Fokken met mismaakte katten is verboden in Nederland. Toch geeft de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit toe dat fokkers nog nooit zijn gecontroleerd. Daarom krijgen deze misvormde katten telkens nieuwe kittens.
Van een ogenschijnlijk gewone huiskat die nauwelijks kan springen tot een naakte weerwolfkat die geen zonlicht verdraagt: deze vijf katten mogen volgens experts allang niet meer in Nederland rondlopen.
De Munchkin ziet er op het eerste oog uit als een gewone huiskat. Maar als je goed kijkt dan vallen de kleine pootjes op. Dit ras lijdt dan ook aan dwerggroei. Deze genetische afwijking verstoort de kraakbeenontwikkeling van de kat. Volgens deskundigen kan de Munchkin hierdoor nauwelijks springen en kunnen ze maar beperkt rennen. Door vele raskattenorganisaties wordt de Munchkin hierdoor officieel niet erkend als ras.
2. Bambino Sphynx
Een kat met grote ogen en zonder haar. Dat is de Bambino Sphynx, een kruising tussen een Sphynx en een Munchkin. De kat heeft twee genetische afwijkingen: de kaalheid van de Sphynx en de korte poten van de Munchkin.
In Nederland zijn zeker vijftien Bambino-fokkers actief. Liefhebbers van de Bambino wijzen op het speelse karakter van de kat. Maar volgens deskundigen is dit type Sphynx niet in staat tot normaal kattengedrag. Ze verbranden snel in de zon, hebben geen snorharen die dienen als belangrijk tastorgaan en door de korte pootjes lijden ze chronisch pijn. In Nederland wordt de Bambino officieel niet erkend.
3. Scottish Fold
De Scottish Fold is enorm populair in Nederland. Vlogger Enzo Knol heeft hier een belangrijke rol ingespeeld, doordat hij deze kat twee jaar geleden kocht. Ook internationale sterren, zoals Taylor Swift en Ed Sheeran, hebben een Scottish Fold.
Door een erfelijke aandoening wordt het kraakbeen in het oor van deze kat aangetast. Vandaar de kleine vouwoortjes, die het dier zo'n schattig voorkomen geven. Naast de oren zorgt deze groeistoornis in het kraakbeen voor misvormde poten en kreupelheid. Ook krijgt de Scottish Fold vrijwel altijd last van gewrichtsontstekingen.
4. De Lykoi
Qua gedrag doet de Lykoi vooral denken aan een hond. De kat is sociaal, volgzaam en is een enorme jager. Het haarpatroon van deze kat is bijzonder. De vacht is een combinatie van zwarte en witte haren en rondom de neus, ogen, oren en mond is de Lykoi kaal. Vanwege zijn bijzondere verschijning wordt hij ook wel de 'weerwolfkat' genoemd.
Wanneer de Lykoi volwassen wordt, verliest hij zijn haren. Na verloop van tijd wordt de kat helemaal kaal, wat de nodige problemen oplevert voor de Lykoi. Ze raken snel verbrand en hebben een grote kans op huidziekten, zoals huidkanker.
5. De Dwelf Kat
Kijk je naar de Dwelf kat (een combinatie van 'dwerg' en 'elf') dan valt één kenmerk meteen op: zijn gigantische oren. De kat is een combinatie van de Sphynx en de American Curl. Van de Sphynx heeft de Dwelf zijn naakte voorkomen en van de American Curl de enorme gekrulde oren.
Zijn huid beschadigt snel en zijn oren leveren ook grote problemen op. Kattenoren zijn doorgaans heel soepel en kunnen geluiden vanuit alle kanten opvangen. De Dwelf kan lastig horen, doordat zijn oren stug zijn. In Nederland wordt de Dwelf niet erkend door raskattenorganisaties, maar is toch in bepaalde kringen een zeer geliefde kat.
Het maken van chips voor in apparaten: voor veel landen wordt dat een steeds interessantere industrie. Zeker nu de Chinese app DeepSeek op het toneel is verschenen. Maar hoe zit dat precies? "Heeft grote gevolgen voor een land."
