In 4 jaar tijd zijn tien douaniers ontslagen omdat ze drugscriminelen hebben geholpen. Drie anderen zijn om deze reden geschorst of zitten in de gevangenis. De hoogste baas van de Douane maakt zich zorgen: "De ernst van drugscriminaliteit is toegenomen."

De ontslagen en geschorste corrupte douaniers spelen allemaal een rol in strafrechtelijke onderzoeken naar de zware, georganiseerde misdaad. Dat blijkt uit gegevens die EenVandaag opvroeg bij de Douane. Het is voor het eerst dat de organisatie inzage geeft in deze cijfers.

'Zijn dit je kinderen?'

Ambtenaren in alle lagen van de organisatie worden benaderd door de georganiseerde criminaliteit. "Ook als je op kantoor zit, kun je informatie hebben die waardevol is. En dat hebben we helaas ook gezien", zegt directeur-generaal Nanette van Schelven van de Douane. De cocaïnemaffia zet enorme druk op haar medewerkers.

Ze worden subtiel benaderd, bijvoorbeeld op hun sportvereniging. "Mensen die net even wat meer interesse hebben voor het werk dat je doet." Maar ook minder subtiel. "Mensen die tijdens het tanken geconfronteerd worden met iemand die ernaast staat en zegt: 'Zijn dit je kinderen? Ik weet waar ze op school zitten.'" Douaniers worden ook naar huis gevolgd en daar 'gevraagd' of ze willen meewerken. "Vrij intimiderend", zegt Van Schelven. "Ik hoor in de organisatie steeds vaker dat dit gebeurt."

Meeste ontslagen in Rotterdam

De ontslagen vanwege zware (drugs)criminaliteit worden sinds 2019 bijgehouden. Sindsdien zijn in totaal zes ambtenaren ontslagen die werkten bij de Douane Rotterdam Haven. Twee douaniers werkten bij de Douane Breda, waar de haven in Vlissingen ook onder valt. Ook bij de Douane Amsterdam en de Douane Schiphol Cargo werden corrupte medewerkers ontslagen.

Naast de tien die al weg zijn, zijn nog eens drie anderen geschorst of zitten in voorlopige hechtenis. Zij zijn nog niet ontslagen. Om welke zaken het gaat is niet duidelijk. Bekend is wel dat op het moment strafzaken lopen tegen twee Rotterdamse douaniers. Een van hen is een vrouw van 57 jaar die al 35 jaar bij de Douane werkt. Zij wordt ervan verdacht informatie te hebben gelekt uit het douanesysteem.

Bron: EenVandaag

Zorgen over ernst van zaken

Als een douanier opgepakt wordt vanwege het meehelpen bij drugscriminaliteit heeft dat 'enorme impact' op collega's, vertelt Van Schelven. Behalve het 'verschrikkelijk' te vinden, zegt ze ook benieuwd te zijn. "Wat is er gebeurd dat iemand uiteindelijk heeft besloten om dingen te doen die niet stroken met de ambtseed?"

Het gebeurt jaarlijks, zegt ze. "Het is het iets waar wij gewoon mee te maken hebben", zegt ze. Sinds 2012 wordt er een verharding gesignaleerd. "Je ziet dat de ernst is toegenomen. Dat baart me veel zorgen. We zijn begonnen met een onderzoek naar hoe kwetsbaar we zijn als organisatie. In de omgeving waarin we werken moeten we absoluut niet naïef zijn."

Maatregelen genomen

De laatste jaren heeft de Douane intern veel gedaan om integriteit en weerbaarheid bespreekbaar te maken, zegt Van Schelven. Zo is er een theaterstuk over gemaakt. "Meer dan 5.000 medewerkers zijn hier naartoe gegaan." Dat leverde veel gespreksstof op. "Wanneer ga je iets melden, wanneer geef je aan dat het niet goed gaat met een collega en hoe herken je dat?"

