Uit een peiling van de FNV onder ruim 500 mensen die met kankerverwekkende stoffen werken, blijkt dat een grote meerderheid dit door werkdruk zonder beschermingsmiddelen doet. Esther kan erover meepraten. Zij komt er regelmatig mee in aanraking.

Als je werkt met gevaarlijke, kankerverwekkende stoffen, moet je op z'n minst goed beschermd zijn. Denk aan speciale schoenen, handschoenen, kleding en brillen. Bovendien moet je weten met welke stoffen je werkt. In de praktijk gebeurt dat dus lang niet altijd, blijkt uit de FNV-peiling.

Te weinig preventie

Vooral in de vervoerssector, de industrie en in de zorg is dit een probleem. Twee derde van de ruim 500 mensen die door FNV werden ondervraagd zegt weleens onbeschermd te werken met gevaarlijke stoffen.

Bijna 60 procent van hen geeft aan dat ze geen voorlichting krijgen over de stoffen waarmee ze werken. Vicevoorzitter Kitty Jong van FNV noemt de uitkomst van het onderzoek 'schokkend'. Er wordt volgens haar te weinig gedaan aan preventie.

'Je voelt het in je keel'

Esther* werkt met gevaarlijke stoffen. Zij doet onderhoud aan rijdend materieel en komt er vooral mee in aanraking tijdens het schoonmaken, vertelt ze.

"Sommige stoffen hebben een heel sterke geur, soms zo sterk dat je ze voelt in je neus en in je keel. Daarnaast gebruiken we regelmatig kit, waar ook kankerverwekkende stoffen in zitten."

'We doen het maar gewoon'

Tijdens het schoonmaken draagt Esther werkkleding, handschoenen en een mondmasker met een filter. "Maar door de hoge werkdruk vergeet je weleens om zo'n masker op te doen."

Ook is het lang niet altijd duidelijk welke stoffen er in een bepaald schoonmaakmiddel zitten en of die gevaarlijk zijn, vertelt ze. En om dat zelf uit te zoeken is vaak helemaal geen tijd. "Daardoor is het voor ons als monteurs soms heel lastig om te bepalen wat we kunnen gebruiken en doen we het maar gewoon."

Verplicht om te informeren

"De werkdruk is vaak zo hoog dat er geen tijd is om fatsoenlijke beschermingsmiddelen aan te trekken", zegt FNV-vicevoorzitter Jong. "En natuurlijk hebben mensen altijd zelf een verantwoordelijkheid, maar als het je niet wordt verteld, weet je het gewoon niet."

"Ook wordt er bovenmatig veel met giftige stoffen gewerkt en is er nauwelijks voorlichting. Mensen lezen het gewoon op het etiket, terwijl de werkgever verplicht is om daar informatie over te geven." Daarin moet echt iets veranderen, benadrukt ze.

Duidelijke kaart nodig

Esther maakt zich zorgen over haar gezondheid. "In onze familie komt kanker vaak voor en doordat ik soms onbeschermd met gevaarlijke stoffen werk, ben ik bang dat ik het ook zal krijgen. Dat maakt me best bang."

Het zou Esther helpen als per middel een duidelijke kaart wordt gemaakt waarop staat wat er precies in een stof zit en welke beschermingsmiddelen er nodig zijn als je met de stof werkt. "Ze doen wel aan voorlichting, maar ze doen niet genoeg."

Er is al één Nederlander aan overleden en twee andere zijn erdoor in het ziekenhuis beland: namaak oxycodon-pillen. Vaak worden ze online gekocht, zonder recept. "Je weet niet wat je koopt."

Videobeelden laten een opmerkelijk beeld zien bij het steekincident in het centrum van Amsterdam gistermiddag. Een burger overmeestert de verdachte en draagt hem ogenschijnlijk rustig over aan de politie. Is dat uitzonderlijk? "Ging heel efficiënt."

We leggen de video voor aan hoogleraar criminologie Marie Lindegaard van de Universiteit van Amsterdam.