Smartphones, stofzuigers en elektrische auto's: in een heleboel apparaten die we dagelijks gebruiken, zitten computerchips. "Maar, ze zitten ook in drones, wapens en in militaire systemen", vertelt Maaike Okano-Heijmans. En dat is een belangrijke reden waarom de industrie voor veel wereldleiders zo interessant is.
Wat is een chip?
Maaike Okano-Heijmans is onderzoeker bij het Clingendael instituut en programmaleider Geopolitiek van Technologie en Digitalisering, en weet daardoor alles over chips en het belang van deze technologie. "Wie de beste chips heeft, heeft ook de beste aanvals- of verdedigingskracht." Een goede reden om erin te investeren, dus.
Maar wat is een chip precies? Okano-Heijmans legt uit: "Het is een heel klein plaatje dat wordt gemaakt van silicium, een halfgeleidend materiaal, dat gegevens kan opslaan of doorgeven via piepkleine elektronische schakelingen."
Geheugenchip en processorchip
Chips kun je daarom ook wel de 'hersenen' noemen van heel veel apparaten die we tegenwoordig gebruiken. "Denk bijvoorbeeld aan een stofzuigers en lichtschakelaars die je op afstand kan bedienen, dus steeds intelligenter worden."
Volgens de onderzoeker zijn er twee type chips die belangrijk zijn voor de chipindustrie: de geheugenchip en de processor-chip. "De ene chip slaat informatie op en de ander geeft opdrachten door aan een apparaat, zoals je smartphone."
Chips worden al decennialang gebruikt en worden nog steeds verfijnd, gaat ze verder. "De ontwikkeling en massaproductie van chips begon in Silicon Valley."
Al zagen die er toen nog wel heel anders uit: "Computers waren vroeger ook een stuk groter, omdat de chips minder sterk waren. Doordat de chips steeds krachtiger werden en steeds meer konden doen, hadden we minder ruimte nodig. Het gevolg: chips werden automatisch kleiner."
Evolutie van chips
"Het feit dat wij nu met een telefoon kunnen rondlopen in plaats van dat die ergens in huis moet staan, heeft alles te maken met de evolutie van chips", gaat de onderzoeker verder.
"Hoe meer geleiders op de chips geprint kunnen worden, hoe krachtiger de chip." Daarom zijn kleine chips erg in trek bij verkopers van alledaagse 'slimme' apparaten.
DeepSeek
Naast smartphones en drones worden chips ook gebruikt voor datacentra en slimme AI-modellen. Dat is waar de interesse van veel landen vooral ligt. "2 jaar geleden werd ChatGPT gelanceerd en deze week zagen we de Chinese variant DeepSeek daarop volgen."
Tot nu toe werd gedacht dat voor dit soort modellen de slimste chips gebruikt moesten worden, maar volgens China is dat bij DeepSeek niet het geval.
Gevolgen voor ASML
Die ontwikkeling is spannend voor de chipindustrie, legt de onderzoeker uit. "DeepSeek laat zien dat het met minder slimme chips ook mogelijk is." Dat kan bijvoorbeeld grote gevolgen hebben voor de Nederlandse chipmachinebouwer ASML, dat zich al jaren bezighoudt met de ontwikkeling van snellere en efficiëntere chipmachines.
Na de lancering van DeepSeek kregen de aandelen van ASML en andere chipbedrijven daarom een flinke klap op de beurs. Toch is nog niet helemaal zeker of het Chinese DeepSeek ook de precieze waarheid vertelt over de chips in hun AI-chatbot.
Verschillende landen hebben verschillende expertises op het gebied van chips. "In Nederland is ASML dus een topspeler in het maken van machines die geavanceerde chips produceren. Maar om een chip te maken heb je vervolgens software nodig die daarop komt. Hier zijn Amerikanen weer vreselijk goed in."
Dan zijn er ook nog bedrijven nodig die de software daadwerkelijk op de chip zetten. "Veel van dit soort bedrijven zitten in Oost-Azië zoals Taiwan, en Zuid-Korea.
