tv LIVE
meer NPO start

Al 20 jaar geregeld tekort aan isotopen uit Petten voor kankerbestraling: waarom het probleem maar niet wordt opgelost

Al 20 jaar geregeld tekort aan isotopen uit Petten voor kankerbestraling: waarom het probleem maar niet wordt opgelost
Bron: EenVandaag

Ze zijn hard nodig voor bestraling van kanker: medische isotopen. Maar er is een tekort aan omdat de kernreactor in Petten weer stil ligt. En dat gaat al 20 jaar zo. Er wordt aan oplossingen gewerkt, maar erg snel gaat het niet.

De reactor in Petten produceert medische isotopen. Dat zijn radioactieve stoffen die onmisbaar zijn bij het opsporen en behandelen van kanker. Stopt de reactor met produceren, dan levert dit een tekort op aan isotopen, met soms grote gevolgen voor de patiënt.

Grote impact, weinig gedaan

De reactor was vorige maand 4 dagen stilgelegd voor klein onderhoud, maar is op 21 januari niet meer opgestart nadat de lekkage in een kelder was ontdekt. Het is bepaald niet de eerste keer dat de reactor stil staat. In 2002 kwamen de eerste waarschuwingen over dreigende tekorten van isotopen, de eerste, maar zeker niet de laatste.

"We waarschuwen hier al zo lang over maar een oplossing is niet. In 2017 nog is er een groot rapport van het RIVM geweest, waarin duidelijk naar voren kwam hoe groot de impact is als deze sector uitvalt. Er is nog weinig gedaan. Ik word daar best wel moedeloos van", zegt Marcel Stokker, nucleair geneeskundige van het Antoni van Leeuwenhoek-ziekenhuis.

Een tekort aan isotopen is slecht nieuws

Het stilliggen van de nucleaire reactor Petten treft mogelijk honderden kankerpatiënten. Naast het behandelen van uitgezaaide kanker zorgt de reactor ook voor isotopen die gebruikt worden bij scans, die bijvoorbeeld hartaandoeningen kunnen vaststellen.

Zonder deze isotopen krijgen zij een slechtere of helemaal geen diagnose en therapie. Zij zouden dan korter leven, en meer bijwerkingen of meer pijn hebben. Dus is weer een tekort aan deze isotopen slecht nieuws.

'Aantal behandelingen neemt alleen maar toe'

In Nederland worden jaarlijks zo'n 450.000 diagnostische scans uitgevoerd. Daarnaast worden er 5.000 therapeutische behandelingen met radioactieve isotopen verricht bij mensen met kanker of een andere ernstige aandoening. Al verwacht nucleair geneeskundige Stokker dat het aantal mensen dat een therapeutische behandeling nodig heeft het komende jaar flink gaat toenemen.

"Dat komt omdat we nu weten dat patiënten met prostaatkanker ook gebaat zijn bij zo'n therapeutische behandeling met isotopen", legt hij uit. "Ook andere soorten kanker zullen het komende jaar op deze manier behandeld gaan worden is de verwachting. Het aantal behandelingen zal daarmee toenemen naar 10.000 per jaar, verwacht ik. Terwijl we al jaren kampen met tekorten, neemt de vraag naar deze isotopen wereldwijd alleen maar toe."

Bijspringen door TU Delft

Ook in 2010 was er een tekort aan isotopen. Toen is er aan de TU Delft gevraagd of zij een back up konden doen. De TU Delft heeft namelijk ook een onderzoeksreactor, zij kunnen 10 procent aan isotopen produceren van wat Petten kan leveren.

Bert Wolterbeek, directeur Reactor Instituut Delft, laat weten dat zij toen hebben aangegeven dat mocht het nodig zijn, zij bij kunnen springen. Dat is er nog niet van gekomen. "In 2010 zijn de oplossingen toen ergens anders gevonden en nu kunnen we wel opstarten. Dat duurt alleen zes weken voor ons, tegen die tijd is het tekort alweer opgelost. Als Petten het overziet tenminste", zegt Wolterbeek.