Ook de screening van nieuwe werknemers via de Verklaring Omtrent het Gedrag (VOG) is uitgebreider geworden. "Wij hebben er eentje waar je ook daadwerkelijk politie-gegevens kunt raadplegen. Zodat we al weten: die nieuwe collega die op de werkvloer komt, die kun je op zich vertrouwen, die hebben we doorgelicht."

'Tandje bijzetten'

De kwetsbaarheid is lastig weg te nemen, stelt Van Schelven. "Wij hebben een cruciale rol in de logistiek hier in de haven, in Nederland", vertelt ze. "Wij niet alleen als Douane. Iedereen die in de logistiek werkt is kwetsbaar. Het is belangrijk dat we dat onderkennen met z'n allen." Dat geldt ook voor de rederijen. "Die kunnen een tandje bijzetten", zegt de Douane-baas.

De organisatie is inmiddels samenwerkingen aangegaan met organisaties in België, maar ook internationaal; in Ecuador en Brazilië. "Dat werkt heel goed. Het aantal onderscheppingen van coke in Brazilië, bestemd voor Nederland, is toen toegenomen." Van Schelven noemt het 'veel beter' als het daar wordt tegengehouden. "En überhaupt nooit onze havens bereikt."

Scannen met algoritme

Het scannen van containers is een goed middel is om heel snel te zien of er wat aan de hand is, zegt Van Schelven. "Dat scannen kun je in de logistieke keten doen, eigenlijk zonder oponthoud", vertelt ze. De analyse van die beelden is lastiger. "Daar heb je twee paar ogen voor nodig."

In de toekomst hoopt ze dat een algoritme voorwerk kan doen. "Zo van: hier zitten niet alleen bananen in, maar ook pakken cocaïne", schetst ze. "Dan kunnen wij veel meer containers scannen en daadwerkelijk beelden uitlezen. Daar werken we aan in internationaal verband met andere landen."

In de huid van de crimineel

Al blijven ook dan nog andere manieren van smokkel over, zegt ze. "We zien ook dat onder een boot torpedo's worden aangelast waar cocaïne in zit." Toch voelt het niet als dweilen met de kraan open. "Ik denk dat wij behoorlijk wat pakken. Maar je moet steeds in de huid van de crimineel kruipen. En proberen een stap voor te zijn." Het duurde even voor er een echte aanpak kwam.

Van Schelven noemt de organisatie voorheen 'incidentgedreven'. "Alleen het zoeklicht schijnen op die mensen waarbij iets mis is gegaan, dat vertroebelt het zicht op de rest van douane." Nu wordt er breed gekeken. "Het kost absoluut tijd", zegt ze. "We hebben hele goede stappen gezet. Maar onze verbeter agenda heeft een horizon van minimaal 5 jaar en daar zijn er nu twee van voorbij."

De druk van China op Taiwan wordt steeds groter. Met grootschalige militaire oefeningen rondom het eiland groeit de vrees voor een invasie. Gaat China nu echt proberen Taiwan zich opnieuw toe te eigenen? "Dit moeten we zien als het nieuwe normaal."

'Eenheid van kabinetsbeleid': voor en tijdens het Kamerdebat over de lintjesaffaire gaat het er veel over. Meerdere politici vinden dat minister Marjolein Faber aan deze eenheid morrelt. Maar wat betekent het precies? "Ze moeten met één mond spreken."

Afgelopen weekend werd duidelijk dat minister Marjolein Faber van de Asiel en Migratie weigert te tekenen voor koninklijke onderscheidingen voor vrijwilligers die zich hebben ingezet voor vluchtelingen en asielzoekers. Als oplossing zullen premier Dick Schoof en minister van Binnenlandse Zaken Judith Uitermark hun handtekening zetten. Maar volgens critici staat de 'eenheid van kabinetsbeleid' hierdoor op het spel.

