Achter de schermen bij een Nederlandse evacuatie van Afghanen: eerste stop is Qatar

Het is geen gewone lijnvlucht: het vliegtuig dat vanuit Kaboel koers zet richting Qatar. Aan boord 11 Afghanen die Nederland wil evacueren. Verslaggever Floris Prenger kijkt achter de schermen mee met de evacuatie en wacht het vliegtuig op in Qatar.

De Afghanen op deze vlucht zijn maar een klein deel van de ruim 2000 die de Nederlandse overheid wil evacueren. En daar gaat een lange voorbereiding aan vooraf. Er wordt de afgelopen weken geprobeerd om grote groepen Afghanen met een concrete link met Nederland te evacueren. Maar met de taliban die in het het land aan de macht is, is het niet makkelijk om deze groep te helpen.

Doha-route

De zogeheten Doha-route is een betrouwbare gebleken en biedt nu ook uitkomst, zegt Nofe Aisuwaide. Zij werkt in het Operationeel Centrum van Qatar. "Sinds augustus heeft Qatar de evacuatie van ruim 70.000 vluchtelingen kunnen begeleiden vanuit Afghanistan."

"Studenten, activisten, muzikanten, journalisten, advocaten, dokters, leraren", somt ze op. "Ook hebben we andere landen geholpen met het repatriëren van andere nationaliteiten."

Bron: EenVandaag

Samenwerking Nederland

In de Nederlandse ambassade vertelt eerder die ochtend ambassadeur Marjan Kamstra hoe complex deze operatie is. "Wij hebben een klein team, maar in Den Haag zit een groter team dat contact heeft met de Afghanen daar en met ons."

Maar het is vaak lang onduidelijk wie er op een evacuatievlucht komt. "Op de vlucht van vandaag zouden bijvoorbeeld 14 mensen zitten, maar er bleek al een gezin in Pakistan te zitten, dus zitten er vandaag 11 mensen van ons aan boord."

Bron: EenVandaag

Paspoort is een vereiste

Met een klein team proberen ze, samen met landen zoals Frankrijk, Italië en Canada, nauw samen te werken. "Als er een mogelijkheid ontstaat, proberen we de Afghanen die op onze lijst staan op zo'n vlucht te krijgen."

Maar de realiteit is vaak weerbarstig. "Het is nog steeds zo dat het een vereiste is dat mensen een paspoort hebben, dat vragen de taliban. Dat is ook niet zo gek, want dat vragen eigenlijk alle autoriteiten ter wereld."

Meer dan 300 Afghanen geëvacueerd

"Maar dat is meteen ook ingewikkeld voor ons", vervolgt ze. "Want er zijn mensen die wij graag willen overbrengen en die verder aan de criteria voldoen, maar die geen paspoort of reisdocument hebben."

"We kunnen hen alleen maar aanraden om een paspoort aan te vragen", legt ze uit. Toch zijn er in de afgelopen weken meer dan 300 Afghanen namens Nederland geëvacueerd.

Bemiddeling Qatar

Qatar onderhoudt goede diplomatieke banden met de taliban, vertelt Nofe Aisuwaidi. "Qatar heeft een lange geschiedenis met Afghanistan. We hebben daarom ook goede contacten. We nemen nu onze verantwoordelijkheid om dit goed te begeleiden en we proberen alles daaromheen te faciliteren, ook voor andere nationaliteiten."

Ambassadeur Kamstra erkent dat deze bemiddeling cruciaal is. Er zijn immers weinig andere mogelijkheden om zo'n operatie verder gestalte te geven.

Obstakels

Maar vanuit Nederland is er ook kritiek, de evacuatie van vluchtelingen uit Afghanistan zou namelijk veel te traag gaan. En had de Nederlandse overheid niet eerder kunnen beginnen met handelen? Kamstra vertelt dat er alles op alles wordt gezet om sneller te werken, maar er zijn ook obstakels.

"Zo zijn er gezinnen die voor het grootste deel in het bezit zijn van een geldig paspoort, maar dan heeft bijvoorbeeld het jongste gezinslid geen paspoort". legt ze uit. "Een familie besluit dan niemand achter te laten en dan wordt er besloten niet op de vlucht te stappen."

Geen mogelijkheden voor tijdelijke reisdocumenten

Ook rijst de vraag of Nederland wellicht wat creatiever zou kunnen werken, bijvoorbeeld bij het verstrekken van tijdelijke reisdocumenten. "Uiteraard krijg ik die vraag ook en ik krijg die vraag niet alleen op mijn bord", vertelt ambassadeur Kamstra.

"Alle andere landen die betrokken zijn, krijgen die vraag ook en worstelen hiermee", zegt ze. "Want ze hebben daar geen antwoord op. We hebben ook een Whatsappgroep met de meest betrokken ambassadeurs. Ik vraag heel regelmatig of zij wel mogelijkheden zien, maar het antwoord is eigenlijk altijd nee; er zijn geen mogelijkheden op dit moment."

Landing

Rond half zeven 's avonds landt er op de militaire basis in Doha een groot Hercules-transportvliegtuig. Aan boord ook de 11 Afghanen die Nederland graag wilde ophalen.

Jeroen van Rijckevorsel, coördinator van het Nederlandse safe passage team Doha stapt in een oranje hesje de bus in, waarin de twee gezinnen zitten en stelt ze gerust. "Welkom in Doha", spreekt hij de mensen toe. "We gaan naar een locatie waar jullie kunnen rusten. Als er iemand is die medische hulp nodig heeft, is dit het moment om dat te zeggen. Er is een kliniek op de compound, waar we die hulp kunnen verlenen en zorg voor jullie dragen."

Op adem komen

Vanaf de basis worden de 11, samen met honderden anderen, vervoerd naar een compound in Doha. Een plek die is gebouwd voor het WK-voetbal in 2022, maar die nu al in gebruik is genomen om de opvang van alle vluchtelingen te faciliteren. Hier kunnen de evacuees op adem komen, krijgen ze kleding, voedsel en een veilige slaapplek.

Een plek ook waar de afgelopen weken duizenden Afghanen zijn gehuisvest, in afwachting van papierwerk om naar een volgend land te reizen, vaak ook het land waarvoor ze de afgelopen jaren hebben gewerkt of aan verwant waren.