Volgens Susanna Terstal, de Nederlandse ambassadeur in Iran, blijft Nederland in de nucleaire deal met Iran, zolang het land dat zelf ook blijft. “De deal is belangrijk voor de veiligheid van de EU en Nederland.” Iraanse ondernemers die graag handel willen drijven met Nederland, hopen ook dat de deal in stand blijft.

De nucleaire deal met Iran werd in 2015 gesloten door de VS, de EU, China en Rusland. Iran beloofde zijn nucleaire activiteiten te staken en in ruil daarvoor zouden de andere landen de economische sancties op Iran verlichten. Het doel was te voorkomen dat Iran een kernmacht zou worden. Maar president Trump vindt dat de deal, gesloten onder zijn voorganger Obama, niet ver genoeg gaat. Twee maanden geleden kondigde hij aan uit de deal te stappen. Hij wil een nieuwe deal met verregaande toezeggingen van Iran.

Ondernemers

Het besluit van Trump is een flinke domper voor de ondernemers die hoopten dat het zakendoen vanuit Iran makkelijker zou worden na de deal. Zo ook Farshid Bahari, hij runt een duurzaam afvalverwerkingsbedrijf in Teheran. “Vier jaar geleden zijn we begonnen met samenwerken met Nederlandse bedrijven. Hun innovaties konden we goed gebruiken, onze techniek was 25 jaar oud.” Maar dat de deal nu onder druk staat baart hem zorgen. “Het besluit van Trump zal ons zeker raken.”

Toch betekent het niet het einde van de deal. De overgebleven landen hebben toegezegd in de deal te willen blijven. Vrijdag is er weer topoverleg tussen Iraanse vertegenwoordigers en Europese ministers. Maar de deal in stand houden zal lastig zijn, want de Amerikanen gooien roet in het eten. Zelfs Europese bedrijven die handel willen drijven met Iran, wordt het leven zuur gemaakt door de Amerikanen.

Grote onzekerheid

“Het grote pijnpunt zit hem in het overmaken van geld. Iran is afgesloten, je kunt niet vanuit Iran een Nederlandse ondernemer betalen,” aldus ambassadeur Terstal. Dit merkt Farshid Bahari ook, hij zoekt nog naar een manier om geld over te maken buiten Iran. Banken die zaken doen met de Verenigde Staten én bedrijven willen helpen om iets in Iran op te zetten, worden door de VS dwarsgezeten. Dat geldt overigens ook voor bedrijven die zowel in de VS als in Iran belangen hebben. Deze bedrijven hebben van de Amerikanen nog tot november gekregen om hun activiteiten in Iran te staken.

Susanna Terstal is de eerste vrouwelijke Nederlandse ambassadeur in Iran. Ze begon in 2015, en ze zag dus welke invloed het sluiten van de nucleaire deal op het land had. “Iedereen was optimistisch, ook bij de ambassade was het druk. Allerlei Nederlandse bedrijven vroegen ons hen te helpen om hun weg te vinden in Iran.” Maar Terstal zag ook de reactie van Iraniërs toen Trump deed wat velen van hen al vreesden. “De Iraniërs waren er depressief van.” Volgens haar staat intussen alles stil in het zakenleven met Iran. “Europa probeert mogelijkheden te creëren, maar op dit moment is alles heel onzeker.” 

De Iraanse economie vangt intussen al klappen op. De munt, de Rial, is sinds het besluit van Trump meer dan de helft in waarde gedaald. Protesten tegen de economische situatie zwellen aan. Vorige week sloten winkeliers in de Grote Bazaar in Teheran hun zaken en werd in een massale betoging een nieuw handelsbeleid van de regering geëist. 

Als vrouw ambassadeur in Iran

Susanna Terstal verlaat Iran binnen enkele weken. Ze moest in de openbare ruimte altijd een hoofddoek dragen, maar toch draagt ze het land een warm hart toe. “Soms was het makkelijker, als vrouw. De Iraniërs zijn beleefd tegen vrouwen, ze luisteren.”  Ze verlaat het land met een dubbel gevoel: “ik hoop dat we er als Europa nog iets van kunnen maken.” 

Afvalverwerker Bahari vreest de gevolgen van nieuwe sancties die de VS nu op stapel hebben staan. In augustus gaat een eerste ronde met sancties in, in november volgt de tweede. “We zullen onze relaties met Nederlandse bedrijven misschien moeten bijstellen. Er zullen meer drempels komen.”

Israël voert de militaire strijd tegen Hamas op en wil delen van de Gazastrook bezetten, zegt premier Benjamin Netanyahu. Maar experts vragen zich af wat het plan is: "Gaza veroveren is niet zo moeilijk, het gebied daarna behouden is veel ingewikkelder."

Premier Netanyahu kondigde vandaag een intensieve militaire operatie aan met als doel om Hamas te verslaan. Volgens hem zal Israël Gaza niet binnenvallen om zich vervolgens weer terug te trekken: "De bedoeling is het tegenovergestelde daarvan."

