Hoewel de tijd begint te dringen, wordt een nieuw steunpakket voor Oekraïne nog steeds niet goedgekeurd in het Amerikaanse Congres. President Zelensky probeert de banden met de VS aan te halen, maar ook in Europa rommelt het.

De Oekraïense president Zelensky gaat vandaag Amerikaanse senatoren via een videoverbinding toespreken. Het digitale bezoek volgt op een waarschuwing van het Witte Huis gisteren. Er zou 'geen geld en bijna geen tijd' meer zijn om wapens en andere militaire steun te leveren aan Oekraïne.

Steun wordt tegengehouden

President Biden presenteerde eind oktober een nieuw steunpakket van 106 miljard dollar voor onder meer Oekraïne, Israël en grensbewaking. Maar dat is nog altijd niet goedgekeurd door het Congres, waar het met name door de rechterflank van de Republikeinse partij wordt tegengehouden.

Volgens de Amerikaanse regering kan een beslissing nu niet langer worden uitgesteld. Ondertussen nemen in Oekraïne de zorgen toe.

Zorgen op lange en korte termijn

"De zorgen in Oekraïne zijn groot", zegt oorlogsverslaggever Hans Jaap Melissen. Hij vertelt dat het land naar buiten toe probeert vol te houden dat alles goed komt. "Maar intern zijn er niet alleen zorgen over een tekort aan geld voor het einde van het jaar, maar ook over steun vanuit Amerika als Trump volgend jaar de verkiezingen zou winnen."

Het land zoekt dan ook steeds meer toenadering tot Republikeinen in Amerika. Vorige week nog ging een delegatie van politici, ambtenaren, veteranen en door de oorlog getroffen kinderen naar de Verenigde Staten om nieuwe contacten te leggen en te pleiten voor blijvende steun.

Situatie front

Het is voor de Oekraïners belangrijk om aandacht te blijven vragen voor hun situatie, ook omdat de strijd op het moment lijkt te zijn vastgelopen, vertelt Melissen. "Oekraïne is de Dnipro rivier overgestoken en heeft de Russische vloot iets teruggedrongen bij de Krim. Maar verder gebeurt er bijna niks en op sommige plekken hebben de Russen zelfs vooruitgang geboekt."

Voor soldaten aan het front wordt de situatie met de dalende temperaturen steeds moeilijker. Zo zouden militairen last hebben van muizen en ratten die communicatiekabels kapot knagen en zelfs in slaapzakken kruipen voor warmte. De BBC had contact met een Oekraïense soldaat op het veroverde deel van de Dnipro oever die vertelt over een gebrek drinkwater, warme kleding en stroom, en spreekt van een 'hel'.

'Samenhorigheid neemt af'

"De situatie aan het front legt ook extra druk op de maatschappij", zegt Melissen. "Er was laatst een demonstratie voor het gemeentehuis in Kyiv van vrouwen die willen dat hun mannen terugkomen van het front. In het begin van de oorlog was bijna iedereen wel bereid om te vechten, maar je ziet het animo heel erg is afgenomen."

De samenhorigheid neemt af en er is een steeds duidelijkere grens tussen het oosten en het westen van Oekraïne, vertelt Melissen. "Mensen in bijvoorbeeld in Kyiv of Lviv merken weinig meer van de oorlog en zien het steeds meer als een oostelijk probleem."

Politieke onrust

Ook in de politieke top rommelt het. Zo beschuldigt de burgemeester van Kyiv, Vitaly Klytsjko, president Zelensky van autoritair gedrag. En de president zou overwegen om de commandant der strijdkrachten, Valeri Zaloezjny, te vervangen.

Zaloezjny zei begin november in de Britse krant The Economist dat de oorlog in een patstelling is beland. Dat werd onmiddellijk tegengesproken door president Zelensky, die daarna militaire leiders vroeg zich niet te bemoeien met de politiek. "Zelensky heeft hoge verwachtingen gekweekt van het tegenoffensief, maar dat is gewoon niet gelukt", zegt Melissen. "Alleen is hij bang om dat toe te geven, want hij wil niet dat het een hopeloze strijd lijkt."

