5 vragen (en antwoorden) over het herinvoeren van controles aan de Nederlandse grens

Het kabinet wil binnengrenscontroles herinvoeren om de asielinstroom in te dammen. Maar kan dat eigenlijk zomaar? En hoe komt dat er dan uit te zien? Universitair docent migratierecht Evelien Brouwer legt het uit.

Met de asielnoodmaatregelenwet wil het kabinet in november tijdelijk de binnengrenscontroles, dus binnen de grenzen van de Europese Unie, herinvoeren. Dit betekent dat controles worden uitgevoerd bij mensen die de Nederlandse grens over willen steken. We zetten een paar vragen op een rij om duidelijk te krijgen wat dit precies met zich meebrengt.

1. Kan dit zomaar volgens Europese wetgeving?

Een goede vraag, zegt Universitair docent migratierecht Evelien Brouwer. "Ik ben ook heel benieuwd naar de onderbouwing van de regering voor dit plan voor hervoering van binnengrenscontroles. Op basis van de huidige Schengen Grenscode, dat is een bindende uniewet, kan dat alleen maar bij ernstige bedreiging voor de openbare orde en binnenlandse veiligheid", weet ze.

Er moet dus een goede reden zijn waarom het kabinet dit wil invoeren. "De regering zal moeten aantonen bij de Europese Commissie en de overige lidstaten op welke gronden zij deze grenscontroles willen herinvoeren en wat dus het gevaar is voor openbare orde dan wel binnenlandse veiligheid."

Dit moet een maand voor het invoeren van de grenscontroles gebeuren. "Dus als ze ze in november willen herinvoeren, dan ze hebben ze nog heel weinig tijd."

2. Wat verandert er concreet als grenscontroles worden ingevoerd?

Met het herinvoeren van binnengrenscontroles wil het kabinet overgaan tot structurele grenscontroles. "Dus eigenlijk wat nu aan de buitengrenzen mogelijk is en waarvoor we ook buitengrenscontroles hebben, zoals op de luchthaven Schiphol."

Ze legt uit: "Dat betekent dat iedere persoon, elke paspoort, reisdocumenten, vervoerders, systematisch kan worden onderzocht van: waarom wilt u Nederland binnenreizen, op welke grond? En kunt u zich legitimeren?" Er zit een belangrijk verschil tussen wat de marechaussee nu al kan, en wat het kabinet wil. Nu zijn er namelijk ook wel controles, maar op bepaalde momenten van de dag en dus niet structureel.

Volgens een woordvoerder het ministerie van Asiel en Migratie hebben we 840 punten waarop mensen in Nederland de grens over kunnen. Dit zijn niet alleen snelwegen, lokale wegen en fietspaden, maar ook bos- en zandpaden. De woordvoerder geeft toe dat hij zich niet kan voorstellen hoe ze dat soort plekken gaan controleren.

3. Wat gebeurt er met mensen die ze aanhouden?

Dat is afhankelijk van wat er precies bij de grenscontroles plaatsvindt, volgens Brouwer. "Afhankelijk daarvan zal er gekeken worden wat er met een persoon of vervoerder zal gebeuren."

"Als ze niet voldoen aan de inreisvoorwaarden zullen ze kunnen worden teruggestuurd", gaat ze verder. "Als ze op een terroristenlijst blijken te staan zullen ze overgedragen worden aan het Openbaar Ministerie voor verder onderzoek. En de meeste mensen zullen gewoon worden doorgelaten, maar die hebben dan wel vertraging door die controles gehad."

4. Duitsland heeft al jarenlang grenscontroles. Waarom kunnen ze dat al zo lang doen?

De herinvoering van grenscontroles is voor alle Schengen-staten altijd tijdelijk, zegt Brouwer. Maar er kan wel verlenging aangevraagd worden, tot 2 jaar.

"Het klopt wel dat een aantal staten steeds overgaan tot verlenging van die periode, ook Duitsland heeft dat een aantal keren gedaan. Ze hebben net in september weer de binnengrenscontroles heringevoerd vanwege de terroristische aanslagen in Solingen, maar ook met het argument van migratiecontrole."

Ook Oostenrijk en Denemarken hebben al meerdere keren verlengd, en daarmee de limiet van 2 jaar overschreden. In Oostenrijk is de grenscontrole zelfs al in 2015 ingevoerd, wat betekent dat ze al 9 jaar de grens controleren.

Er is dan ook uitspraak gedaan door het Hof van Justitie van de Europese Unie dat Oostenrijk de regels heeft geschonden. Hier zouden boetes of sancties kunnen volgen, maar tot nu toe is dat niet gebeurd. "Het is heel lastig, ook in het politieke samenwerking omdat je het Schengen-verband wil behouden."

5. Wat zou het betekenen voor de Schengenzone als meer lidstaten volgen?

Het herinvoeren van de grenscontroles kan flinke invloed hebben op de Schengenzone, zowel financieel als voor het vrijverkeer. "Het is al onderzocht in Europees verband dat het aanzienlijke economische consequenties heeft."

Daarbij is met de lidstaten afgesproken om in eerste instantie aan de buitengrenzen te werken, weet Brouwer. "En dat is ook net met een groot Europees asielmigratiepact weer verder onderbouwd en verscherpt. Ook aan de buitengrenzen zijn al heel veel maatregelen genomen en die worden verder uitgerold de komende jaren."

"Dus het is dan een beetje gek dat als het probleem asielmigratie zou zijn, wat in aantallen ook eigenlijk niet de noodzaak biedt om nu grenscontroles weer in te voeren. Tenminste niet aan de binnengrenzen." Het is volgens haar dan de vraag hoe deze maatregelen aan de binnengrenzen zich verhouden tot de wetgeving die voor de buitengrenzen is aangenomen."

Brouwer adviseert het kabinet dan ook om te wachten met deze grenscontroles tot duidelijk is of dat voldoende werkt. "De onderbouwing zal toch ook echt in relatie moeten staan tot wat er al aan de buitengrenzen gebeurt", sluit ze af.