'Dagen tot paar weken'

Het Israëlische leger heeft inmiddels tienduizenden reservisten opgeroepen voor het aanstaande offensief in Gaza. Een bezetting van de Gazastrook zou dan ook snel een feit kunnen zijn, denkt oud-commandant der landstrijdkrachten Mart de Kruijf. "Ik denk ook dat het Israël gaat lukken."

Hij verwacht dat Israël de Gazastrook 'binnen een paar dagen of een paar weken' kan veroveren. "Dan heb je heel Gaza wel onder controle. Het probleem is dan alleen: er wonen wel 2,2 miljoen mensen, hoe krijg je die onder controle?", zegt De Kruif. "Land bezetten is iets anders dan land ook daadwerkelijk bezet houden."

Situatie van voor 2005

Een nieuw militair offensief zou goed het einde kunnen betekenen van een Palestijns Gaza, denkt Midden-Oosten-deskundige Peter Malcontent: "Je mag concluderen uit de woorden van politici in het Israëlische veiligheidskabinet dat er een herbezetting komt."

Daarmee zouden we teruggaan naar de situatie van voor 2005, toen Israël tientallen jaren ook de hele Gazastrook in handen had, vertelt hij. "En dus zullen er straks ook nieuwe nederzettingen gebouwd gaan worden voor Israëlische Joden in Gaza."

'Terecht op een kluitje'

Netanyahu liet in zijn aankondiging van het nieuwe militaire offensief weten dat de inwoners van Gaza zullen worden 'verplaatst'. Voor hun eigen bescherming, voegde de Israëlische premier daaraan toe. Malcontent verwacht dat de Palestijnen zullen worden verdreven naar het zuiden. "Die komen daar dan terecht op een kluitje."

Een aantal ministers in het kabinet van Netanyahu zijn volgens de Midden-Oosten-expert extreem nationalistisch. "Die hebben deze plannen al veel langer", weet hij. "Eigenlijk kon je op je vingers natellen dat dit zou gaan gebeuren."

Al weken geen hulp

Het Israëlische leger heeft op dit moment al zo'n 70 procent van de Gazastrook onder controle. Volgens persbureau AP zou een totale verovering betekenen dat honderdduizenden Palestijnen hun verblijfplaats kwijtraken.

Daar komt bij dat de mensen in Gaza al weken zonder voedsel, schoon water, medicijnen en medische hulp zitten. Israël houdt de grenzen met Gaza sinds 2 maart dicht voor humanitaire hulp. Internationale hulporganisaties waarschuwden vorige week dat de laatste voorraden inmiddels zijn uitgedeeld.

'Moet proportioneel zijn'

De Kruif zet dan ook vraagtekens bij een nog verdere uitbreiding van het bezette gebied. "Ik heb beelden gezien van 7 oktober, die zijn vreselijk", zegt hij over de aanslag van Hamas op Israël. "Maar is dat nou een reden om 2,2 miljoen mensen op een heel klein stukje grond te gaan concentreren?"

De maatregelen die Israël neemt in reactie op de aanslag van 7 oktober 2023 moeten wel proportioneel zijn, zegt hij. "Dus die moeten in verhouding zijn met het gevaar dat er uitgaat van de extremisten van Hamas."

Ander soort oorlog

Een volledige bezetting van de Gazastrook leidt uiteindelijk tot een ander soort oorlog met Hamas, legt de oud-commandant uit. "Wij noemen dat een asymmetrische of een irreguliere oorlog." Dat betekent volgens hem dat er straks bijvoorbeeld meer aanslagen zullen worden gepleegd.

De bestrijding hiervan en het handhaven van de status quo is een kwestie van een lange adem die veel inspanning kost, benadrukt De Kruif. "En als er één ding is wat Israel niet heeft, dan zijn het de vele militairen die daarvoor nodig zijn."

Terughalen van gijzelaars

Los van de strijd met Hamas is bovendien de grote vraag of het andere doel van Netanyahu wel bereikt kan worden: het terughalen van de Israëlische gijzelaars in Gaza. "Bij een totale bezetting is de kans juist groter dat de gijzelaars dood gaan", zegt Malcontent. "Een intensivering van de strijd in Gaza heeft dus gevolgen."

Toch is de verwachting van beide deskundigen dat Israël doorzet. "Ze hebben ook het militaire vermogen", vertelt De Kruijf. "Hamas is relatief verzwakt. Maar vooral heeft Israël - waarschijnlijk - de steun van de president van de Verenigde Staten om dit te kunnen doen."

Internationale steun

Tegelijkertijd denkt de oud-commandant dat internationaal de steun voor Israël sterk zal afnemen bij een nieuw offensief in Gaza. "Israël zou zich dat meer moeten afvragen", zegt hij.

Wat is zo'n kortetermijnsucces om een bufferstrook te creëren je waard als je op lange termijn steun verliest in heel de wereld", legt De Kruif uit. "Terwijl je die steun hard nodig kan hebben. Want de echte vijand van Israël is Iran en die wordt gesteund door Rusland. Dus het conflict is nog lang niet ten einde."