De gemeente Amsterdam wil mensen met een bijstandsuitkering in de gelegenheid stellen om tot bijvoorbeeld 500 euro per maand bij te verdienen. Het doel: wennen aan werk, de baankans vergroten en ook even verlost zijn van het absolute minimum.

Wethouder Rutger Groot Wassink vindt dat het anders moet: mensen in de bijstand zijn geen uitvreters of profiteurs, maar mensen die je moet helpen. "Ik ben niet bang voor misbruik. De vraag is juist: hoe help je mensen?"

219 euro mocht al

Amsterdam experimenteerde sinds 2017 al met bijverdienen tot 219 euro per maand. Groot Wassink noemt die proef een groot succes. "Wij zien dat mensen die meer dan 16 uur werken, drie keer zoveel kans maken om uit de bijstand te komen. Werken is voor mensen uiteindelijk veel beter dan een uitkering."

Het Amsterdamse experiment om 219 euro bij te verdienen kreeg al navolging in de gemeenten Aalten en Doetinchem. Groot Wassink wil nu verder experimenteren en het toegestande bedrag ophogen naar bijvoorbeeld 500 euro. "Het bedrag mag omhoog, omdat ik zie dat mensen ook moeite hebben om te leven van een bijstandsuitkering."

Nog steeds onder het minimumloon

Op dit moment is een bijstandsuitkering voor een volwassene 1075 euro. Met 500 euro extra kom je op 1575 euro: nog altijd minder dan het minimumloon voor een maand werken: 1684 euro. "Dat minimumloon moet ook omhoog", vindt Groot Wassink. "Van dit soort bedragen kun je niet meer leven in Amsterdam. Wij hebben nu werkende armen."

Het extra geld dat bijverdiend mag worden is volgens hem vooral een middel om het bestaansminimum te verhogen. "Dat is echt noodzakelijk. Zowel de uitkeringen als het minimumloon zijn te laag."

Maas in de wet

Toch mogen de Amsterdamse plannen officieel niet: volgens de participatiewet mogen mensen in de bijstand niet zoveel extra verdienen. In de wet, waar de bijstand onder valt, staat dat inkomsten vrijgelaten kunnen worden tot 220 euro voor maximaal 6 maanden. 500 euro zonder tijdslimiet valt daar dus niet onder.

Groot Wassink maakt zich er niet druk om. In de wet staat namelijk ook dat 'gemeenten gebruik kunnen maken van de uitstroompremie, als dit naar oordeel van het college bijdraagt aan arbeidsinschakeling'. De Amsterdamse wethouder ziet mogelijkheden om die premie te gebruiken: "Volgens mij laat dit zien dat wij een goede maas in de wet hebben gevonden om dit te doen."

VNG: 'Geef gemeenten meer ruimte'

Bestuurder Peter Heijkoop van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) en wethouder in Dordrecht vindt dat gemeenten in het algemeen meer ruimte moeten krijgen om inkomsten naast de bijstand vrij te laten: "Wij volgen het experiment in Amsterdam met interesse en vinden dat er aanpassingen in de participatiewet nodig zijn."

Ook vindt Heijkoop dat in de participatiewet een 'hardheidsclausule' moet worden opgenomen. "Die geeft gemeenten het recht om van de wet af te wijken als er onredelijke gevolgen door optreden." De Amsterdamse wethouder Groot Wassink doet een oproep aan het komende kabinet om een 'Deltaplan bestaanszekerheid' te maken: "Zorg dat mensen aan de onderkant kunnen leven. Zo'n bedrag dat je mag bijverdienen kan daar bij helpen."

Olie- en gasbedrijven Shell en Total trekken zich voorlopig terug uit een project voor CO2-opslag onder de Noordzee. Ze vinden de aanleg van de pijpleidingen die dit mogelijk moeten maken nog te risicovol.

Op basis van een tip van de AIVD werd in april de advocaat van Ridouan Taghi, Vito Shukrula, gearresteerd. AIVD-baas Erik Akerboom vertelt dat de dienst wil voorkomen 'dat criminele netwerken worden aangestuurd vanuit de gevangenis via een advocaat'.

Shukrula's arrestatie op donderdag 10 april leidde tot geschokte reacties in de advocatuur. Hij werd aangehouden na een bezoek aan zijn cliënt Ridouan Taghi in de Extra Beveiligde Inrichting (EBI) in Vught. Volgens het Openbaar Ministerie (OM) zou Shukrula zich schuldig hebben gemaakt aan 'deelname aan een criminele organisatie'.

