Het is 25 jaar geleden dat Nelson Mandela bij de eerste niet-raciale verkiezingen werd verkozen tot president van Zuid-Afrika. Hoe gelijk is de eerste generatie die zonder apartheid opgroeit? Fotograaf Ilvy Njiokiktjien legde een aantal van hen vast.

25 jaar geleden sprak Nelson Mandela over de 'toekomstige generatie van hoop'. De Nederlandse foto-journalist Ilvy Njiokiktjien komt sinds 2007 regelmatig voor haar werk in de Republiek Zuid-Afrika en volgde voor haar documentaire en boek 'Born Free' 25 jonge Zuid-Afrikanen die vlak voor of ná de afschaffing van apartheid geboren zijn. Op een persoonlijke en intieme manier brengt ze deze jonge generatie in beeld.

Cindy Mfabe (27)

Cindy Mfabe woont met haar vader, zus en broer in Alexandra; een grote township aan de rand van Johannesburg. "We moeten dubbel zo hard werken, omdat we eerst moeten repareren waar we vandaan komen." Daarom is ze des te meer dankbaar voor haar ouders, die er alles voor over hadden om te zorgen dat ze mode kon studeren. Veel families zouden deze keuze niet graag steunen, de kans is klein dat het geld oplevert.

Op het podium, vlak voor ze te horen kreeg dat ze de talentenwedstrijd van SA Fashion Week had gewonnen, dacht Cindy aan haar moeder, die anderhalf jaar eerder aan een hersentumor overleed. De dankbaarheid zorgde voor tranen. "Mama zei altijd dat ik dit kon. Terwijl iedereen zei: 'modeontwerper worden is iets voor rijken'. Ik geloofde mijn moeder niet, en toch gebeurde het. Ook al was ze er fysiek niet bij, ze was erbij."

Als eerbetoon aan haar moeder liet ze de sombere en donkere kleuren waar ze eerder altijd mee werkte achter zich, en maakte voor het eerst een collectie in het felle limoengroen waar haar moeder zo gek op was.

Innocent Moreku (22)

Innocent Kgothatso Moreku beschouwt zichzelf als 'onderklasse' uit Lotus Gardens, Pretoria. Hij groeide op in een grote familie, die soms moeite had om iedereen van eten en kleren te voorzien. "Soms was het moeilijk, omgaan met mensen die de coolste kleren van bekende merken droegen. In de lagere klasse leven is niet makkelijk, vooral als je zwart bent. Je moet alles zelf doen, je moet hosselen."

Innocent maakte van er anders uitzien zijn kracht. "Dat gaat om stijl, niet om mode en merkkleding", legt hij uit. Hij heeft een 'vintage kledingwinkel': een mobiel kledingrekje op straat in het centrum van Pretoria waar hij tweedehands kleren verkoopt die hij vindt in het nabijgelegen Johannesburg. "Mensen die naar mijn winkel komen, willen zijn en eruitzien zoals ik."

Hij ziet dat racisme 25 jaar na apartheid nog veel voorkomt, en blanken nog altijd de overhand hebben in de economie. Maar klagen en wachten tot de overheid het oplost gaat volgens hem niet helpen.

"De generatie van vandaag praat veel over rechten, maar we hebben het niet over verantwoordelijkheid. Wat wij moeten doen als zwarten, is zorgen dat we naar school gaan, hard werken en fantastische mensen worden. En geen drugs of alcohol gebruiken. In een maatschappij die niet gebouwd is om jou kansen te geven, moet je alles wat je naar beneden kan halen niet doen.

William Zondi (22)

William Zondi was 7 toen zijn moeder overleed. Hij was zo ongelukkig bij zijn vader en nieuwe stiefmoeder dat hij op een dag op de trein stapte, zonder te weten waar naartoe. "Ik zag mooie lichtjes in Durban, dus besloot ik daar uit te stappen." Het was het begin van een rauw leven op straat.

"Maar als ik het water induik, verdwijnen mijn gedachten. Dan voel ik me vrij", vertelt William. Toen straatkinderenactivist Tom Hewitt hem leerde surfen, gaf dat hem iets positiefs om op te focussen. Hij stopte met lijm snuiven omdat hij fit en sterk wilde worden. "Ik vond het heerlijk om mijn surftalent te ontdekken." South Beach was ooit exclusief voor blanken. "Maar toen zagen de blanke surfers hoe ik grote golven pakte. Toen snapten ze: zwarten vinden dit ook gaaf, en riepen ze ons."

Maar bij gebrek aan inkomen, beroven hij en zijn vrienden nog steeds mensen op straat, om eten en een plek in de opvang te kunnen betalen. "We lopen rond en kijken wie er een grote telefoon heeft. Dan houden we zijn nek vast tot hij bewusteloos is, pakken wat we willen en rennen weg." De politie laat hen met rust, in ruil voor wat geld. Hij voelt zich er schuldig over, maar betwijfelt of hij ooit terug naar school kan en een baan kan vinden, omdat hij helemaal geen papieren heeft.

Zakithi Buthelezi (27) en Wilmarie Deetlefs (24)

Zakithi Buthelezi is de kleinzoon van de bekende Zulu-leider Mangosuthu Buthelezi en voorbestemd om hem ooit op te volgen. Hij merkt dat mensen hem anders behandelen zodra ze weten dat hij een blanke vriendin heeft. Vriendelijker, met meer interesse. Het levert hem respect op.

Voor zijn vriendin Wilmarie Deetlefs is dat vaak anders. 'Zoek gewoon een man van je eigen kleur', of 'Ik zie dat je van vanille houdt', zijn opmerkingen die ze regelmatig horen. Voor de mensen die ze maken misschien onschuldige grapjes, maar het stel vindt het frustrerend. "Ze zeggen daarmee toch dat het iets ongewoons is. Maar dat zijn we niet", zegt Wilmarie. "We zijn gewoon twee mensen die samen zijn."

Hun relatie zou tijdens de apartheid wettelijk verboden zijn geweest. Wilmarie heeft haar ouders na 5 maanden nog steeds niet verteld over haar geliefde. Dat wijt ze aan de conservatieve opvattingen in het plattelandsdorp waar ze opgroeide, waar haar ouders nog steeds wonen. Ze heeft niets met de Afrikaner cultuur uit dat dorp, vanwege de associatie met apartheid. "Ik kan niet trots zijn om Afrikaner te zijn."

"Ik denk dat het aan onze generatie is om voor verzoening te zorgen, dat is onze rol", zegt Wilmarie. "Voor oudere mensen is alles nog zo raciaal, ze beginnen in discussies nog steeds over apartheid. Dat is voorbij, het is tijd om verder te gaan", voegt Zakithi toe. Wilmarie: "Zuid-Afrika heeft een schone lei nodig. Ik denk dat onze generatie dat is. Wij zijn de schone lei."

info

Het werk van Ilvy Njiokiktjien van de afgelopen 10 jaar wordt getoond in een expositie in het Museum Hilversum. Er is een boek uitgebracht en er wordt een documentaire uitgezonden op NPO 2, bij 2Doc, op 7 mei, 22.55.

Tv-reportage EenVandaag: Jongeren in in Zuid-Afrika 25 jaar na apartheid

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.