Rennen naar de wc om je targets te kunnen halen of via een gps-tracker constant gevolgd worden door je manager. Steeds meer werknemers worden aangestuurd door een algoritme. Het zorgt voor mentale problemen, werkdruk en minder productiviteit.

Meer dan een kwart (28 procent) van de werknemers geeft aan meer controle op het werk te ervaren door nieuwe technologie, zoals algoritmes. Dat blijkt uit onderzoek onder 60.000 werknemers door kennisinstituut TNO en het Rathenau Instituut.

Continu gemonitord

Hoogleraar Computerwetenschappen aan de Vrije Universiteit Amsterdam Felienne Hermans is niet verbaasd dat het in Nederland zo vaak voorkomt dat werknemers op de werkvloer worden aangestuurd door algoritmes. "Als er een betere vakbond was zouden dit soort dingen gewoon echt niet kunnen."

Al kan het ook erger, zegt ze, wijzend naar de Verenigde Staten. Hermans weet dat Amazon-werknemers daar continu gemonitord worden: "Ze weten tot op de seconde precies waar jij bent. Hoeveel minuten zat je te plassen? Hoe lang heb jij van de ene kant naar de andere kant van het warenhuis gerend? En als je niet op tijd bent, dan zeggen ze: 'Je werkt te langzaam.'"

Bekijk ook

Hoogste score op scherm

Amerika lijkt ver weg, maar vergelijkbare algoritmes worden ook in Nederland ingezet. Diensten als Uber zijn daar een bekend voorbeeld van, maar het gebeurt bijvoorbeeld ook bij online supermarkten. Ashley* (21) werkte in het distributiecentrum van zo'n bedrijf. Ze pakte de boodschappen in en er werd door middel van een algoritme in de gaten gehouden hoe snel ze dat deed.

Ashley beschrijft hoe een werkdag er voor haar uitzag: "Iedere keer als ik inklokte zag ik een tv-scherm met de werknemer die de hoogste score had. Er zijn ook een soort coaches die de hele tijd rondlopen en controleren of je wel snel genoeg werkt. Dan vertellen ze dat je score niet hoog genoeg is en dat je sneller moet gaan werken."

Na proeftijd ontslagen

Na haar proeftijd van 5 weken kreeg Ashley te horen dat haar dienstverband beëindigd werd, omdat haar scores niet hoog genoeg waren. Ze heeft het gevoel dat het uiteindelijk niet uitmaakte hoe hard ze zich ook inzette: "Ik werkte me echt uit de naad", blikt de oud-medewerker terug. "Je bent continu bezig en je kunt niet even op adem komen."

In Nederland komt een ontslag hierdoor minder vaak voor dan bijvoorbeeld in de Verenigde Staten, zegt hoogleraar Hermans. "Maar het is natuurlijk wel zo dat je gewoon straf krijgt, dat er iemand komt kijken en zegt: 'Goh, aan het werk, jullie zijn zo langzaam.'"

Bekijk ook

'Te gek voor woorden'

Hoewel dergelijke algoritmes het werkplezier en de mentale gezondheid van werknemers kunnen schaden, kiezen toch veel werkgevers ervoor. "Het is volgens hen efficiënter, het is kostenbesparing, het gaat sneller, betere service voor de klant", legt Hermans uit.

Wim van Veelen van vakbond FNV maakt zich zorgen over de rechten van werknemers: "Je mag niet, zonder dat die werknemers geïnformeerd zijn, werknemers gaan bespieden. En het is natuurlijk te gek voor woorden dat je gaat bijhouden hoe lang iemand op de wc zit, daar heeft sowieso niemand iets mee te maken. Maar die kant gaat het dus wel op."

'Aankaarten bij vakbond'

De vakbondsman raadt werknemers die te maken hebben met controlerende algoritmes aan om dit aan te kaarten bij de Ondernemingsraad van hun werkgever of bij een vakbond. "Wij kunnen dan gaan kijken wat er in dat bedrijf gebeurt."

"Als zaken dan niet blijken te lopen zoals dat zou moeten, en er is sprake van het achterblijven van transparantie, dan is er een hele belangrijke rol voor ons als vakbeweging", benadrukt hij. "We zullen dan ook in de cao afspraken moeten gaan maken."

*De achternaam van Ashley is bekend bij de redactie.

Waarom AI juist banen oplevert volgens deze expert

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.