Actie om statiegeld op alle verpakkingen te krijgen: 'Drankkartons lijken duurzamer, maar ze zijn juist moeilijker te recyclen'

Dat er dankzij het statiegeld minder plastic flesjes op straat belanden is duidelijk. Toch duikt er nu een nieuw soort zwerfafval op: de drankkartons. Daar zit namelijk geen statiegeld op. Als het aan milieuactivisten ligt, komt daar snel verandering in.

Al decennia zit er in Nederland statiegeld op grote plastic flessen voor bijvoorbeeld mineraalwater of frisdrank, en op bierflesjes en -kratten. Sinds 1 juli 2021 zit er ook statiegeld op kleine plastic flesjes. Daarnaast wordt er per 31 december 2022 ook statiegeld op blikjes ingevoerd.

Minders flesjes dankzij statiegeld

'Zwerfinator' Dirk Groot gaat inmiddels al 8 jaar bijna dagelijks op pad om zwerfafval op te rapen. De milieuactivist telt daarbij hoeveel flesjes, blikjes en andere troep hij heeft gevonden en maakt ook een foto van de rommel. Die gegevens verzamelt hij vervolgens in een database. "Meten is weten", legt hij uit.

Op die manier weet Groot dat de invoering van statiegeld op kleine plastic flesjes ervoor heeft gezorgd dat er aanzienlijk minder flesjes op straat worden gegooid. In de eerste helft van dit jaar raapte hij namelijk 76 procent minder flesjes op in vergelijking met de periode voor de invoering van statiegeld op plastic flesjes.

'Een jaar geleden vond ik ze nog niet'

Toch is er volgens hem zeker nog geen reden om achterover te gaan leunen. Op veel plastic flesjes voor zuivel, vruchtensap en alcoholische dranken zit (nog) geen statiegeld en dat ziet de 'zwerfinator' terug op straat: van dat soort flesjes raapt hij er nog altijd ongeveer evenveel op.

Bovendien ziet Groot nieuwe soorten verpakkingen opduiken op straat, zoals de zogenoemde drankkartons, waar geen statiegeld op zit. "Tot een jaar geleden vond ik ze eigenlijk niet", vertelt hij. "Maar toen het statiegeld op plastic flesjes werd ingevoerd kwamen fabrikanten ineens met deze verpakkingen op de proppen."

Juist slechter te recyclen

Drankkarton, het klinkt milieuvriendelijk, want karton is toch goed te recyclen? Integendeel, zegt de zwerfafvalexpert. "Ze doen alsof het duurzamer is, maar dat is het helemaal niet. Het is eigenlijk een stap achteruit", zucht hij.

De verpakking ziet eruit als karton, maar er zitten een heleboel lagen plastic en aluminium in, legt Merijn Tinga, ook wel bekend als de 'Plastic Soup Surfer', uit. "Ze zijn zelfs veel slechter te recyclen, zeker vergeleken met plastic flesjes die in het statiegeldsysteem zitten."

'Flink vervuilend voor milieu'

Ook milieuorganisatie Recycling Netwerk is kritisch op drankkartons. "Het geldt als flink vervuilend voor het milieu", zegt voorzitter Robbert van Duin. De pakken worden bovendien niet hergebruikt, ook niet als je ze netjes in de prullenbak gooit. "Het gaat zo de verbrandingsoven in", weet 'zwerfinator' Groot.

Dit in tegenstelling tot flesjes met statiegeld die weer worden ingeleverd, benadrukt Tinga. "Een plastic flesje in het statiegeldsysteem wordt weer 100 procent een plastic flesje." Volgens de 'Plastic Soup Surfer' toont dat aan hoe 'enorm belangrijk' statiegeld is voor een duurzame toekomst. "Maar ook voor hoe we met onze grondstoffen omgaan."

Statiegeld op alle verpakkingen?

Voorzitter Robbert van Duin van Recycling Netwerk weet een simpele oplossing tegen de opmars van de drankkartons: "Er moet statiegeld komen op alle verpakkingen die je onderweg mee kan nemen. Er moeten geen uitzonderingen meer zijn."

Wat Groot betreft wordt de maatregel morgen nog doorgevoerd. "We hebben de politiek al eerder gewaarschuwd: als je statiegeld alleen op plastic flesjes invoert, dan ga je dit krijgen." Hij vreest dan ook voor wat er zal gebeuren als binnenkort ook statiegeld op blikjes wordt ingevoerd. "Wie weet wat ze allemaal weer verzinnen."

Actie tegen drankkartons

"In de huidige wetgeving zitten te veel gaten", vindt Tinga. "Een heleboel bedrijven zijn berekend en sluw, je ziet dat ze steeds weer verpakkingen verzinnen waar geen statiegeld op geheven hoeft te worden. Dat tast het vertrouwen in het statiegeldsysteem aan."

Om ervoor te zorgen dat er een waterdicht systeem komt, zijn de 'zwerfinator' en de 'Plastic Soup Surfer' een actie gestart waarbij iedereen een foto kan insturen van gevonden drankkartons. "We verwachten duizenden foto's en daarmee gaan we naar de Tweede Kamer", zegt Tinga strijdvaardig.

Voorstander van statiegeldsysteem

Fabrikant Riedel, die veel dranken in drankkartons stopt, laat weten dat ze in principe voorstander zijn van het statiegeldsysteem, ook als dat in de toekomst voor drankkartons zou gaan gelden.

Het bedrijf zegt ook te overwegen het aluminum in hun verpakkingen te vervangen door een plantaardig alternatief.