Advocaten zijn woedend op minister Sander Dekker (VVD) voor Rechtsbescherming. Honderden van hen demonstreerden de afgelopen week in verschillende steden tegen zijn plan om te bezuinigen op de rechtsbescherming.
De minister wil dat minder mensen vanuit de rechtsbijstand naar de rechter gaan om zo het systeem 'efficiënter, beter en goedkoper' te maken. Volgens de minister besteden we in Nederland het meeste geld van alle Europese landen aan rechtsbescherming. En dat is volgens hem niet 'toekomstproof'.
'Sluit gang naar rechter niet af'
De pleitbezorgers zijn het niet eens met de plannen van de minister. Zij noemen de bezuiniging een 'aantasting van de rechtsorde'. Ondernemings- en bouwrecht advocaat Wilfred Veldstra is het daar helemaal mee eens. Veldstra: "De toegang naar de rechter moet niet afgesloten worden. En wanneer het zo is dat de overheid zich gaat bemoeien met de vraag of iemand wel of niet naar een rechter toe mag, dan vind ik dat een aantasting van de rechtsorde."
Dit gevoel wordt volgens de ondernemings- en bouwrechtadvocaat breed gedragen in alle arrondissementen in ons land.
Sociale advocatuur verdwijnt
Volgens Veldstra dreigt bovendien de sociale advocatuur door de bezuiniging te verdwijnen. "Dat zit er zonder meer aan te komen. De rechter is binnenkort niet meer direct toegankelijk voor mensen die beneden de 28.000 euro verdienen. En dat zijn veel mensen."
Om de toegang tot de rechter via de sociale advocatuur te regelen wil minister Dekker een onafhankelijk overheidsorgaan instellen dat bepaalt wie een sociale advocaat in mag schakelen. Veldstra noemt dit idee 'volstrekt onduidelijk'. "Het is heel vaag omschreven wat voor idee hij daarbij heeft. Tot nu toe hebben we een juridisch loket en een raad voor de rechtsbijstand die dit soort dingen beoordeelt. Ik kan absoluut niet zien wat dit voor verbetering zou brengen."
'Minister van Rechtsbelemmering'
Volgens Veldstra ontbreekt het Dekker aan kennis. "Uit de plannen blijkt dat meneer Dekker totaal geen benul heeft van de rechtspraktijk. Om de juridische positie te bepalen, heb je juridische kennis nodig. Niet nog een overheidsinstantie."
Veldstra doet een beroep op minister Dekker om de zorgen van advocaten serieus te nemen en zijn plannen bij te stellen. "Ik vind zijn plannen schokkend voor de rechtsstaat, maar ook voor de rechtsorde. Laat hij nu niet van een schilknaap van de bezuinigingspolitiek van de VVD tot een schandknaap worden. Dekker is de minister voor Rechtsbescherming, niet van Rechtsbelemmering."
Morgen debatteert de Tweede Kamer over dit onderwerp.
Het pgb-systeem is enorm fraudegevoelig. Jaarlijks verdwijnt zo'n 500 miljoen euro belastinggeld in de zakken van mensen met andere belangen. Deskundigen willen dat de politiek ingrijpt: bescherm zorgverleners en patiënten tegen fraudeurs.
Zorgkantoren mogen administratie niet inzien en alleen aangekondigd huisbezoeken doen, wat toezicht op pgb-zorg lastig maakt. "We moeten meer bevoegdheden hebben", reageert CZ-directeur Verlaan op onderzoek van EenVandaag naar mogelijke pgb-fraude.
"Binnen de huidige constructie is het redelijk makkelijk om daar misbruik van te maken. Het probleem is dat we vaak wel voelen dat het niet pluis is, maar er heel weinig mee kunnen", zegt Caro Verlaan, directeur van zorgkantoor CZ, de partij die pbg-budgetten toekent.
Familie in Den Haag
Verlaan reageert op onderzoek van EenVandaag, waaruit blijkt dat een familie in Den Haag mogelijk tonnen aan pgb-geld declareerde zonder het aan de zorg te besteden.
De indicatie, verleend door zorgkantoor CZ, van 132.000 euro per jaar, verdween naar het zorgbedrijf van een van de zoons. De daadwerkelijk zorg werd verleend door Portugese en Braziliaanse vrouwen. Zij kregen maar een klein deel van dat bedrag en werden ver onder het minimum loon betaald.
Het verhaal laat zien hoe makkelijk het is om te frauderen met een pgb-budget, over de rug van arbeidsmigranten. "Ik kan dat alleen maar beamen", zegt de bestuurder. Opvallend, want juist haar zorgkantoor moet controleren hoe het pgb-geld wordt uitgegeven.
"Er moet natuurlijk een zorgdossier gemaakt worden, dat bespreken wij, dat controleren wij ook. Dan kijken we met de budgethouder of de zorgverlener of dat reëel is en dan kunnen wij akkoord geven hoe dat verder daarna besteed wordt", zegt de directeur van CZ. "Maar dat kunnen wij helaas niet zien."
