De verhalen over misstanden rondom adoptie stapelen zich op. De Tweede Kamer buigt zich over de vraag hoe het nu verder moet. Minister Dekker heeft een duidelijke visie: niet stoppen met adoptie, maar beter controleren hoe die verloopt.

Op dit moment leggen adoptieorganisaties contacten met een land om te kijken of ze op een goede manier een adoptie kunnen regelen. Op het moment dat er vergaande plannen zijn, komt de Centrale Autoriteit, een orgaan van het Ministerie van Justitie, in actie om controle uit te voeren. Die controle gebeurt op basis van papierwerk, zo legt Sigrid Deters uit. Deters is filmmaker en verdiept zich al jarenlang in de wereld van de adoptie.

'Je werkt corruptie in de hand'

Misstanden zijn geen incidenten, zo onderzocht Deters. Zij stelde een zwartboek op en kwam erachter dat er in Nederlandse kranten al sinds de jaren 50 bericht wordt over een zwarte markt van kinderhandel. De jaren daarna werden niet veel beter. Zo kopte een krant in de jaren 60: 'Smokkel in zuigelingen in Griekenland'.

Deters heeft inmiddels een verzameling van 138 pagina's vol met deze berichten. Volgens haar is uit al deze berichten maar één conclusie te trekken: "Adoptie waarvoor je geld betaalt moet niet op deze schaal plaatsvinden. Dat is ronduit slecht. Het is een perverse prikkel, waarmee je corruptie in de hand werkt."

Een kind kopen

Geld is het slechtste middel voor adoptie, zegt ze: "Je hebt veel geld, je gaat naar een arm land en daar koop je een kind. Voor het land zelf geldt: Een familie kan niet voor een wees zorgen, want ze zijn arm. Dan kun je er als land voor kiezen om de familie te helpen, maar dat kost geld. Of er is de optie van adoptie en dan krijg je juist geld. Dus wat voor keuze is er?"

Kana Verheul werd als baby geadopteerd uit Bangladesh. De afgelopen jaren ondervond zij dat haar adoptiepapieren niet klopten. Volgens de papieren zouden haar ouders op het moment van adoptie niet meer leven, maar later bleek dat haar vader nog in leven was toen Kana jaren geleden haar geboorteland bezocht. Helaas wist ze het niet. Toen ze de juiste informatie onder ogen kwam, bleek het te laat.

'Kwetsbare families help je niet door kind weg te nemen'

Met haar stichting Shapla behartigt zij de belangen van geadopteerden uit Bangladesh. "Adoptie op de huidige manier is geen goed idee. Je hebt het over kwetsbare families. Als je adoptie voorstelt dan haal je het kind weg bij de familie. Zij hebben hulp daar nodig. We moeten de kwetsbare families helpen en dat doe je niet door de kinderen daar weg te halen. Daarnaast kan de Centrale Autoriteit niet zorgen voor een waterdicht systeem. Ze kunnen niet voorkomen dat kinderen onder valse voorwendselen worden weggenomen of dat een familie onder druk wordt gezet."

Zowel Deters als Verheul zijn er van overtuigd dat adoptie nooit een goede optie is als er geld mee gepaard gaan. "De minister komt voor de zoveelste keer met maatregelen, maar de afgelopen jaren hebben laten zien dat de situatie daarmee niet beter wordt", aldus Deters. "Het is het grootste drama wat een ouder kan overkomen: Van de één op de andere dag je kind kwijt zijn. Iedereen met kinderen kan zich voorstellen hoe het erg het is om je kind kwijt te raken en niet te weten waar hij is."

Onduidelijkheid in de Kamer

Sigrid Deters heeft haar zwartboek inmiddels overhandigd aan SP-Kamerlid Van Nispen. Ze merkte dat er bij Kamerleden veel onduidelijkheid is over de grote schaal waarop sprake is van misstanden rondom adoptie. Met dit zwartboek hoopt zij meer inzicht te geven. "Ik sta open voor elke aanvulling, dus mensen kunnen helpen mijn zwartboek completer te maken", zo luidt de oproep van Deters.

Kana Verheul ondersteunt het initiatief van Deters en werkt ondertussen ook zelf aan een zwartboek die specifiek gericht is op adopties uit Bangladesh. Ze is strijdbaar om de huidige situatie te veranderen: "Veel kinderen die geadopteerd worden zijn helemaal geen wees. De meeste kinderen worden adoptabel gemaakt. Ik wil aandacht voor de positie van biologische families door daar te helpen."

