Het aantal zaken waarbij sprake is van eergerelateerd geweld blijft toenemen. Afgelopen jaar telde de politie 8 procent meer geweldsincidenten die plaatsvonden omdat de eer van de familie geschonden zou zijn. Dat meldt de politie aan EenVandaag.

Hoofd van het Landelijk Expertisecentrum Eergerelateerd Geweld van de politie Wilfred Janmaat zag in 2024 het aantal 'eerzaken' behoorlijk toenemen.

Meer meldingen van bedreigingen

"Het afgelopen jaar kregen we ongeveer 8 procent meer meldingen binnen", zegt Janmaat. "De meeste zaken die aangemeld worden, gaan over bedreiging, belaging en mishandeling. Dat is de grote bulk van zaken. In slechts enkele gevallen gaat het om moord."

Al langer is in de cijfers zichtbaar dat eergerelateerd geweld meer slachtoffers eist in Nederland. In 2023 ging het nog om 620 zaken, terwijl het 10 jaar daarvoor nog om 460 gevallen ging.

Ook mannen slachtoffer

Zowel vrouwen als mannen worden slachtoffer van eergerelateerd geweld: in 2023 kwamen drie vrouwen en één man om het leven.

Eergerelateerd geweld komt in Nederland het meeste voor onder inwoners met een Syrische, Turkse, Marokkaanse en Afghaanse achtergond. Vooral de stijging binnen de Syrische gemeenschap valt op.

Toename onder nieuwkomers

Janmaat vertelt dat er een toename is onder mensen 'die nog niet zo lang in Nederland wonen'.

"Mensen die uit een oorlogsgebied zijn gekomen en veel ellende hebben meegemaakt. Het gaat hier om een sociaal cultureel probleem, waarbij mensen vasthouden aan het gewoonterecht van hun land van herkomst."

Sterk Huis

Nederland heeft op dit moment twee opvangcentra voor slachtoffers van eergerelateerd geweld, waar nu tientallen personen worden opgevangen. Eén van die locaties is Sterk Huis in Goirle, waar ze zich vooral richten op vrouwen tussen 12 en 23 jaar.

"Het gaat over families waarin een bepaald verwachtingspatroon is", vertelt clustermanager Judith Martens.

'Eer van de familie herstellen'

"Als iemand daaruit stapt, zoals meisjes die seks hebben voor het huwelijk of die bijvoorbeeld weigeren om te trouwen met de persoon die haar ouders voor haar hadden uitgekozen, wil de familie dingen doen om de eer van de familie te herstellen", legt Martens uit.

"Om die persoon weer terug in het gareel te krijgen. En dan kan zo'n vrouw echt in gevaar zijn."

Familie-eer geschonden

Volgens Martens vergt eergerelateerd geweld een hele andere aanpak dan partnergeweld, omdat bij dat eerste vaak de hele familie betrokken is.

"Het is belangrijk te kijken om wat voor familie het gaat: wie is hier de baas, en is er ook invloed vanuit het buitenland? Dat is echt het verschil met partnergeweld. Je moet de hele familie in beeld hebben, dus ook de familie in het buitenland. Als je één pleger hebt, is het makkelijker dan wanneer de hele familie erbij betrokken is."

Meteen naar de opvang

Ook Janmaat beaamt dat er bij zaken waar de familie-eer in het geding is, anders moet worden opgetreden door hulpinstanties en de politie. "Als er al geweld heeft plaatsgevonden naar aanleiding van de eerschending, dan kunnen we adviseren dat de vrouw meteen de opvang in moet."

Dat is anders dan bij huiselijk geweld, legt hij uit. "Dan is er meestal sprake van maar één dader en dan kun je bijvoorbeeld de vader of de broer een huisverbod geven."

'Huisverbod heeft geen zin'

Janmaat vervolgt: "Maar bij eergerelateerd geweld wordt de eer door de hele familie als collectief gedragen. Dus dan kan je bijvoorbeeld wel de vader een huisverbod geven, maar dan zijn er meer mensen die een gevaar kunnen vormen voor het slachtoffer."

"Dan is het beter voor de vrouw in kwestie haar in de opvang op te nemen voor haar eigen veiligheid."

'Het zal niet snel veranderen'

Om te zorgen dat de toename van eergerelateerd geweld stopt, wil Janmaat inzetten op kennis uit de gemeenschap zelf. "Er moet blijvend aandacht zijn voor het onderwerp. Met name onderwijs en voorlichting zijn heel erg belangrijk", benadrukt hij.

"Maar mijn overtuiging is dat de verandering uiteindelijk van binnenuit, vanuit de gemeenschap zelf, moet komen. Het is een sociaal-cultureel probleem, dus dat heeft echt tijd nodig. Dat zal niet van de ene op de andere dag veranderen."

Hardnekkig probleem

Ook Martens van Sterk Huis erkent dat het hier om een hardnekkig probleem gaat. Zij ziet vaak dat vrouwen toch weer terugkeren naar hun familie, ondanks al het geweld en de intimidatie. Uit angst om sociaal uitgesloten te worden.

"Dan ben je echt helemaal alleen. Als je breekt met je familie en je vindt een nieuwe huwelijkspartner, die zal zich afvragen waarom je geen familie hebt. Mensen zullen dan denken dat er iets mis met je is. Dat weegt voor deze mensen veel zwaarder dan in de Nederlandse cultuur."

Aantal zaken eergerelateerd geweld blijft toenemen: 'Sociaal-cultureel probleem dat je niet in één dag oplost'

Nu het bondgenootschap met de Verenigde Staten op losse schroeven staat, is Europa op zoek naar alternatieven. De Franse president Macron biedt aan om Europa te beschermen met eigen kernwapens, maar kan dat wel? "Alleen Macron kan op rode knop drukken."

