Verzakte grafstenen en ondergelopen graven: extreme regenval zorgt voor problemen op begraafplaatsen. Om schade door wateroverlast te voorkomen moeten begraafplaatsen maatregelen nemen. "Soms staat er water in een graf als iemand begraven moet worden."

"Zo extreem als dit heb ik nog nooit meegemaakt." Gerie van Weert, beheerder van een begraafplaats in Eindhoven, wijst naar een rij verzakte grafstenen. Hij is al bijna 20 jaar beheerder van begraafplaatsen. Door de vele regenval van afgelopen maanden spoelde de grond om de graven weg, waardoor ze verzakken.

'Water in graf voor begrafenis'

De afgelopen weken werkte hij hard aan het beperken van de schade. Want niet alleen boven de grond richt water schade aan, ook onder de grond is het een probleem. "Soms ligt er water in een graf als iemand begraven moet worden", vertelt Van Weert. "Voordat we een kist laten zakken, pompen we dan eerst het water eruit. We hebben er alles aan gedaan om de overlast voor de bezoekers te beperken."

"Voor de nabestaanden is het helemaal niet plezierig", zegt hij. "Die komen kijken en zien dan dat een steen is omgevallen. Dat is voor die mensen verschrikkelijk. Wij worden dan aangesproken en we leggen uit wat we gaan doen. Sommige mensen hebben er erg veel moeite mee."

Gevolgen van klimaatverandering

De problemen door wateroverlast spelen op meer begraafplaatsen, ziet Igle Weidenaar van de Landelijke Organisatie van Begraafplaatsen. "Klimaatverandering en zeker overvloedige regen zoals die van de laatste maanden, hebben invloed op begraafplaatsen. Het regenwater zakt en neemt klei- en zanddeeltjes mee."

"En een graf dat nog niet zo oud is, klinkt in. Dat is een natuurlijk proces", legt hij uit. "En dan is het natuurlijk heel vervelend als je als nabestaande bij een graf komt en ziet dat het zand zover is weggespoeld en dat je onder het grafmonument door kunt kijken. Indirect hebben de begraafplaatsen zeker ook te maken met de gevolgen van klimaatverandering."

Niet op alle begraafplaatsen

"Maar het is niet zo dat er een groot probleem is op alle begraafplaatsen in Nederland", maakt Weidenaar duidelijk. "Het is pas een probleem voor een begraafplaats als het grondwater structureel stijgt, dan moeten ze maatregelen nemen."

Bij een te hoog grondwaterpeil kunnen begraafplaatsen niet meer voldoen aan het Besluit op de Lijkbezorging. "Want bij een nieuw graf moet de onderste kist minstens 30 centimeter boven de hoogste gemiddelde grondwaterstand liggen", legt hij uit.

'Droge grond voor nodig'

Die droge ruimte van 30 centimeter is nodig, zegt Martijn van Randwijk van ingenieursbureau Kybys, dat begraafplaatsen die met wateroverlast kampen helpt. "Die ruimte is er om voor te zorgen dat het lijk 'in den droge' kan ontbinden."

"Daar is droge grond voor nodig", vertelt Van Randwijk. "Af en toe water is niet erg, het zou zelfs nog bevorderlijk kunnen werken in de ontbinding." Maar permanent onder water is volgens hem onwenselijk, dan krijg je geen goede ontbinding. "Het Besluit op de Lijkbezorging komt eigenlijk voort uit milieuhygiëne: om ziektes te voorkomen moet een stoffelijk overschot goed en vlug ontbinden en dat kan niet als het in het grondwater ligt."

Onder NAP of langs de rivieren

Volgens Van Randwijk zijn het voornamelijk de begraafplaatsen die onder Normaal Amsterdams Peil (NAP) of langs de rivieren liggen die last hebben van een te natte grond. "Omdat daar soms extreem hoge waterstanden optreden die doorwerken in het waterpeil."

Ook op veengronden kan dit probleem voorkomen, vervolgt hij. "Waar het waterpeil is verlaagd in verband met de aanleg van infrastructuur en landbouw", vertelt hij. Terwijl die grond volgens hem juist nat moet zijn: "Anders klinkt de bodem in. Dat is slecht voor graven, die zakken naar beneden."

Begraven kan duurder worden

Een begraafplaats die deze maatregelen al heeft genomen is de algemene begraafplaats in Sliedrecht, een dorp dat 2 tot 3 meter onder NAP ligt. "Hier hebben ze een deel van de begraafplaats opgehoogd en een drainagesysteem aangelegd", weet ingenieur Van Randwijk. Hij verwacht dat in de toekomst meer begraafplaatsen zulke maatregelen zullen moeten nemen.

Maar een begraafplaats ophogen kan heel duur zijn, zegt Weidenaar van Landelijke Organisatie van Begraafplaatsen. "Als het een gemeentelijke begraafplaats betreft, dan is het vaak een politieke keuze welke investering gedaan wordt." De gemeente kan de hoge rekening betalen via de grafrechten. "En dan kan het inderdaad zo zijn dat begraven daardoor duurder wordt."

'Belangrijk dat het er netjes uitziet'

Volgens begraafplaatsbeheerder Van Weert is het aanleggen van drainage een oplossing die te duur wordt. "De bestaande graven liggen te dicht op elkaar om daartussen pijpen aan te leggen. En ophogen van de begraafplaats is niet te betalen."

Maar hij sluit niet uit dat er in de toekomst mogelijk toch meer nodig is om wateroverlast tegen te gaan. "Misschien als we de komende jaren zien dat de problemen iedere keer terugkomen, dan moeten we meer doen. Het is belangrijk voor de nabestaanden dat de begraafplaats er netjes uitziet."

