gedetailleerd gaan."

"Maar dat gebeurt niet alleen via cookies", maakt hij duidelijk. "Ook je mobiele apparaat slaat informatie op. Het belangrijkst is dat mensen beseffen dat als je digitale voetsporen achterlaat, je snel persoonlijke informatie vrijgeeft."

Kansongelijkheid voor jongeren

Volgens NSC en ChristenUnie kunnen digitale profielen negatieve gevolgen hebben en leiden tot kansenongelijkheid. Ook beleidsadviseur Beek kan zich hierin vinden. "Vacatures voor mannelijke beroepen worden voor 90 procent vaker aan mannen laten zien, blijkt uit onderzoek van het College van de Rechten voor de Mens. Vrouwen zien weer vaker vacatures voor kappersopleidingen, waardoor zij vacatures als monteurs bijvoorbeeld missen. Dit levert minder kansen op en verdeelt de samenleving."

Ook cybersecurity-expert Maasland ziet problemen. "Als eenmaal iets op het internet staat, zal deze informatie niet snel verdwijnen. Bijvoorbeeld fanatieke berichten over je voetbalclub, of een boze reactie naar een leraar, die kunnen later altijd weer opduiken. Tijdens een ruzie of een sollicitatie bijvoorbeeld," legt hij uit.

'Niet hoe het internet werkt'

Precies hier zit volgens Maasland ook de crux. "De informatie op het internet staat altijd ergens opgeslagen, zelfs met een mooie rode knop. Hoe graag we ook een makkelijke oplossing willen, dit is niet hoe het internet werkt."

Desondanks vinden beide experts het goed dat NSC en ChristenUnie dit onderwerp onder de aandacht brengen. "Jongeren moeten beter beschermd worden op het internet, maar we moeten in deze fase vooral kijken naar de voorkant," vervolgt Maasland. "Kinderen moeten weten dat het belangrijk is om na te denken wát je plaatst op het internet. De oplossing zit in meer educatie en mediabewustzijn. Niet bij een magische knop."