Het Amerikaanse bedrijf Uber wil vanaf 2026 zelfrijdende taxi's aanbieden in Europa. Het bedrijf werkt nu samen met de Chinese ontwikkelaar Momenta om dit voor elkaar te krijgen. Maar is Nederland daar klaar voor? "Infrastructuur is goed geregeld."

Ruim 180 Surinamers hebben een verblijfsvergunning gekregen die ze na de onafhankelijkheid in 1975 zijn kwijtgeraakt. Maar door strenge eisen zijn er ook afwijzingen. Dat moet anders, vindt gemeente Amsterdam. "Het leidt tot schrijnende situaties."

Naast de verblijfsvergunningen die zijn afgegeven, zijn er nog ongeveer 25 in behandeling. Een van de mensen die nu al succesvol gebruik heeft kunnen maken van de regeling is Jayant Ganesh uit Den Haag. Hij woonde bijna 25 jaar zonder papieren in Nederland, maar krijgt nu een verblijfsvergunning.

'Ik kon die beslissing niet zelf nemen'

"Ik ben er heel erg blij mee, het neemt alle angst en stress weg. Ik hoef niet meer op de straat te lopen en bang te zijn dat ik word opgepakt en uitgezet", vertelt hij. "Het is een opluchting en het geeft ons ook de erkenning die wij verdienen, gezien het feit dat wij ons Nederlandschap nooit hebben afgestaan."

Ganesh was nog een kind toen Suriname onafhankelijk werd. "Ik kon dus niet de beslissing nemen of ik Nederlander wilde blijven of Surinamers wilde worden."

25 jaar ongedocumenteerd

In 2000 komt hij op zijn 29ste naar Nederland, maar papieren krijgt hij niet. "Gelukkig had ik hier een netwerk van familie en vrienden die mij opvingen. Ik heb meerdere keren bij de IND aangeklopt de afgelopen 25 jaar, maar steeds zonder succes."

Nu Ganesh wel een verblijfsvergunning heeft, voelt hij zich weer een vrij mens: "Ik kan nu legaal werk zoeken, ik kan in aanmerking komen voor een huurwoning en het belangrijkste, ik kan nu gewoon over straat lopen zonder dat ik bang ben dat er iets gebeurt."

Eenmalige speciale regeling

Om Surinamers als Ganesh tegemoet te komen, kwam voormalig staatssecretaris Van der Burg afgelopen jaar met een eenmalige, speciale regeling, waar Surinaamse oud-Nederlanders tussen 1 januari en 1 juli van dit jaar gebruik van kunnen maken.

Iedereen die geboren is voor 25 november 1975, de dag dat Suriname onafhankelijk werd, en die kan aantonen dat hij of zij langer dan 10 jaar in Nederland woont, komt in aanmerking voor een verblijfsvergunning.

500 zaken afgewezen

Maar die laatste eis, 10 jaar onafgebroken in Nederland wonen, zorgt er nu voor dat ruim 500 zaken van Surinaamse oud-Nederlanders zijn afgewezen. Zij konden niet bewijzen dat ze meer dan 10 jaar in Nederland woonden.

"Veel mensen vallen hierdoor buiten de boot", merkt wethouder van Amsterdam Rutger Groot Wassink. Zijn gemeente is verantwoordelijk voor de uitvoering van de regeling.

'Historisch onrecht'

Om deze groep mensen toch te helpen, pleit hij voor het verkorten van de eis, van 10 naar 5 jaar: "Zodat meer mensen gebruik kunnen maken van deze regeling."

"We hebben het hier over Nederlanders die ten onrechte niet de Nederlandse status hebben gekregen", gaat de wethouder verder. "Ik vind dat historisch onrecht en dat kunnen we nu rechtzetten."

Schrijnende situaties

Hij voorziet grote problemen voor deze groep als ze ongedocumenteerd blijven. "Het is voor die mensen buitengewoon vervelend en het leidt ook tot schrijnende situaties."

"Ze moeten dan illegaal wonen, illegaal werken en ze hebben geen toegang tot zorg. Het is een buitengewoon ingewikkeld bestaan voor deze mensen", aldus Groot Wassink.