'Niet altijd slimme chips nodig'
ASML is het enige bedrijf ter wereld dat chipmachines maakt voor de allerslimste chips, gaat Okano-Heijmans verder. "Maar niet iedere fabrikant heeft de slimste chips nodig, want een stofzuiger kan prima een eenvoudige chip bevatten."
Nu de doorbraak van het Chinese DeepSeek laat zien dat mogelijk ook een eenvoudigere chip ingewikkeld werk kan verrichten, zet dat de techindustrie aan het denken. "We hebben geprobeerd de technologische ontwikkeling in China af te remmen, bijvoorbeeld door een exportverbod op de meest geavanceerde technologie. Het lijkt er nu op dat dit onvoldoende effect heeft."
info
EenVandaag Vraagt
In dit artikel zijn antwoorden verwerkt op vragen die zijn ingestuurd via EenVandaag Vraagt. Met EenVandaag Vraagt heb je invloed op wat we maken. Wil je meedoen? Download dan de Peiling-app van EenVandaag, ga dan naar 'Instellingen' en zet je notificaties voor EenVandaag Vraagt aan. Je vindt de vragen en antwoorden terug bij 'Doe mee'. De Peiling-app van EenVandaag is gratis te downloaden in de App Store of Play Store.
Afschrikwekkend effect
India is een van de landen die hard bezig is om zelf een eigen industrie op te bouwen. "Want iedereen realiseert zich dat wanneer je een fabriek op eigen grond hebt staan, het makkelijker wordt om chips te blijven maken", vertelt Okano-Heijmans. "Maar daar heb je wel toegang tot bepaalde grondstoffen voor nodig, zoals germanium en gallium. Die heeft India niet veel op eigen bodem."
Het hebben van een chipindustrie kan daarnaast ook een afschrikwekkend effect hebben omdat de hele wereld chips nodig heeft, zegt de onderzoeker. "Dit is het geval voor Taiwan. Het land heeft een enorme chipindustrie en deze is belangrijk voor China en de rest van de wereld." China, dat Taiwan beschouwt als opstandige provincie, zal het land daarom mogelijk minder snel aanvallen.
Je beide ouders in één keer verliezen, dat doet pijn. Grada weet daar alles van. Binnen anderhalf uur overleden ze allebei. Heel onverwachts. "'Hij zou weleens een gebroken hart kunnen hebben", zei ik over mijn vader.
"Ik weet nog dat ik op 2 september 2024 mijn moeder aan de telefoon had. Ik zou mijn ouders dat weekend opzoeken in het verzorgingshuis, waar ze sinds een tijdje samen woonden."
Laatste gesprek
"Mama had gevraagd of ik zin had om dan een eindje met haar te gaan rijden. Samen over de nieuwe ringweg in Groningen. Dat leek haar leuk. Ik moest daar een beetje om lachen. We deden dat eigenlijk te weinig samen." Zo herinnert Grada Kreuze (57) uit het Drentse Vries zich het laatste gesprek dat ze had met haar moeder Giny.
De ochtend na dat telefoontje werd Grada gebeld door een verpleegkundige van het verzorgingshuis. Of ze direct die kant op kon komen. Het ging helemaal niet goed met haar moeder, die op dat moment 80 jaar was.
'Kom toch maar'
"In eerste instantie dacht ik dat de medewerker me verwarde met iemand anders. Ik had mijn moeder de dag ervoor nog gesproken, zei ik tegen haar. Er was niks met haar aan de hand. 'Kom toch maar', antwoordde ze."
Toen ze even later bij het verzorgingshuis in Hoogezand arriveerde, merkte Grada meteen dat het mis was. "Mijn vader was helemaal van slag. Zijn vrouw - mijn moeder - lag erg ziek in bed. Ik kreeg nauwelijks contact met haar, ze had hoge koorts en zakte steeds weg. Een infectie of ontsteking, concludeerde de verpleeghuisarts later die dag. Haar naar het ziekenhuis brengen was geen optie. Daar was ze te zwak voor."
In de dagen die volgden ging het alsmaar slechter met Giny. Het werd steeds duidelijker dat ze er niet meer bovenop zou komen. "Ze had al jaren veel lichamelijke problemen, onder andere met haar hart. Ze was op."
