Het is geen gewone lijnvlucht: het vliegtuig dat vanuit Kaboel koers zet richting Qatar. Aan boord 11 Afghanen die Nederland wil evacueren. Verslaggever Floris Prenger kijkt achter de schermen mee met de evacuatie en wacht het vliegtuig op in Qatar.

De Afghanen op deze vlucht zijn maar een klein deel van de ruim 2000 die de Nederlandse overheid wil evacueren. En daar gaat een lange voorbereiding aan vooraf. Er wordt de afgelopen weken geprobeerd om grote groepen Afghanen met een concrete link met Nederland te evacueren. Maar met de taliban die in het het land aan de macht is, is het niet makkelijk om deze groep te helpen.

Doha-route

De zogeheten Doha-route is een betrouwbare gebleken en biedt nu ook uitkomst, zegt Nofe Aisuwaide. Zij werkt in het Operationeel Centrum van Qatar. "Sinds augustus heeft Qatar de evacuatie van ruim 70.000 vluchtelingen kunnen begeleiden vanuit Afghanistan."

"Studenten, activisten, muzikanten, journalisten, advocaten, dokters, leraren", somt ze op. "Ook hebben we andere landen geholpen met het repatriëren van andere nationaliteiten."

Bron: EenVandaag

Samenwerking Nederland

In de Nederlandse ambassade vertelt eerder die ochtend ambassadeur Marjan Kamstra hoe complex deze operatie is. "Wij hebben een klein team, maar in Den Haag zit een groter team dat contact heeft met de Afghanen daar en met ons."

Maar het is vaak lang onduidelijk wie er op een evacuatievlucht komt. "Op de vlucht van vandaag zouden bijvoorbeeld 14 mensen zitten, maar er bleek al een gezin in Pakistan te zitten, dus zitten er vandaag 11 mensen van ons aan boord."

Bron: EenVandaag

Paspoort is een vereiste

Met een klein team proberen ze, samen met landen zoals Frankrijk, Italië en Canada, nauw samen te werken. "Als er een mogelijkheid ontstaat, proberen we de Afghanen die op onze lijst staan op zo'n vlucht te krijgen."

Maar de realiteit is vaak weerbarstig. "Het is nog steeds zo dat het een vereiste is dat mensen een paspoort hebben, dat vragen de taliban. Dat is ook niet zo gek, want dat vragen eigenlijk alle autoriteiten ter wereld."

Meer dan 300 Afghanen geëvacueerd

"Maar dat is meteen ook ingewikkeld voor ons", vervolgt ze. "Want er zijn mensen die wij graag willen overbrengen en die verder aan de criteria voldoen, maar die geen paspoort of reisdocument hebben."

"We kunnen hen alleen maar aanraden om een paspoort aan te vragen", legt ze uit. Toch zijn er in de afgelopen weken meer dan 300 Afghanen namens Nederland geëvacueerd.

Bemiddeling Qatar

Qatar onderhoudt goede diplomatieke banden met de taliban, vertelt Nofe Aisuwaidi. "Qatar heeft een lange geschiedenis met Afghanistan. We hebben daarom ook goede contacten. We nemen nu onze verantwoordelijkheid om dit goed te begeleiden en we proberen alles daaromheen te faciliteren, ook voor andere nationaliteiten."

Ambassadeur Kamstra erkent dat deze bemiddeling cruciaal is. Er zijn immers weinig andere mogelijkheden om zo'n operatie verder gestalte te geven.

Obstakels

Maar vanuit Nederland is er ook kritiek, de evacuatie van vluchtelingen uit Afghanistan zou namelijk veel te traag gaan. En had de Nederlandse overheid niet eerder kunnen beginnen met handelen? Kamstra vertelt dat er alles op alles wordt gezet om sneller te werken, maar er zijn ook obstakels.

"Zo zijn er gezinnen die voor het grootste deel in het bezit zijn van een geldig paspoort, maar dan heeft bijvoorbeeld het jongste gezinslid geen paspoort". legt ze uit. "Een familie besluit dan niemand achter te laten en dan wordt er besloten niet op de vlucht te stappen."

Geen mogelijkheden voor tijdelijke reisdocumenten

Ook rijst de vraag of Nederland wellicht wat creatiever zou kunnen werken, bijvoorbeeld bij het verstrekken van tijdelijke reisdocumenten. "Uiteraard krijg ik die vraag ook en ik krijg die vraag niet alleen op mijn bord", vertelt ambassadeur Kamstra.

"Alle andere landen die betrokken zijn, krijgen die vraag ook en worstelen hiermee", zegt ze. "Want ze hebben daar geen antwoord op. We hebben ook een Whatsappgroep met de meest betrokken ambassadeurs. Ik vraag heel regelmatig of zij wel mogelijkheden zien, maar het antwoord is eigenlijk altijd nee; er zijn geen mogelijkheden op dit moment."