Helft wereldproductie ligt stil

Er zijn wereldwijd zes reactoren die medische isotopen maken: in België, Nederland, Polen, Zuid-Afrika, Australië, en Tsjechië. De reactoren in België en Nederland, die nu stil liggen, produceren het overgrote deel. Zij produceren 50 procent van de wereldproductie.

De reactor in België ligt op dit moment ook stil, vanwege gepland onderhoud. In 2010 is afgesproken dat de reactoren met elkaar moeten afstemmen wanneer ze onderhoud gaan doen, om ervoor te zorgen dat ze niet tegelijkertijd stilstaan.

Bekijk ook

'Besteedt geld voor onderhoud aan een nieuwe reactor'

De reactor in Petten draait inmiddels al 60 jaar. "De reactor in Petten aan het einde van zijn levensduur, dus er is veel onderhoud nodig om het draaiende te houden", zegt Wolterbeek. Over het onderhoud maakt hij zich niet zoveel zorgen, maar wel over het plotseling stilvallen van de reactor.

"De uitdaging waar wij voor staan is hoe je ervoor zorgt dat we niet voor verrassingen komen te staan als zo'n reactor stilvalt. Het onderhoud is ook erg duur, dus je kan dat geld ook besteden aan het bouwen van een nieuwe reactor", zegt hij.

Nederlandse techniek naar België

Wat zijn die andere mogelijke andere opties? Wereldwijd wordt gekeken naar andere oplossingen voor dit probleem. Bij ASML hebben ze een aantal jaar geleden al een speciale techniek ontwikkeld waarbij je geen reactor nodig hebt.

In Nederland was er geen interesse dus is de chipmaker naar België gestapt. Daar gaan ze het idee van ASML nu realiseren. Ook de Amerikaanse Firma Shine zegt de isotopen te kunnen maken, maar doet dat met een elektronenlaser, een magnetronachtige techniek die geen radioactief afval produceert.

Financiering nieuwe reactor niet rond

Het was de bedoeling dat er in 2015 een nieuwe centrale in Petten zou komen, Pallas geheten. De provincie werkt al sinds 2012 samen met het Rijk aan de ontwikkeling van de Pallas-reactor en heeft voor de voorbereiding een lening van 40 miljoen afgegeven.

Verschillende private partijen concludeerden dat het niet rendabel was en daardoor kwam de financiering niet rond.

Dit voorjaar meer duidelijkheid

Het kwam op het bord van de overheid. Waarom dat zo lang duurt? "Het moet erg secuur gebeuren", laat een woordvoerder van minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Ernst Kuipers niet heel verrassend weten.

Volgens Stokkel voor kankerpatiënten belangrijk dat er snel een knoop wordt doorgehakt. De woordvoerder van minister Kuipers, die de knoop moet doorhakken, laat weten dat hij probeert dat in het voorjaar meer duidelijk te geven over de komst van de nieuwe reactor.

Bekijk hier de tv-reportage over dit onderwerp.

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Explosies op de Veluwe? Petitie tegen uitbreiding oefenterrein Defensie bijna 40.000 keer ondertekend, 'maar het is echt nodig'

Explosies op de Veluwe? Petitie tegen uitbreiding oefenterrein Defensie bijna 40.000 keer ondertekend, 'maar het is echt nodig'
De Veluwezoom is een van de mogelijke nieuwe oefenterreinen van Defensie
Bron: EenVandaag

Defensie onderzoekt de Veluwezoom als locatie om te oefenen met zware explosieven. Omwonenden, natuurorganisaties en zweefvliegers zijn bang voor schade aan de omgeving. Maar uitbreiding is echt nodig, volgens Staatssecretaris Gijs Tuinman van Defensie.

