5 Vragen over Gibraltar

De emoties rond het schiereiland Gibraltar lopen hoog op nu de EU Gibraltar tot inzet van de Brexit-onderhandelingen maakte. De Britten reageerden heftig en spraken krijgshaftige taal. Maar waar gaat de ruzie eigenlijk over? 5 vragen over Gibraltar.

Hoe is Gibraltar in Britse handen terecht gekomen?

Er bestaat een opvallende link tussen Nederland en Gibraltar. In 1607 vernietigde een Nederlandse vloot onder leiding van Jacob van Heemskerk een Spaanse vloot die in de baai voor anker lag. Een kleine eeuw later, in 1704 kwamen de Nederlanders terug, en veroverde met de Britten de rots op de Spanjaarden. Bij de Vrede van Utrecht, waarin het einde van de Spaanse successieoorlog werd bezegeld, werd de rots ‘voor eeuwig’ aan Groot Brittanië toegewezen. Sinds 1830 is de rots een Britse kroonkolonie onder leiding van een Britse gouverneur, en geniet zelfbestuur. Het Buitenlands beleid is de verantwoordelijkheid van de regering in Londen.

De laatste confrontatie stamt nog uit de tijd van het Franco-regime. In 1969 sloot Spanje de grens met Gibraltar volledig. Na de dood van Franco werd de grens in 1982 weer geopend. Wel bleven de Spanjaarden vasthouden aan strenge grenscontroles. 

In 2006 tekenden Spanje en Engeland een akkoord dat de problemen rond Gibraltar moest oplossen. De luchthaven werd opengesteld voor Spaanse en Europese vluchten en grensbepalingen werden versoepeld. 

Waarom is Gibraltar zo belangrijk?

Al in de klassieke oudheid golden de Zuilen van Hercules, de Monte Hacho in Afrika en de Rots van Gibraltar aan Europese zijde, als markering van de Middellandse Zee. Wie Gibraltar beheerst, controleert de toegang tot de Middellandse Zee. Dat gold al in de tijd van Romeinen, de tijd van de Vikinginvasies, tijdens de islamitische veroveringen en de daarop volgende reconquista, maar ook in de Tweede Wereldoorlog, toen de rots door 30.000 militairen werd bewaakt. Het belang van Gibraltar is dan ook vooral militair.

Waarom wil Spanje het terug?

Geografisch gezien is Gibraltar een onderdeel van het Spaanse schiereiland. Tot 1704 was Gibraltar dan ook onderdeel van Spanje. Historisch gezien kan Spanje teruggrijpen op oude papieren: al in het wapen van Karel de V werden de Zuilen van Hercules gebruikt, wat het belang hiervan voor Spanje benadrukt. Ook in het huidige wapen van Spanje staan de zuilen nog altijd afgebeeld. 

Wat zijn de Britse argumenten?

Nulli expugnabilis hosti, ofwel ‘door geen vijand veroverd’ is het motto van Brits Gibraltar. En dat willen de Britten zo houden. Ook voelen zij zich gesterkt door verschillende referenda, waar een overweldigende meerderheid van de bevolking aangaf tegen een gedeelde Brits-Spaanse soevereiniteit te zijn. De 30.000 inwoners wensen zich vooralsnog niet bij Spanje aan te sluiten. 

Waar gaat de huidige ruzie over?

Bij het Brexit-referendum stemde 95,9% van de kiezers tégen vertrek uit de EU. En daarvoor hadden ze goede redenen: De Europese Unie stuurt aan op een Brits-Spaans akkoord over de status van Gibraltar, waarbij Spanje van Brussel de ruimte krijgt het schiereiland buiten een eventueel Brits-Europees akkoord te houden. Alle Brits-Europese akkoorden die na de Brexit worden gesloten zullen daarmee niet automatisch gelden voor Gibraltar. De EU verschaft Spanje hiermee een drukmiddel in hun onderhandelingen met de Britten.

De Britten voelen zich door deze plannen overvallen en op een oneigenlijke manier onder druk gezet. De spanning rond Gibraltar liep op toen de voormalig leider van de Britse Conservatieve Partij Michael Howard zei dat ‘premier May desnoods bereid is Gibraltar te verdedigen zoals dat Margaret Thatcher in 1982 deed met de Falkland-eilanden’. Minister van Defensie Michael Fallon gaf aan dat ‘ Ook minister van Buitenlandse Zaken Boris Johnson liet zich niet onbetuigd en liet weten dat ‘de rots niet te koop is’. De strijd om de Falkland-eilanden liep uit tot een oorlog met Argentinië.