60 miljoen euro verlies verwacht voor Floriade in Almere: 'Er moet vooraf veel beter worden nagedacht over het publieke belang'

Vanmiddag opent koning Willem-Alexander de Floriade Expo in Almere. Hoewel het in eerste instantie een feestelijk evenement lijkt, houdt de gemeente rekening met een verlies van 60 miljoen euro. De vraag komt op of het evenement het wel waard is.

De Floriade eindigt al decennia in de rode cijfers. Zoetermeer eindigde in 1992 met 5 miljoen euro verlies, de gemeente Haarlemmermeer trof in 2002 8 miljoen euro verlies. Venlo ging daar in 2012 overheen met 9 miljoen euro en voor de editie van 2022 wordt nu al een verlies van 60 miljoen euro geschat.

Te rooskleurig voorgesteld

Wanneer een gemeente de Floriade naar zich toe wil trekken, bieden ze op tegen andere gemeenten. Volgens bestuurskundige Wouter Jan Verheul van de Technische Universiteit Delft gaat het dan al mis.

"Er worden te grote woorden gebruikt, te hoge verwachtingen gesteld, de kosten worden onderschat en de opbrengsten worden overschat." Verheul ziet dat kosten bewust lager voorgesteld worden door de initiatiefnemers. "In de loop der jaren zie je dan als salamiplakjes de werkelijke kosten oplopen."

Alle seinen op rood

Aan de andere kant ziet Verheul naïviteit. "Er wordt dan zó optimistisch gedacht dat alles wel goedkomt, zonder rekening te houden met tegenvallers. Wanneer de kosten dan steeds hoger uitkomen, zit je al vast in het project. Er is al geld uitgegeven."

"Terwijl allerlei seinen op rood staan, durven ze de stekker er niet meer uit te trekken uit angst voor de omgeving van de bestuurders. Die vrezen dan een persoonlijke afgang."

Gemeente te kwetsbaar

Naast de voorbereiding bij het aantrekken van een Floriade, ziet Verheul ook problemen bij de gemeente. "Gemeenteraden hebben net als gemeenten zelf vaak te weinig mensen om zo'n groot, langdurig project goed te kunnen controleren en bijsturen."

Een gemeenteraad kan niet goed controleren wat het college van burgemeester en wethouders doet, omdat het financieel heel ingewikkeld is opgezet. "Allerlei kosten zijn in potjes weggestopt, waardoor het moeilijk is overzicht te krijgen. Gemeenten worden hier vaak ook over op hun vingers getikt door lokale rekenkamers die de gemeente controleren."

Minderwaardigheidscomplex gemeenten

Met aanhoudende verliezen rijst de vraag waarom een gemeente dan de Floriade wil organiseren. Dit kan meerdere oorzaken hebben, maar Verheul ziet voornamelijk gemeenten met een minderwaardigheidscomplex. "Zij willen zichzelf op de kaart zetten en hopen op positieve publiciteit."

"Dit soort projecten kunnen een aanjager zijn voor de ontwikkeling van een stad. De komst versnelt namelijk andere processen, zoals het aanleggen van woonwijken en wegen. Ook kan het werkgelegenheid en de economie stimuleren." Om deze positieve dingen goed terug te zien na zo'n groot evenement, is het wel noodzakelijk daar van tevoren goed naar te kijken, benadrukt Verheul. "Er moet vooraf veel beter worden nagedacht over het publieke belang, dat gebeurt nu te weinig."

Te groot en complex in huidige vorm

Wat Verheul uiteindelijk ziet, is dat er veel geld gaat in een project dat geen blijvende waarde heeft. Dat is anders dan een metrolijn, een brug of een park. "Het is nu toch vooral een evenement dat nuttig is voor de tuinbouwsector. Je moet je echt ernstig afvragen of een gemeente dat wel moet organiseren en betalen."

"De Floriade is in deze vorm veel te groot en complex om door een gemeente te laten organiseren. Je kan het door de markt zelf laten organiseren, of kleinschaliger", concludeert Verheul.

Directeur Floriade maakt zich geen zorgen

Directeur Hans Bakker van de Floriade BV, die namens de gemeente het evenement organiseert, ziet ook de hoge kosten. Maar het is lastig, zegt hij. "Ik ben immers al de zevende directeur in de afgelopen tien jaar." Zelf maakt hij zich nog niet zo'n zorgen over het evenement.

Vandaag leidt hij de koning na de opening rond langs de onderdelen die al af zijn. Vanaf donderdag is de Floriade geopend voor publiek.