Landing

Rond half zeven 's avonds landt er op de militaire basis in Doha een groot Hercules-transportvliegtuig. Aan boord ook de 11 Afghanen die Nederland graag wilde ophalen.

Jeroen van Rijckevorsel, coördinator van het Nederlandse safe passage team Doha stapt in een oranje hesje de bus in, waarin de twee gezinnen zitten en stelt ze gerust. "Welkom in Doha", spreekt hij de mensen toe. "We gaan naar een locatie waar jullie kunnen rusten. Als er iemand is die medische hulp nodig heeft, is dit het moment om dat te zeggen. Er is een kliniek op de compound, waar we die hulp kunnen verlenen en zorg voor jullie dragen."

Op adem komen

Vanaf de basis worden de 11, samen met honderden anderen, vervoerd naar een compound in Doha. Een plek die is gebouwd voor het WK-voetbal in 2022, maar die nu al in gebruik is genomen om de opvang van alle vluchtelingen te faciliteren. Hier kunnen de evacuees op adem komen, krijgen ze kleding, voedsel en een veilige slaapplek.

Een plek ook waar de afgelopen weken duizenden Afghanen zijn gehuisvest, in afwachting van papierwerk om naar een volgend land te reizen, vaak ook het land waarvoor ze de afgelopen jaren hebben gewerkt of aan verwant waren.

NSC en ChristenUnie pleiten voor een zogenaamde rode knop om jongeren digitaal beter te beschermen. Waarmee met één druk op de knop, al jouw online gegevens in één keer worden verwijderd. De vraag is of dat gaat werken.

Jongeren moeten beter beschermd worden op het internet. Dat is de boodschap die Don Ceder van de ChristenUnie en Jesse Six Dijkstra van NSC aan de Tweede Kamer duidelijk willen maken. "Voordat je achttien bent, zijn er verschillende online profielen van je gemaakt."

Cookies slaan alles op

"Onze persoonlijke gegevens worden opgeslagen door cookies', zegt Lotje Beek, beleidsadviseur bij Bits of Freedom. "Cookies zijn een soort bestandjes die op een website zitten, en vervolgens vanaf de website terug gaan naar je computer'', legt ze uit. "Hierdoor houden ze bij wat jij online doet, op welke dingen je klikt, en voor hoelang."

"Deze informatie wordt vervolgens opgeslagen door bedrijven zoals Meta en Google. Op basis hiervan schetsen ze jouw persoonlijk profiel", vervolgt Beek. "Ze weten hierdoor precies welke boodschap ze aan jou kunnen meegeven, bijvoorbeeld om iets te kopen op het internet. Hierdoor verlies je de autonomie."

Persoonlijke online profiel

"Middels een online profiel kunnen bedrijven jou opdelen in bepaalde categorieën", vertelt cyberexpert Dave Maasland. "Bijvoorbeeld op interessegebied, leeftijdscategorie en of je man of vrouw bent. Dat kan heel gedetailleerd gaan."

"Maar dat gebeurt niet alleen via cookies", maakt hij duidelijk. "Ook je mobiele apparaat slaat informatie op. Het belangrijkst is dat mensen beseffen dat als je digitale voetsporen achterlaat, je snel persoonlijke informatie vrijgeeft."

Kansongelijkheid voor jongeren

Volgens NSC en ChristenUnie kunnen digitale profielen negatieve gevolgen hebben en leiden tot kansenongelijkheid. Ook beleidsadviseur Beek kan zich hierin vinden. "Vacatures voor mannelijke beroepen worden voor 90 procent vaker aan mannen laten zien, blijkt uit onderzoek van het College van de Rechten voor de Mens. Vrouwen zien weer vaker vacatures voor kappersopleidingen, waardoor zij vacatures als monteurs bijvoorbeeld missen. Dit levert minder kansen op en verdeelt de samenleving."

Ook cybersecurity-expert Maasland ziet problemen. "Als eenmaal iets op het internet staat, zal deze informatie niet snel verdwijnen. Bijvoorbeeld fanatieke berichten over je voetbalclub, of een boze reactie naar een leraar, die kunnen later altijd weer opduiken. Tijdens een ruzie of een sollicitatie bijvoorbeeld," legt hij uit.

'Niet hoe het internet werkt'

Precies hier zit volgens Maasland ook de crux. "De informatie op het internet staat altijd ergens opgeslagen, zelfs met een mooie rode knop. Hoe graag we ook een makkelijke oplossing willen, dit is niet hoe het internet werkt."

Desondanks vinden beide experts het goed dat NSC en ChristenUnie dit onderwerp onder de aandacht brengen. "Jongeren moeten beter beschermd worden op het internet, maar we moeten in deze fase vooral kijken naar de voorkant," vervolgt Maasland. "Kinderen moeten weten dat het belangrijk is om na te denken wát je plaatst op het internet. De oplossing zit in meer educatie en mediabewustzijn. Niet bij een magische knop."