Naast de Terletse Heide in de Veluwezoom zijn ook Kollumerwaard in Friesland, en Lelystad in beeld als mogelijke nieuwe oefenlocaties. In december 2024 vielen op basis van omgeving-, milieu-, geluid- en natuureisen al vijf andere locaties af.

Veluwezoom Bomvrij

Dat de Terletse Heide mogelijk in een militair oefenterrein verandert, roept veel weerstand op. Actiegroep Veluwezoom Bomvrij heeft zo'n 40.000 handtekeningen opgehaald tegen de plannen. In maart zijn ze van plan het burgerinitiatief aan de Tweede Kamer aan te bieden.

"De samenleving spreekt zich uit. Die 40.000 handtekeningen staan voor een hele duidelijke roep. Een roep van: we willen dit niet", zegt woordvoerder Ruben Smit. Dat juist het oudste nationale park en Natura 2000-gebied een optie voor nieuw oefenterrein is, baart hem zorgen. "Qua vogels leven hier een aantal typische soorten die Europees beschermd zijn."

Uitbreiding noodzakelijk

Defensie oefent nu al met explosieven in Reek in Noord-Brabant, maar daar mogen ze maximaal 5 kilogram springstof gebruiken. Defensie wil kunnen oefenen met zwaardere explosieven van 20 kilogram en heeft daarom een groter oefenterrein nodig.

Volgens staatssecretaris Gijs Tuinman is een uitbreiding op een andere plek noodzakelijk: "Defensie moet er klaar voor zijn. Onze gereedheid moet omhoog. We zien dat onze welvaart, onze vrijheid en veiligheid niet vanzelfsprekend zijn. Onze krijgsmacht moet groeien, maar het allerbelangrijkst is dat de mensen en spullen ook getraind en geoefend zijn. En daarom is er meer ruimte nodig."

Bekijk ook

Maanlandschap

Ruben Smit is bang voor onherstelbare schade in het Natura 2000-gebied: "Ik vrees dat dit landschap voorgoed verloren raakt als alle plannen doorgaan. Mocht Defensie dit als voorkeurslocatie uitspreken, dan verandert dit landschap in een maanlandschap."

Hij vult aan: "Ik ben bang voor de effecten van de zware metalen en de fijnstof die vrijkomt bij de oefeningen."

Beperkt tot 3 keer per dag

Volgens Defensie blijven de explosies op de huidige locatie in ieder geval beperkt tot drie keer per dag en wordt er alleen geoefend op een vaste plek binnen een klein gebied.

"We gaan zeker niet 700 hectare omploegen", zegt commandant van het springterrein in Reek Edgar-Allen van Berkel.

'Defensie beschermt de natuur'

Er is maar één springpunt en de explosieven worden in bunkers tot ontploffing gebracht. Van Berkel: "In de bunkers is het inderdaad een maanlandschap. Daarom is het ook in de bunkers." Na explosies graven ze de grond regelmatig af, geeft Tuinman aan: "Het wordt volledig gesaneerd en de grond komt schoner terug dan dat-ie erin zat."

"Defensie en natuur gaan hartstikke goed samen", zegt hij kijkend naar het oefenterrein in Reek. "Omdat Defensie daar is gaan oefenen heb je heel weinig recreatiedruk, wordt er niet gebouwd en is juist het feit dat we die natuur beschermen."

Explosies op de Veluwe? Petitie tegen uitbreiding oefenterrein Defensie bijna 40.000 keer ondertekend, 'maar het is echt nodig'

'Doodsteek' voor zweefvliegen

Ook zweefvliegcentrum Terlet dreigt te verdwijnen als het oefenterrein op de Terletse Heide komt. Het zweefvliegveld ligt direct naast het beoogde oefenterrein. Als Defensie voor deze locatie kiest, stuiten zweefvliegers tegen een verboden gebied aan.