'Bang om steun te verliezen'

Het is volgens Melissen voor Oekraïne een lastige afweging hoe eerlijk ze kunnen zijn over het verloop van de strijd. "Ze willen graag uitstralen dat het gaat lukken en zijn bang om steun te verliezen als ze zeggen dat het niet goed gaat." Oekraïne maakt zich daar volgens hem terecht zorgen om, nu het animo voor militaire steun ook binnen de Europese Unie afneemt.

Zo zou een 'schuldenrem' op leningen door de Duitse regering Europese steun tegen kunnen houden. En het is onduidelijk of een nieuw Nederlands kabinet dezelfde financiële en militaire hulp zal bieden als de afgelopen regering deed. NAVO-baas Jens Stoltenberg waarschuwde al dat het Westen zich moet voorbereiden op slecht nieuws vanuit Oekraïne.

Donald Trump

Waar de Oekraïners zich volgens Melissen nog meer zorgen over maken dan over tanende Europese steun, is het mogelijk wegvallen van hulp uit Amerika als Donald Trump volgend jaar zou worden verkozen. En dat zou Poetin niet slecht uitkomen.

"Velen vermoeden dat hij de tijd gewoon probeert vol te krijgen totdat Trump terugkomt en de meeste steun wegvalt", zegt Melissen. "Dat zou de situatie voor Oekraïne wel heel erg verslechteren."

Einde oorlog?

Met oorlogsmoeheid en minder hulp lijkt een oplossing met Rusland misschien dichterbij, vertelt Melissen. "Er zijn best mensen in Oekraïne die zeggen dat de frontlinie maar de nieuwe grens moet worden. Maar niemand weet hoe dat precies zou werken en of dat een oplossing is die Poetin ziet zitten. En Poetin lijkt ook niet een erg betrouwbare onderhandelingspartner."

"Wat wel zeker is, is dat de situatie er voor Oekraïne niet rooskleurig uitziet", zegt Melissen. "Ze hebben minder manschappen en zijn nog altijd de underdog in deze oorlog. En nu zijn ze ook nog steun aan het verliezen."

President Donald Trump kondigde het gisteravond aan: Amerika gaat een importheffing van 20 procent op alle producten uit de Europese Unie doorvoeren. Wereldwijd waarschuwen economen dat dit een slecht idee is, vooral voor de VS zelf. Toch zet Trump door.

Voor Nederlandse ondernemingen met veel export naar de Verenigde Staten breken spannende tijden aan. Door de extra belasting van 20 procent worden hun producten voor de Amerikaanse consument een stuk duurder. "Dit betekent heel veel onzekerheid."

"Dit valt wel rauw op ons dak", zegt Willem Hulsebosch. Samen met zijn vrouw en zoons runt hij al jaren een bloembollenbedrijf in Julianadorp.

Andere markten

"We doen al decennialang zaken met Amerika en hebben in de loop der jaren echt een goede band opgebouwd met onze klanten in de VS", gaat Hulsebosch verder. "Die willen we graag houden. Maar als het moet, dan gaan we ons op andere markten richten."

Want de familie beseft wel dat Amerikanen zullen afhaken als bloemen door de heffing te duur worden. "Tulpen zijn geen eerste levensbehoefte. Aan het eind van je rondje supermarkt staat er een bosje bloemen. Als dat ineens 20 procent duurder is, dan denk je wel twee keer na."

'We begrijpen zijn visie'

De familie Hulsebosch is flink verweven met de Verenigde Staten. "Onze moeder is Amerikaans, we hebben familie overzee en komen er vaak", vertelt zoon Roy.

"We houden van het land en zijn zelfs pro-Trumpers. Dat klinkt misschien tegenstrijdig, maar we begrijpen zijn visie wel. Hij maakt waar wat hij zegt. Dat vinden wij ergens ook wel bewonderenswaardig. Hij zet zijn volk op één, dat is duidelijk. Daar kunnen wij in Europa nog wat van leren. Alleen dit plan, dat maakt het voor ons wel lastig."