Strafrechtelijk onderzoek

Wat deze zaak zo bijzonder maakt, is de doorslaggevende rol die veiligheidsdienst AIVD in Shukrula's arrestatie heeft gespeeld. Het strafrechtelijk onderzoek naar de advocaat begon namelijk in december na een tip van de inlichtingendienst.

In een zogenoemd ambtsbericht aan het OM meldde de AIVD dat Shukrula berichten van zijn cliënt Taghi zou doorspelen aan personen in het criminele netwerk van Taghi.

Zorgen over communicatie

Hoewel AIVD-baas Erik Akerboom niet op individuele zaken kan ingaan, zegt hij tegen EenVandaag dat de AIVD zich zorgen maakt over de mogelijkheden tot communicatie, die criminelen vanuit de gevangenis nog kunnen hebben met hun netwerk.

"Een van de belangrijkste dingen die wij willen voorkomen is dat criminelen - ook als ze zitten opgesloten in de gevangenis - kunnen blijven spreken met hun criminele netwerk. Want hiermee kunnen ze nog altijd een dreiging uitoefenen op de samenleving."

Niet meer aansturen vanuit gevangenis

Het feit dat de AIVD deze tip doorgaf aan het OM, doet vermoeden dat de dienst zich vaker bezighoudt met verdachten in het Marengo-proces. De criminele organisatie van Taghi in het bijzonder.

Akerboom: "Dat we standaard meeluisteren met de telefoongesprekken tussen advocaten en deze personen, dat kan niet de conclusie zijn. Het gaat ons erom dat de communicatie vanuit de gevangenis stopt en dat niet langer de criminele netwerken kunnen worden aangestuurd. Bijvoorbeeld via een advocaat."

Kritische brief

Bovendien is het vanzelfsprekend dat de AIVD in actie komt, als er sprake is van 'bedreiging van de rechtstaat', vervolgt Akerboom. "Als deze criminele netwerken zich bezighouden met het bedreigen en zelfs liquideren van personen die onze rechtstaat vertegenwoordigen, dan kunnen ze erop rekenen dat ze in het vizier van van de AIVD komen. Dat is evident."

Een maand voor de arrestatie van Shukrula was er nog forse kritiek op de werkwijze van de AIVD. Twee toezichthouders van de geheime dienst concludeerde in een kritische brief dat de AIVD zich niet altijd aan de regels houdt.

Vaker onderzoek naar criminelen

De wet schrijft namelijk voor dat dat inlichtingendienst criminelen alleen mag onderzoeken als ze de nationale veiligheid in het gevaar brengen. Daar blijkt de AIVD zich volgens de eigen toezichthouders niet altijd aan te houden.

De dienst doet te vaak onderzoek naar criminelen waarbij de nationale veiligheid helemaal niet in het geding is.

'Beter onderbouwen'

Akerboom: "Als er een directe geweldsdreiging is van een politicus, een advocaat of een journalist, dan melden wij dat direct bij de politie, zodat die kan ingrijpen. Maar er zijn ook strafbare feiten die niet direct raken aan de nationale veiligheid, maar waar soms wel een crimineel netwerk achter ligt."

De AIVD-baas zegt dat de dienst zich wel degelijk aan de regels houdt. "Dit is de reden dat wij toezichthouders hebben. Die kijken altijd met ons mee, en fluiten ons ook terug als we te ver gaan. Dus als de toezichthouder dit zegt, zullen we nog beter onderbouwen dat er directe link is met de nationale veiligheid."

Nog 60 dagen in hechtenis

De 36-jarige Shukrula is de derde advocaat van Taghi die is opgepakt. In oktober 2021 werd Taghi's neef Youssef Taghi opgepakt en in april 2023 werd Inez Weski gearresteerd.

Shukrula was sinds november vorig jaar advocaat van Taghi. Samen met raadsheren Carlo Crince le Roy en Sultan Kat stonden zij Taghi bij. Na de arrestatie van Shukrula legden ook de overgebleven twee advocaten de verdediging van Ridiouan Taghi neer. Afgelopen vrijdag werd het voorarrest verlengd van de voormalig advocaat van Taghi. De raadkamer van de rechtbank in Amsterdam besloot dat Shukrula nog 60 dagen in hechtenis moet blijven.