Dat ze haar moeder snel zou verliezen, was een klap voor Grada, maar misschien nog wel meer voor haar vader, Harm. "Hij droeg haar op handen, dat heeft hij altijd gedaan. Ongetwijfeld hadden mijn ouders ook hun dingen, want zo gaat dat in een relatie, maar daar hebben mijn zussen en ik eigenlijk nooit iets van gemerkt", blikt ze terug.
Veel meegemaakt samen
"Je kon zo goed zien dat ze veel van elkaar hielden. Ze hebben ook veel meegemaakt samen: de consequenties van de oorlog, verlies, niet alleen van dierbaren, maar ook van gezondheid, trauma als gevolg. Maar ze sloegen zich er altijd samen doorheen. Mijn moeder hoefde maar met haar ogen te knipperen en mijn vader wist wat ze nodig had."
In die laatste week hoorde Grada haar vader in haar moeders oor fluisteren: 'Ik ga met jou mee.' "Wat zeg jij nu? dacht ik bij mezelf. Maar ik zei niks. Ik realiseerde me dat dit was wat hij wilde. Hij wilde niet alleen achterblijven, zonder haar. Dat had hij al zo vaak gezegd."
Geen euthanasie
Haar moeder was daar nuchterder over, vertelt Grada. "Zij zei altijd: 'Een van ons tweeën moet toch als eerste gaan.' Maar mijn vader wilde daar niks van weten."
Toch hebben ze het nooit serieus over gezamenlijke euthanasie gehad, als het moment daar zou zijn. Of in elk geval was er niks over vastgelegd. "Ze waren daar volgens mij niet tegen, maar het kwam er gewoon niet van om dat te regelen, denk ik." En toen het einde in zicht kwam, was het daarvoor te laat.
Naar het verzorgingshuis
Grada's vader had in februari 2023 de diagnose Alzheimer gekregen. Het duurde daarna niet lang meer totdat ze - met frisse tegenzin - besloten dat het verzorgingshuis de beste plek voor hen was.
"De enige voorwaarde was dat ze daar samen zouden kunnen wonen. Dat was zeker niet makkelijk te regelen, maar het is uiteindelijk gelukt", vertelt Grada, die al heel haar leven in de zorg werkt en via haar netwerk een fijne plek in Hoogezand in Groningen wist te regelen. "Mijn ouders werden daar liefdevol verzorgd."
In slaap gebracht
Grada kwam daar vaak, ze nam een groot deel van de mantelzorg op zich, bezocht haar ouders twee tot drie keer per week. Dat ging een tijd zo, en toen brak die bewuste dag aan in september, nu bijna 5 maanden geleden. De dag van het telefoontje over haar moeder.
Toen duidelijk werd dat Giny vooral veel pijn leed en niet meer beter zou worden, werd ze in slaap gebracht om niet meer wakker te worden. 7 september 2024 was dat. "Mijn zussen en ik hebben om de beurt afscheid van haar genomen, mijn vader zat ernaast, hield haar hand vast. Ook toen de dosis morfine werd opgehoogd."
Gebroken hart
"Een paar uur nadat dat was gebeurd, werd mijn vader ineens hartstikke ziek. Hij stortte als het ware in. Ik weet nog dat ik tegen mijn zus zei: 'Hij zou wel eens een gebroken hart kunnen hebben.' Hij werd in bed gelegd, huilde af en toe geruisloos, zei nog nauwelijks iets." Omdat ook hij veel pijn leek te hebben, werd op 8 september ook Grada's vader in slaap gebracht.
3 dagen later gebeurde iets wat Grada tot dan toe niet voor mogelijk had gehouden: vlak na elkaar overleden allebei haar ouders. "Eerst ging mijn moeder om 17:36 uur en om 19:01 volgde mijn vader. Alsof hij wist dat hij kon gaan. Het was zo'n surrealistische situatie. Een rollercoaster."
info
Overlijden aan een gebroken hart
Er is nog niet ontzettend veel onderzoek naar gedaan, maar in de wetenschap zijn ze het erover eens: je kunt inderdaad overlijden aan een gebroken hart. Dit wordt het gebroken-hartsyndroom genoemd. Of in medische termen stresscardiomyopathie of Tako Tsubo Cardiomyopathie.