"We hebben geen motor, dus we blijven in de buurt van het veld. Het aanvlieggebied zit precies daar. Zonder dat gebied kunnen we niet landen", zegt voorzitter van de Gelderse zweefvliegclub Ronald Termaat. "Voor het zweefvliegen in Nederland zal dat waarschijnlijk de doodsteek betekenen."

Zweefvliegers naar Defensie

Termaat vult aan dat Defensie ook baat heeft van het zweefvliegcentrum: "Er zijn ook heel veel zweefvliegers die uiteindelijk gaan werken bij Defensie."

Jongeren vanaf 14 jaar kunnen al gaan zweefvliegen. "Die leren hier niet alleen vliegen maar ook een stuk verantwoordelijkheid en techniek. En vaak zie je dat mensen zo geïnspireerd worden dat ze een werkzame leven gaan doorbrengen bij Defensie als vlieger."

Bekijk ook

Hoe verder?

De komende maanden wordt duidelijk welk gebied in aanmerking komt als nieuw militair oefenterrein. Het ministerie heeft een onafhankelijke partij gevraagd om de milieueffecten te onderzoeken, vertelt Tuinman.

Uiteindelijk wordt eind mei duidelijk welke locatie de voorkeur krijgt. Daarna krijgen belanghebbenden 6 weken te tijd om bezwaar te maken. Eind 2025 wordt besloten waar het oefenterrein uiteindelijk komt. "Het is de allerlastigste behoefte die ik heb. Het is echt heel moeilijk in te passen in Nederland", sluit Tuinman af.

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Waarom honderdduizenden Duitsers de straat op gaan uit protest tegen radicaal-rechtse AfD: 'Bang dat grenzen steeds verder opgerekt worden'

Waarom honderdduizenden Duitsers de straat op gaan uit protest tegen radicaal-rechtse AfD: 'Bang dat grenzen steeds verder opgerekt worden'
Protesten tegen de AfD in Berlijn
Bron: EenVandaag

De afgelopen maanden gingen honderdduizenden mensen in heel Duitsland de straat op. Met grootschalige demonstraties protesteerden ze tegen een mogelijke samenwerking met de omstreden partij AfD (Alternative für Deutschland).

De zogenoemde 'Brandmauer', letterlijk: brandmuur, - een afspraak tussen politieke partijen om het samenwerken met radicaal rechts uit te sluiten - heeft in Duitsland tot nu toe een samenwerking met de AfD kunnen voorkomen. Maar nu de partij in de peilingen op ruim 20 procent van de stemmen staat, rijst de vraag: blijft de Brandmauer overeind?

Hand-in-Hand tegen opkomst extreem-rechts

Maren Loerzer is een van de drijvende krachten achter Hand-in-Hand, een initiatief dat een grote demonstratie tegen de opkomst van extreem-rechts in Berlijn organiseerde. Terwijl ze de laatste voorbereidingen overziet, benadrukt ze waarom deze strijd zo belangrijk is.

"Mijn grootste zorg is dat de AfD erin slaagt om de grenzen steeds verder op te rekken, waardoor we steeds dichter bij het fascisme komen." Tegelijkertijd begrijpt ze de onvrede van veel Duitsers en de roep om politieke verandering. "Maar uit protest op de AfD stemmen, dat gaat echt te ver", voegt ze eraan toe.

Symbool voor falen van gevestigde partijen

De AfD zorgt met haar radicale standpunten over migratie voor veel opschudding. De Duitse binnenlandse veiligheidsdienst heeft delen van de partij als rechts-extremistisch en anti-democratisch bestempeld. Toch lijken steeds meer kiezers daar minder moeite mee te hebben. Volgens politicoloog Wolfgang Schröder komt dat doordat steeds meer mensen twijfelen aan het vermogen van de democratie en politieke instituties om hun leven te verbeteren.