Zelf verantwoordelijk voor onderhoud

In Eindhoven is een speciaal bedrijf inmiddels begonnen om de verzakte graven weer te herstellen en omgevallen grafstenen weer recht te zetten. Het rechtzetten van de grafstenen moet door de nabestaanden worden betaald.

"Het monument op het graf is het eigendom van de rechthebbende op het graf", vertelt Weidenaar. "Dat is niet het eigendom van de begraafplaats. Dus de nabestaanden zijn zelf verantwoordelijk voor het onderhoud en herstel van de monumenten."

De druk van China op Taiwan wordt steeds groter. Met grootschalige militaire oefeningen rondom het eiland groeit de vrees voor een invasie. Gaat China nu echt proberen Taiwan zich opnieuw toe te eigenen? "Dit moeten we zien als het nieuwe normaal."

'Eenheid van kabinetsbeleid': voor en tijdens het Kamerdebat over de lintjesaffaire gaat het er veel over. Meerdere politici vinden dat minister Marjolein Faber aan deze eenheid morrelt. Maar wat betekent het precies? "Ze moeten met één mond spreken."

Afgelopen weekend werd duidelijk dat minister Marjolein Faber van de Asiel en Migratie weigert te tekenen voor koninklijke onderscheidingen voor vrijwilligers die zich hebben ingezet voor vluchtelingen en asielzoekers. Als oplossing zullen premier Dick Schoof en minister van Binnenlandse Zaken Judith Uitermark hun handtekening zetten. Maar volgens critici staat de 'eenheid van kabinetsbeleid' hierdoor op het spel.

Met één mond spreken

Het kabinet moet met één mond spreken, legt politiek commentator Joost Vullings uit. Dat is volgens hem een van de kernwaarden van het Nederlands staatsbestel. "Je moet het eigenlijk zo voor je zien: je mag als minister best je eigen mening hebben, maar die bespreek je dan alleen in de ministerraad met alle ministers achter gesloten deuren."

"Maar als er dan uiteindelijk een besluit wordt genomen, dan sta je daar met z'n allen achter en draag je dat ook uit", gaat hij verder. "Want anders heb je als kabinet natuurlijk buitengewoon weinig gezag als vervolgens iedere minister alsnog zijn eigen mening gaat geven. En dat is dus hier het geval."

Niet de eerste keer

Toch is het niet voor het eerst dat een minister uitspreekt dat hij of zij het niet eens is met de rest van het kabinet. Zo keerde Mona Keijzer, toen nog staatssecretaris van Economische Zaken, zich in 2021 tegen een in de ministerraad genomen besluit over het coronatoegangsbewijs. Zij stapte uiteindelijk niet zelf op, maar werd ontslagen door toenmalig premier Mark Rutte: een uitzonderlijk besluit.

Het Kamerdebat vandaag gaat dan ook niet alleen om een eventueel excuses van minister Faber, maar ook om leiderschap van premier Schoof, vertelt Vullings. "Het is de bedoeling dat hij tegen zijn minister zegt: 'Luister, wij willen dat deze lintjes worden uitgedeeld aan die mensen. En we willen ook dat iedereen dat uitdraagt en er niet één iemand zegt het er niet mee eens te zijn.'"

'Kabinet is als voetbalteam'

Partijleider Mirjam Bikker van de ChristenUnie vergelijkt het kabinet met een voetbalteam. "Als je gaat spelen in verschillende stijlen, wordt het geen wedstrijd. En een belangrijke regel is: het kabinet regeert, en gaat als het goed is aan de slag met wetsvoorstellen, en de Kamer controleert."

"Maar als de ene minister zegt 'ik vind het een goede wet' en de andere 'ik vind het een slechte wet', dan kan de Kamer dat niet meer controleren", benadrukt ze over het belang van 'eenheid van kabinetsbeleid'. "Wat je persoonlijk op een verjaardag vindt, is tot daaraan toe. Maar als minister spreek je dezelfde woorden als je collega's, want je bent het met elkaar eens."

'Niet alleen excuses, ook tekenen'

Ook GroenLinks-PvdA-leider Frans Timmermans is niet te spreken over de huidige situatie. Volgens hem is eenheid juist nu nodig. "Kijk eens in wat voor tijd we leven: op 2 uur vliegen is er een oorlog gaande, vandaag kondigt Trump handelsmaatregelen aan die Nederland hard kunnen raken", somt hij op. "Dan moet je een eensgezind landsbestuur hebben en dat hebben we niet, ze maken alleen maar ruzie."

Het is volgens hem dan ook belangrijk dat Faber niet alleen haar excuses aanbiedt, maar ook zelf de aanvragen voor de lintjes ondertekent. "Dat moet ze beloven, want dat is dan eenheid van kabinetsbeleid. En dat ze iedere volgende aanvraag - die ongetwijfeld zal komen - ook zal tekenen. Daarmee herstel je het vertrouwen in het decoratiestelsel."

Herhaling voorkomen

Chris Stoffer van de SGP sluit zich hierbij aan en benadrukt hoe belangrijk die eenheid is. "Het is altijd zo geweest en zie in wat voor rommeltje we nu terechtkomen." Daarom vindt hij het ook belangrijk dat premier Schoof uiteindelijk toch aanwezig is bij het Kamerdebat. "Het gaat nu over het hele kabinet", zegt Stoffer. "Hij moet ingrijpen en zorgen dat het niet nog een keer gebeurt."

Ook Vullings ziet dat alle ogen nu op de premier gericht zijn, zegt de politiek commentator tot slot. "Vijf lintjes zijn misschien een kleine kwestie, maar als je nu niet optreedt, dan kan het nog een keer gebeuren."