Onafhankelijke controle
Het zorgkantoor kan niet in boekhouding kijken en alleen een gepland huisbezoek doen. Wat volgens Verlaan weinig effectief is aangezien mensen de boel vaak in orde maken wanneer het zorgkantoor aankondigt langs te komen om achter de voordeur te controleren of wat er op papier staat ook klopt. Verlaan ziet dat ze op dit moment te weinig bevoegdheden heeft om fraude te controleren.
"CZ zou daarom graag de mogelijkheid willen verkennen om een onafhankelijke zorgverlener van een gecontracteerde partij buiten de familiare sfeer aan te stellen die erop kan toezien of het pgb wordt gebruikt op de manier waarvoor het bedoeld is." Op die manier is er dus iemand van buitenaf die controle houdt.
Meer bevoegdheden
"Hiermee verkleinen we de kans op samenspanning en hoeven we bij twijfel met betrekking tot fraude niet het gesprek te voeren met iemand die twee petten op heeft", legt Verlaan uit.
Daarnaast wil de zorgverzekeraar dat ze meer bevoegdheden hebben om fraude vast te stellen en aan te pakken.
info
Hoe werkt het pgb-budget?
Mensen die langdurige zorg nodig hebben bijvoorbeeld vanwege een beperking, ouderdom of chronische ziekte kunnen in Nederland zorg krijgen via instellingen, maar ook zelf zorg inkopen met een persoonsgebonden budget (pgb). Daarmee krijgen ze meer regie over wie de zorg verleent, wanneer en hoe. In plaats van zorg 'in natura' (bijvoorbeeld van een vaste zorginstelling), kiest de cliënt dus zelf zijn of haar zorgverlener: denk aan een familielid, een zelfstandig zorgverlener of een klein zorgbedrijf.
Het zorgkantoor beoordeelt het zorgplan: hierin staat wie de zorg levert, hoeveel uur en tegen welk tarief. Ook houden zij toezicht op het gebruik van het toegekende budget. Dit toezicht vindt grotendeels op papier plaats. Alleen bij signalen of steekproeven wordt soms een huisbezoek gedaan.
Partijen wijzen elkaar aan
Binnen het systeem van pgb zijn veel partijen betrokken. Wanneer het aankomt op de controle van fraude, wijzen ze vaak naar elkaar. De Sociale Verzekeringsbank (SVB) mag het geld alleen uitbetalen, en doet dus in feite alles wat de budgethouder aan hen doorgeeft. De SVB mag geen inhoudelijke controle doen. Zij checken alleen of de administratie klopt. Een woordvoerder laat weten dat zij op dit moment niks kunnen doen met meldingen.
Er wordt gewerkt aan wetgeving, zodat ze signalen kunnen doorgeven aan het zorgkantoor. Het zorgkantoor heeft namelijk wél een toezichthoudende rol. Verder is er de branchevereniging van zorgkantoren (ZN), die wilde niet op vragen van EenVandaag reageren.
Controle zorgkantoren lastig
De Nederlandse Zorgautoriteit (NZa), houdt toezicht op de uitvoering van het pgb door zorgkantoren, en laat weten dat het lastig is om dit te controleren.
"Momenteel zijn er geen concrete voorschriften ten aanzien van de inrichting van een zorgbedrijf die verbieden of verhinderen dat zoals in deze casus geschetst de zoon via een onderneming zorg verleent aan zijn vader", leggen ze uit.
CZ reageert op het onderzoek van EenVandaag
Verantwoordelijkheid budgethouder
Zij verwijzen, net zoals het zorgkantoor, naar de verantwoordelijkheid van de budgethouder: "In geval van een pgb is de budgethouder de enige die een contractuele relatie heeft met de zorgaanbieder. Dat bemoeilijkt de situatie. De budgethouder sluit overeenkomsten met de pgb-zorgverleners. Het zorgkantoor controleert deze overeenkomsten, maar heeft zelf geen contractuele relatie met de zorgaanbieder."
"Dat het zorgkantoor geen directe relatie met de pgb-zorgaanbieder heeft, hindert het zorgkantoor om signalen van onjuistheden of fraude te onderzoeken en op te volgen", leggen ze uit. "Hierdoor is het aan budgethouders om informatie te verzamelen over de zorgaanbieders van wie zij voor hun zorg afhankelijk zijn."
'Is te ver doorgeslagen'
In 2025 geven Nederlandse belastingbetalers 3,7 miljard uit aan pgb-zorg. Naar schatting wordt elk jaar voor zo'n 500 miljoen gefraudeerd met persoonsgebonden budgetten.
Verlaan ziet dat het politiek gevoelig ligt om het pgb-systeem te veranderen en dat begrijpt ze. "Het pgb-systeem is ooit bedacht met het idee mensen meer zeggenschap te geven over de zorg. Het is voor een bepaalde doelgroep mooi, maar het is te ver doorgeslagen", zegt directeur van het zorgkantoor CZ Caro Verlaan. "We hebben in Nederland veel regels, maar hiervoor misschien wel te weinig", zegt ze.