"Door de grote toestroom van migranten sinds 2015 en de daaruit voortvloeiende polarisatie heeft de AfD zich sterk kunnen positioneren en haar invloedssfeer zelfs uitgebreid naar het midden van de samenleving", legt Schröder uit. Daarnaast speelt de partij in op frustraties die traditionele partijen niet weten te adresseren. "De AfD slaagt erin kiezers te mobiliseren op een manier die andere partijen niet lukt. In zekere zin staat de opkomst van de AfD symbool voor het falen van de gevestigde partijen."

'Nie wieder'

De opkomst van de AfD veroorzaakt scheuren in de Brandmauer, die na de Tweede Wereldoorlog werd opgetrokken om een herhaling van het Hitlerregime te voorkomen. In Duitsland is de les uit het verleden helder: de Nationaalsocialistische Duitse Arbeiderspartij (NSDAP) kwam niet via een staatsgreep, maar via democratische middelen aan de macht.

"Een fundamenteel liberaal systeem biedt ook ruimte aan zijn tegenstanders", zegt Schröder. "In het ergste geval kunnen zij die ruimte gebruiken om de democratie te ondermijnen of zelfs af te schaffen." Juist om die reden werd na 1945 een duidelijke grens getrokken: partijen die de democratie bedreigen, daarmee werk je niet samen.

Bekijk ook

info

Wat is de 'Brandmauer'?

Met de zogenoemde Brandmauer, de 'brandmuur', wordt in de Duitse politiek bedoeld dat partijen op geen enkele manier samenwerken met radicaal rechts. En dat geldt ook voor de AfD. Er worden bijvoorbeeld geen regeringscoalities met de AfD gesloten. Ook stemmen ze niet voor moties en voorstellen die door de AfD zijn ingediend. En als partijen zelf een motie of voorstel indienen, zorgen ze ervoor dat de AfD niet nodig is voor een meerderheid.

Maar eind januari diende oppositiepartij de Christlich-Demokratische Union Deutschland (CDU) een niet-bindende motie in waarin de regering werd opgeroepen om met strengere asielmaatregelen te komen. Die motie werd aangenomen in de Bondsdag, het Duitse parlement. En de steun van de AfD was daarbij beslissend. Critici vinden dat de CDU hiermee de eerste stap heeft gezet in het afbreken van de 'brandmuur' rond AfD.

Bekijk ook

Protesten tegen AfD

"Het was een van de zwaarste weken van mijn leven", vertelt Maren over de motie die Friedrich Merz, de huidige kanselierskandidaat van de CDU, met steun van de AfD in de Bondsdag indiende. De motie leidde tot een golf van protesten in het hele land, want hoewel de AfD waarschijnlijk een grote rol gaat spelen bij de verkiezingen, stemt de meerderheid van de Duitsers niet op deze partij.

Berichten over deportatietickets voor migranten en uitspraken over het streven naar een etnisch homogeen Duitsland, zorgen nog steeds bij veel kiezers voor weerstand tegen de partij. "De kern van een liberale democratie is dat er compromissen worden gesloten. Partijen die daartoe niet bereid zijn, vormen een bedreiging voor de democratie", zegt Schröder.

'Wir sind die Brandmauer'

Afgelopen zondag gingen bijna 40.000 mensen in Berlijn de straat op. Onder de demonstranten heerst de overtuiging dat de Brandmauer niet in de politiek ligt, maar op straat. "Wir sind die Brandmauer!" zingen ze in koor. Te midden van de menigte kijkt Maren geëmotioneerd om zich heen. "Dit is een onbeschrijfelijk en prachtig gevoel. En ik hoop dat we er als samenleving in zullen slagen om samen de mensen te kiezen die onze democratie blijven beschermen en vooruithelpen."

Ook Schröder verwacht niet dat de Brandmauer de komende jaren volledig zal verdwijnen. "Tenzij de AfD afstand neemt van haar extremistische standpunten. Als de partij zich matigt, dan zou samenwerking geen taboe meer zijn."

Waarom honderdduizenden Duitsers de straat op gaan uit protest tegen radicaal-rechtse AfD

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Ook interessant