Grote zorgen bij aardappelboeren: zij moeten dit jaar voor 1 oktober oogsten, terwijl hun gewassen dan waarschijnlijk niet volgroeid zijn. Andere beplanting moet stikstof uit de bodem halen, maar de vraag is of aardappelen zélf niet beter zouden werken.

Doordat het voorjaar vrij lang op zich liet wachten dit jaar, zijn de aardappelen later de grond in gegaan. Ze zouden daarom ook later geoogst moeten worden dan 1 oktober. Toch houdt de overheid vast aan de zogeheten 'kalenderlandbouw'.

Kalenderlandbouw

"Met kalenderlandbouw dwingt de overheid de boer om bijvoorbeeld voor een bepaalde datum te oogsten, of nog te mogen bemesten", legt directeur André Hoogendijk van kenniscentrum BO Akkerbouw uit. Dat beleid schiet volgens hem het doel voorbij.

"Met kalenderlandbouw doe je het tegenovergestelde van wat je wil. Je wil dat een boer op een goede manier omgaat met de bodem en met gewassen. Dat betekent dat je ieder jaar net wat anders moet kunnen opereren. Je moet je elk jaar kunnen aanpassen op het weer en de veranderingen en dat lukt nu niet. Dat betekent dat je het nu ook sommige jaren verkeerd zal moeten doen, als je de wet volgt."

Vanggewassen

De boeren moeten hun aardappelen na 1 oktober vervangen door 'vanggewassen': gewassen zoals bladkool of bepaalde grassen die stikstof opnemen uit de bodem. "Dat zijn gewassen die je puur teelt om stikstof uit de grond te halen, dat anders uit zou spoelen in de winter", vertelt docent bodemvruchtbaarheid op het Aeres MBO, Ruud Hendriks. De stikstof kan anders in ons grondwater terecht komen.

"Tegelijkertijd levert het vanggewas organische stoffen voor de bodem, dus het is een soort groeiende bodemverbeteraar", besluit Hendriks. Toch zijn de meningen verdeeld of, in het kader van stikstofopname, de aardappelen niet óók beter in de grond zouden kunnen blijven. Statenlid Eddie van Marum van de BoerBurgerBeweging Groningen vindt de maatregel kortzichtig en zegt dat aardappelen juist meer stikstof opnemen dan vanggewassen.

'Oogst na de herfstvakantie'

Hoogendijk kan zich redelijk in die uitspraak vinden: "Dat ligt een beetje aan het jaar. Soms zal het kloppen en soms zal het niet kloppen. Maar de kunst is juist dat je de boer de mogelijkheid geeft om zich aan te passen aan wat er dat jaar aan de hand is."

"Over het algemeen is het wel zo dat aardappelen in september en oktober meer stikstof opnemen dan het vanggewas. Je kunt ze dus beter oogsten op het moment dat ze daar echt aan toe zijn, dus rond de herfstvakantie." 1 oktober zou dus ook voor stikstofopname een te vroege datum zijn.

Strafkorting

Aardappelboeren staan volgens Hoogendijk nu voor een lastig dilemma. "Een boer heeft nu twee keuzes: hij moet ofwel de goede agrarische praktijk volgen, ofwel de goede juridische praktijk. Ik ga ervan uit dat de meeste boeren gewoon volgen wat de bodem en de gewassen nodig hebben."

"Het is niet zo dat boeren per 1 oktober hun aardappelen móéten oogsten, maar er zitten wel consequenties aan als je het langer in de grond laat zitten", zegt Hendriks. "Laat je het staan, dan krijg je een strafkorting voor de stikstofbemesting voor het jaar daarop." Boeren mogen dan minder mest gebruiken. "En dat kan flink wat kwaliteitsverlies betekenen."

'Kies voor een regionale aanpak'

Hoogendijk vindt dat er veel meer per regio gekeken moet worden: een landelijke oplossing zoals de kalenderlandbouw werkt niet. "Dat is niet verstandig. In bepaalde delen van Nederland en met bepaalde gewassen is er inderdaad een probleem met uitspoeling van stikstof naar het grondwater. En er zijn ook onderzoeken naar om dat op te lossen, specifiek per regio of per gewas."

"Ik snap wel dat de overheid kijkt naar manieren om stikstofverliezen te beperken, maar het mooiste zou zijn als je het ter plekke meet", zegt Hendriks. "Dat je weet wat een boer wel of niet verliest. Dan kan die gewoon zelf doen wat hij nodig acht op de manier waarop hij het nodig acht, en dan kun je achteraf controleren of die manier inderdaad werkt."

Vakmanschap boeren 'om zeep'

"Onderhand slaat het door. De overheid heeft allerlei generieke maatregelen waar iedereen zich aan moet houden en dat worden er steeds meer. De overheid kiest hiervoor omdat het makkelijk controleerbaar is, maar boeren is vakmanschap."

"Dat gaat over de bodem, klimaat, gewas. Zoveel variabelen kun je niet met een datum vastleggen", zegt Hendriks. "Dat is een kunstgreep. Het vakmanschap van de boeren help je ermee om zeep."