Niet volledig afhankelijk

Toch blijft Hulsebosch positief: "We zijn gelukkig niet volledig afhankelijk van Amerika. We exporteren ook naar Engeland, China, Rusland en Kazachstan. En we hebben een uniek product. Bollen kun je maar op één plek in de wereld telen, en dat is hier, in Nederland. Door het klimaat, de bodem, de omstandigheden. Dat kan niet zomaar ergens anders. Daar hebben ze ons gewoon voor nodig.

Er zijn dus genoeg opties. "Als de ene markt moeilijk doet, dan vinden wij onze weg wel via een andere. We hebben al vaker met onzekerheden te maken gehad. Als het even tegenzit, dan nemen we genoegen met wat minder marge en stellen we investeringen gewoon even uit."

'Kennis en ervaring zit in Nederland'

"Trump ziet ons het liefst naar Amerika vertrekken", legt directeur van TTA-ISO Martin Maasland uit. Het Nederlandse bedrijf maakt landbouwmachines en heeft een grote afzetmarkt in de Verenigde Staten.

TTA-ISO heeft zelfs een kantoor in de VS zitten. "Maar de kennis en ervaring op het gebied van high-techsystemen in de tuinbouw zit hier in Nederland. Die gekwalificeerde mensen kun je niet oppakken en in Amerika neerzetten."

Prijs verlagen

Bang voor Amerikaanse concurrenten is Maasland niet. "In ons geval zijn er weinig of eigenlijk geen partijen in de Verenigde Staten die hetzelfde kunnen bieden als wij. We zien onszelf daardoor niet genoodzaakt om de winstgevendheid op onze machines te verlagen."

Maar als de prijs vanwege de invoerheffingen te hoog wordt, dan bestaat er volgens Maasland wel een kans dat de markt afneemt of zelfs helemaal stilvalt. "Dan kunnen we overwegen of we bereid zijn iets van onze marges op te geven, maar we moeten ook de salarissen van onze medewerkers kunnen betalen."

Tegenactie

Over eventuele eigen tarieven die de EU als tegenactie kan invoeren, maakt Maasland zich geen zorgen. "De grootste impact zijn uiteindelijk toch de hoge tarieven van Amerika richting Europa, omdat wij in Europa produceren."

"En andersom importeren wij weinig vanuit Amerika", gaat hij verder. "Dus als Europa hoge handelstarieven gaat invoeren, verwachten wij niet dat dat veel impact op ons heeft."

Minder groei maar geen crisis

Hoofdeconomoom van de ING Marieke Blom begrijpt de zorgen van Nederlandse ondernemers die veel exporteren naar de Verenigde Staten. "Door Trumps nieuwe invoertarieven, gemiddeld 25 procent, en zelfs 54 procent voor China krijgt ook de Europese Unie een tarief van 20 procent opgelegd. Dat leidt naar verwachting tot een exportdaling van zo'n 15 procent richting de VS. Voor Nederland betekent dat een krimp van ongeveer 0,2 procent van het BBP."

Toch is dit volgens Blom geen nieuwe economische crisis in wording. "Dit is niet te vergelijken met corona of de energiecrisis. Het is vooral een rem op de groei."

Niet terugslaan met eigen tarief

Blom verwacht dat Europa met eigen tarieven zal reageren. "Maar hoe dat uitpakt is onduidelijk, omdat we niet zeker weten hoe Trump reageert. Een handelsoorlog moeten we zien te voorkomen."

"We kunnen beter gerichte steun bieden aan getroffen sectoren. Ook kan er veel winst worden geboekt door de interne markt beter te laten werken. En er liggen veel kansen in het versterken van handelsrelaties met landen als India en Zuid-Amerika. Als we dit moment grijpen, kan Europa uiteindelijk sterker en minder afhankelijk van de VS worden. Ook voor Nederland liggen hier echte kansen."