Decennialang was de nucleaire bescherming van de Verenigde Staten een onmisbaar onderdeel van de Europese veiligheid. Maar die tijd lijkt voorbij, zegt kernwapenexpert Paul van Hooft. "Op dit moment hebben weinig landen nagedacht over een plan B als de VS die veiligheid niet meer biedt. Frankrijk heeft dat wel gedaan."

Europese atoomparaplu

President Emmanuel Macron pleit al langer voor een sterkere Europese defensie en ziet hierin een rol voor het Franse kernwapenarsenaal. Frankrijk beschikt over een eigen nucleaire afschrikking en wil deze mogelijk inzetten voor de bredere Europese veiligheid.

Frankrijk-kenner Niek Pas: "Macron heeft in 2020 al aangegeven dat Frankrijk openstaat voor gesprekken over een Europese atoomparaplu."

Strategisch belang voor Frankrijk

Volgens Pas sluit dit ook aan op de bredere visie van Macron op een zelfstandig en sterk Europa. Maar, voegt hij eraan toe: "Frankrijk heeft ook een eigen strategisch belang."

Een sterke Europese defensie betekent ook een grotere rol voor Frankrijk als militaire grootmacht binnen Europa, zegt hij. "Bovendien kan de Franse defensie-industrie hier economisch van profiteren."

Kernwapens

Rusland en de Verenigde Staten hebben allebei meer dan 5.000 kernkoppen. Frankrijk heeft er slechts 290. Toch hoeft dat geen probleem te zijn, zegt kernwapenexpert Van Hooft.

"Frankrijk en Groot-Brittannië hebben meer dan genoeg kernwapens om Moskou en Sint-Petersburg te vernietigen en daarmee Rusland onacceptabele schade toe te brengen." Die afschrikking zou voldoende moeten zijn om Rusland te weerhouden van verdere agressie.

Hoe ver wil Frankrijk gaan?

Hoewel Macron openstaat voor Europese samenwerking, blijft het onduidelijk hoe ver Frankrijk hierin wil gaan.

"Frankrijk heeft altijd veel waarde gehecht aan zijn strategische autonomie", zegt Pas. "De Fransen zullen nooit volledige controle over hun kernwapens uit handen geven. Uiteindelijk blijft de Franse president degene die op de rode knop drukt."

Afschrikking

Daar ligt volgens Van Hooft een fundamenteel probleem.

"Afschrikking werkt alleen als tegenstanders geloven dat je bereid bent kernwapens in te zetten. Maar is Frankrijk echt bereid om Parijs op te offeren als Rusland provoceert in een Baltische staat? Dat is moeilijk te geloven."

Berlijn en Warschau

Duitsland en Polen lijken interesse te hebben in Macrons voorstel. De aankomend Duitse bondskanselier Friedrich Merz heeft al laten weten open te staan voor samenwerking. Toch zijn er ook praktische bezwaren.

Frankrijk heeft geen vaste lanceerinstallaties in andere Europese landen. De Franse afschrikking is afhankelijk van onderzeeërs en vliegtuigen, wat vragen oproept over de haalbaarheid van een bredere inzet.

Europese samenwerking

Van Hooft: "Je zou oefeningen kunnen doen met Franse militaire eenheden, samen met andere bondgenoten. Bijvoorbeeld vliegoperaties met Franse vliegtuigen die kernwapens kunnen dragen. En je zou de Fransen moeten terughalen in de Nuclear Planning Group van de NAVO, waar gesproken wordt over kernwapens."

Voor Frankrijk is een stabiel en veilig Europa ook in haar eigen belang. "Frankrijk ligt in Europa en heeft er zelf baat bij dat het continent veilig blijft", zegt Pas. "Dat is anders dan bij de VS, dat geografisch verder weg ligt."

Investeren in andere wapens

Toch blijft de Franse nucleaire paraplu omgeven door onzekerheid. Van Hooft: "Om de Franse kernwapens geloofwaardiger te maken, moet je gek genoeg investeren in conventionele wapens, niet-kernwapens dus, zoals lange-afstand kruisraketten."

"Daarmee kun je in een vroeg stadium van een conflict Rusland heel veel schade toebrengen zonder dat je direct naar atoomwapens hoeft te grijpen. Dat maakt de afschrikking geloofwaardiger."

'Kunnen niet zonder de VS'

Tweede Kamerleden Eric van der Burg (VVD) en Derk Boswijk (CDA) zien het Franse nucleaire arsenaal als een stap richting meer Europese autonomie.

Van der Burg (VVD): "We kunnen nog niet zonder de VS, maar moeten naast de Amerikanen wel een tweede zekerheid inbouwen. Dus ben ik blij met de woorden van Macron, dat hij ook de Franse wapens als onderdeel van de veiligheid van heel Europa aanbiedt."

VVD en CDA voorstander plan Macron

Ook Boswijk (CDA) vindt dat Europa het aanbod van Macron met twee handen moet aangrijpen. Daarbij is wel behoefte aan duidelijke afspraken.

"Macron denkt in onze lijn, maar je weet niet wie de volgende Franse president gaat zijn. Uiteindelijk beslist degene daar dan over. Bijvoorbeeld als het Le Pen wordt. Gaan we die nucleaire bescherming dan ook nog genieten?"

Samen betalen voor 'de Franse nucleaire paraplu'

Verder denkt Boswijk, dat het belangrijk is om de Fransen aan ons te binden. Bijvoorbeeld door de nucleaire wapens samen te financieren.

"Dat zou inderdaad één van de punten kunnen zijn: dat alle landen die gebruik willen maken van het aanbod van de Fransen daar ook de lasten voor gaan dragen."