Burger die ingreep, wist wat hij deed

"Wat mij heel erg opvalt aan de video van het burgerarrest in Amsterdam, is dat de omstander die de verdachte heeft gepakt zich behoorlijk professioneel gedraagt. Hij is een stuk handiger dan wat ik ooit gezien heb op camerabeelden van dit soort incidenten. De manier waarop hij op die dader gaat zitten en dan met één hand nog iets pakt. Dat geeft mij het idee: dit is wel iemand met professionele skills", vertelt Lindegaard.

De hoogleraar gaat verder: "Wat mij ook opvalt is het moment dat de politie aankomt. Wat omstanders op dat moment meestal doen is alles heel snel aan de politie overdragen, hier zie je dat politie en deze burger samenwerken. Dat geeft mij de indruk dat ook de politie ziet dat deze burger dit heel efficiënt doet en weet wat hij doet."

Cirkel van omstanders

Volgens Lindegaard is ook de manier waarop andere omstanders zich opstellen kenmerkend voor een serieus incident waar geweld bij komt.

"Er staan heel veel mensen omheen. Er is een vrouw die de burger die op de verdachte zit even aantikt, mensen vragen die burger dingen. Het is typisch voor zo'n situatie dat omstanders een cirkel eromheen vormen."

Gevoel van veiligheid

Dat contact zoeken tussen omstanders is een manier om met trauma om te gaan, proberen je veilig te voelen. Het is ook een manier om de burger die de verdachte beet heeft het gevoel te geven dat hij niet alleen staat, legt Lindegaard uit.

Meestal is het zo dat drie tot vier mensen gaan samenwerken en deze man doet het in de video alleen. Ook dat geeft volgens haar weer een aanwijzing dat deze burger professioneel overkomt.

Sociale banden

We weten inmiddels dat de burger die de verdachte overmeesterde een toerist was net als de meeste slachtoffers, is dat relevant?

"Ja", zegt Lindegaard. "Je ziet meestal dat mensen die een band voelen met de mensen die betrokken zijn in het incident eerder tot actie overgaan. Er waren veel toeristen op straat, dat soort sociale banden lokt omstander-ingrijpen uit. Dat geldt trouwens ook voor sociale banden tussen dader en burger."

Ingrijpen bij urgentie

Interessant is ook wanneer iemand tot actie overgaat. "Als er een wapen wordt gebruikt dan zien we dat omstanders iets later ingrijpen en terughoudender zijn. Het was in Amsterdam redelijk laat dat er iets werd gedaan door die burger en dat past bij dit soort incidenten", vertelt Lindegaard.

In het algemeen zie je dat omstanders bij vechtpartijen of ruzies meestal ingrijpen op het moment dat duidelijk wordt dat het niet een gewone ruzie is, dat is het moment waarop omstanders iets gaan doen, ziet de hoogleraar. "Je zou natuurlijk ook kunnen denken: dat is het moment waarop het ingewikkeld wordt dus; liever niet. Maar dat is niet zo. Als de urgentie wordt gevoeld dan grijpen mensen vaak in."

Omstander-effect

Hoe zit het met het omstander-effect? Vanuit de psychologie is dat vaak uitgelegd als een situatie waar mensen gezamenlijk kijken naar een noodsituatie maar niets doen.

"Het omstander-effect is vooral een laboratorium fenomeen. Het is niet in het echte leven aangetoond voor een situatie waar geweld of agressie in het spel is, omdat je daar geen proefpersonen aan mag blootstellen. Wij zien steeds: als het geen noodgeval is dan gaan mensen niks doen, maar als het nodig is dan doen mensen iets."

Persoonlijke kenmerken

Is er iets bekend over wat voor type mensen er ingrijpt in zo'n situatie?

"Weinig. Het gebeurt best wel vaak maar is niet goed onderzocht. Het wordt vaak niet opgenomen in de politiestatistiek, er is weinig informatie over die mensen", sluit Lindegaard af.

Britse toerist overmeesterde verdachte 'vanuit instinct'

De Amsterdamse burgemeester Halsema heeft de man die de verdachte overmeesterde een heldenspeld overhandigd.

Zij zegt over de man: "Hij heeft een geweldig instinct aan de dag gelegd. Je weet het natuurlijk niet wat de verdachte van plan was, wat er nog had kunnen volgen, maar je kunt niets uitsluiten. Deze man heeft in een split second een beslissing genomen, die echt uitzonderlijk is en waarvoor heel veel waardering moet zijn."