Het aantal levenslang gestraften in Nederland neemt flink toe. Een stevige reactie op fors drugsgeweld en brute aanslagen op onze rechtstaat. Maar strafrechtdeskundigen denken niet dat het toekomstige daders gaat weerhouden om liquidaties uit te voeren.

Ook voor schokkende enkelvoudige moorden, zoals die op advocaat Derk Wiersum en misdaadjournalist Peter R. de Vries, eist het Openbaar Ministerie (OM) sinds kort een levenslange gevangenisstraf. 'Tot hier en niet verder', is het signaal naar nabestaanden, de samenleving en de verdachten die terecht staan.

'OM laat zien: dit is een heel ernstig feit'

"Met een eis van levenslang laat het OM aan nabestaanden en samenleving zien: dit is een heel ernstig feit", zegt hoogleraar sanctierecht Pauline Schuyt. "Daarom eist het OM in die zaken de zwaarst mogelijke straf die opgelegd kan worden. En uiteraard is het ook een signaal aan de criminele organisaties."

Ook hoogleraar strafrecht Sven Brinkhoff noemt de strafeis van levenslang 'begrijpelijk'. "Met name als je kijkt naar de aard van het geweld en het brute karakter van dit soort aanslagen. Dan snap ik heel goed dat je voor een eis van levenslang gaat. De vraag is of het nu dan ook wordt opgelegd bij dit soort enkelvoudige moorden."

Bekijk ook

Zaak Peter R. de Vries kan leiden tot langere straffen

Na de zomer gaat het proces rond de moord op Peter R. de Vries verder. Als de rechtbank de vermoedelijke chauffeur Kamil E. en schutter Delano G. daadwerkelijk levenslang oplegt zou dat niet alleen uniek zijn.

Ook kan dit het begin zijn van nog langere celstraffen tegen de zware georganiseerde misdaad, denkt hoogleraar Schuyt. "Deze zaak is in die zin uniek dat er een levenslange gevangenisstraf is geeist voor een enkelvoudige moord tegen een verdachte die niet echt een groot strafblad heeft met zware geweldsdelicten."

'Poging om dit te stoppen'

"In het verleden is het wel vaker gebeurd dat bij enkelvoudige moord levenslang is geeist en ook opgelegd", vervolgt Schuyt. "Maar dan altijd bij verdachten die al eerder veroordeeld waren voor gewelddadige feiten."

Volgens hoogleraar Brinkhoff is Nederland de laatste jaren fors zwaarder aan het straffen. "Dat past ook bij het type criminaliteit waarmee we de laatste jaren geconfronteerd zijn. Je ziet dat in een soort eindstation de strafrechter daar ook naar kijkt. Het is een duidelijk signaal van de rechter, in een soort poging om dit te stoppen."

info

In 2022 eist OM tot nu toe al 15 keer levenslang

Bij de rechtbank heeft het Openbaar Ministerie dit jaar tijdens strafzaken in eerste aanleg maar liefst vijftien keer levenslang geeist. Vijf verdachten zijn daadwerkelijk voor de rest van hun leven achter slot en grendel gezet. In drie gevallen hebben de rechters gekozen voor een andere straf. Zeven verdachten wachten nog op hun vonnis. Zoals drugsbaron Ridouan Taghi, maar ook de uitvoerders van de moord op Peter R. de Vries.

In totaal zaten nog nooit zaten zoveel personen een levenslange straf uit als nu. In 2000 waren er slechts tien levenslang gestraften, nu zijn het er 55. Voor 41 van die veroordeelden is die straf al onherroepelijk. Eind dit jaar doet de rechtbank nog uitspraak in het proces over de aanslag op vlucht MH17. Het OM eiste vier keer levenslang in die zaak. Ook in het liquidatieproces Marengo moet de rechtbank nog uitspraak doen. Het einde van de opmars qua levenslang gestraften is dus nog niet in zicht.

Toekomstige huurmoordenaars afschrikken

Met een levenslange gevangenisstraf voor liquidaties en aanslagen op onze rechtstaat hoopt het OM vooral ook toekomstige huurmoordenaars af te schrikken. "Het is geen effectief middel als het doel puur afschrikking is", denkt hoogleraar sanctierecht Pauline Schuyt.

"Want als je kijkt hoe dit soort verdachten zich opstellen tijdens hun strafproces, dan zijn ze niet meer echt ontvankelijk voor een hoge strafdreiging." Schuyt benadrukt dat levenslang dan nog steeds een goede straf kan zijn. "Want juist als deze daders niet ontvankelijk zijn voor zo'n hoge strafdreiging, kan levenslang een passende straf zijn. Om zo de maatschappij te beveiligen zodat ze geen feiten meer kunnen plegen."

Bekijk ook

'Failliet van het strafrecht'

Ook hoogleraar strafrecht Sven Brinkhoff is van mening dat levenslang toch passend is. "Als je dit soort verdachten op het spoor bent en je hebt er bewijs voor, dan passen dit soort straffen."

"Tegelijk is het ook een beetje het failliet van het strafrecht: dat het waarschijnlijk toekomstige mensen niet gaat weerhouden dit te doen. Want er zijn altijd mensen die bereid zijn om voor geld dit soort stappen te zetten."

Steeds jonger

Opvallend is ook dat mensen die levenslang krijgen steeds jonger zijn. Sommigen zijn nog maar net twintig. "Het gaat echt om hele jonge jongens", zegt hoogleraar Schuyt.

"Levenslang is dan nu misschien klip en klaar. Maar geldt dit ook nog als ze straks 40 of 50 zijn? Moet je ze dan nog steeds vasthouden? Die vraag wordt de komende tijd steeds belangrijker. Zeker als je bedenkt dat steeds meer mensen met levenslang in de gevangenis komen."

Bekijk hier de reportage

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.