Dit komt niet vaak voor en als het gebeurt, is dat bij mensen die al kampen met een zwakkere gezondheid. Wat kort samengevat gebeurt, is dat het hart een stressreactie niet aankan. De hartspieren kunnen tijdelijk verzwakken of zelfs verlammen door acute stress of heftige emoties, zoals rouw na het verlies van een dierbare.
De klachten lijken op de symptomen van een hartaanval, zoals hevig zweten, druk op of pijn in de borst, benauwdheid, duizeligheid en misselijkheid.
Onderzoek van de American Heart Association laat in de Verenigde Staten een jaarlijkse stijging zien van het aantal mensen dat zich in het ziekenhuis meldt met een gebroken-hartsyndroom. 88,3 procent van de patiënten is vrouw.
'Zijn grote liefde achterna'
Spiritueel ingesteld was Harm niet, zegt Grada. "Ik wel. Hij heeft alleen maar de hele tijd aangegeven dat hij ook niet meer wilde, als zij weg was. Dat hebben ze daarboven gehoord, dat weet ik bijna zeker."
"Daar waar mijn moeder steeds is blijven strijden tegen de dood, heeft mijn vader zich er eigenlijk zo goed als meteen aan overgegeven, toen het moment daar was. Zijn grote liefde achterna. Dat paste bij zijn motto: vrouwen gaan voor."
Eerste keren
In het begin overheerste bij Grada de schok van in één keer twee ouders verliezen. Het verdriet, het vele regelwerk. De eerste keer op de verjaardagen van haar kinderen komen met twee lege plekken op de achterbank van de auto.
De eerste keer kerst met een paar lege stoelen aan tafel. Geen oliebollen meer bakken, wat ze elk jaar samen deden. Hun 61ste trouwdag op 2 januari.
Niet meer naar buiten durven
Rouw kan heftig en pijnlijk zijn, merkte Grada, ook als je ouders een heel leven achter zich hebben. "Mijn emoties schommelden van ontzettende boosheid en angsten tot diep verdriet en drukkende eenzaamheid. Eindeloos huilen."
In de eerste maanden greep de angst haar soms naar de keel. "Op een gegeven moment durfde ik niet meer in het donker naar buiten. Als ik de voordeur opendeed, leek het wel of ik door een betonnen zwarte muur heen moest. Dat durfde ik niet."
Leeg gevoel
Sinds het overlijden van haar ouders zit Grada ziek thuis. "Ik ben nog heel erg zoekende naar hoe ik moet omgaan met de nieuwe realiteit. Hoe ik dat lege gevoel opvul met herinneringen."
"Omdat ik zo vaak bij ze kwam, heb ik nog vaak het idee van: wat moet ik nu met mijn leven doen? Het voelt zo gek dat alles gewoon doorgaat als je zelf stilstaat, omdat je niet weet hoe je verder moet." Ze is blij dat ze een hond heeft: "Er zijn dagen bij dat ik bij mezelf denk: 'Het is dat Kaya eruit moet. Anders zou ik geen stap buiten zetten.'" Ze is dankbaar voor de onvoorwaardelijke liefde en steun van haar zoons en schoondochters, vertelt Grada. "Ik zou niet weten wat ik zonder ze zou moeten"
Of 't wer altied wel weer licht
Inmiddels lukt het Grada om ook op een positieve manier naar het grote verlies te kijken. "Voor mij staat het inmiddels symbool voor een onvoorwaardelijke, onverwoestbare liefde." Grada herinnert nog de kleine glimlach, die achterbleef op haar vaders gezicht toen hij was overleden. "Zo van: 'Ik heb het voor elkaar, ik ben nog steeds bij haar.'"
"En met mij komt het ook wel weer goed. Zoals de Gronings zanger Ede Staal begin jaren 80 zong: 't Het nog nooit, nog nooit zo donker west. Of 't wer altied wel weer licht. Dat geloof ik. Daar houd ik me aan vast, het troost me."