Met één mond spreken

Het kabinet moet met één mond spreken, legt politiek commentator Joost Vullings uit. Dat is volgens hem een van de kernwaarden van het Nederlands staatsbestel. "Je moet het eigenlijk zo voor je zien: je mag als minister best je eigen mening hebben, maar die bespreek je dan alleen in de ministerraad met alle ministers achter gesloten deuren."

"Maar als er dan uiteindelijk een besluit wordt genomen, dan sta je daar met z'n allen achter en draag je dat ook uit", gaat hij verder. "Want anders heb je als kabinet natuurlijk buitengewoon weinig gezag als vervolgens iedere minister alsnog zijn eigen mening gaat geven. En dat is dus hier het geval."

Niet de eerste keer

Toch is het niet voor het eerst dat een minister uitspreekt dat hij of zij het niet eens is met de rest van het kabinet. Zo keerde Mona Keijzer, toen nog staatssecretaris van Economische Zaken, zich in 2021 tegen een in de ministerraad genomen besluit over het coronatoegangsbewijs. Zij stapte uiteindelijk niet zelf op, maar werd ontslagen door toenmalig premier Mark Rutte: een uitzonderlijk besluit.

Het Kamerdebat vandaag gaat dan ook niet alleen om een eventueel excuses van minister Faber, maar ook om leiderschap van premier Schoof, vertelt Vullings. "Het is de bedoeling dat hij tegen zijn minister zegt: 'Luister, wij willen dat deze lintjes worden uitgedeeld aan die mensen. En we willen ook dat iedereen dat uitdraagt en er niet één iemand zegt het er niet mee eens te zijn.'"

'Kabinet is als voetbalteam'

Partijleider Mirjam Bikker van de ChristenUnie vergelijkt het kabinet met een voetbalteam. "Als je gaat spelen in verschillende stijlen, wordt het geen wedstrijd. En een belangrijke regel is: het kabinet regeert, en gaat als het goed is aan de slag met wetsvoorstellen, en de Kamer controleert."

"Maar als de ene minister zegt 'ik vind het een goede wet' en de andere 'ik vind het een slechte wet', dan kan de Kamer dat niet meer controleren", benadrukt ze over het belang van 'eenheid van kabinetsbeleid'. "Wat je persoonlijk op een verjaardag vindt, is tot daaraan toe. Maar als minister spreek je dezelfde woorden als je collega's, want je bent het met elkaar eens."

'Niet alleen excuses, ook tekenen'

Ook GroenLinks-PvdA-leider Frans Timmermans is niet te spreken over de huidige situatie. Volgens hem is eenheid juist nu nodig. "Kijk eens in wat voor tijd we leven: op 2 uur vliegen is er een oorlog gaande, vandaag kondigt Trump handelsmaatregelen aan die Nederland hard kunnen raken", somt hij op. "Dan moet je een eensgezind landsbestuur hebben en dat hebben we niet, ze maken alleen maar ruzie."

Het is volgens hem dan ook belangrijk dat Faber niet alleen haar excuses aanbiedt, maar ook zelf de aanvragen voor de lintjes ondertekent. "Dat moet ze beloven, want dat is dan eenheid van kabinetsbeleid. En dat ze iedere volgende aanvraag - die ongetwijfeld zal komen - ook zal tekenen. Daarmee herstel je het vertrouwen in het decoratiestelsel."

Herhaling voorkomen

Chris Stoffer van de SGP sluit zich hierbij aan en benadrukt hoe belangrijk die eenheid is. "Het is altijd zo geweest en zie in wat voor rommeltje we nu terechtkomen." Daarom vindt hij het ook belangrijk dat premier Schoof uiteindelijk toch aanwezig is bij het Kamerdebat. "Het gaat nu over het hele kabinet", zegt Stoffer. "Hij moet ingrijpen en zorgen dat het niet nog een keer gebeurt."

Ook Vullings ziet dat alle ogen nu op de premier gericht zijn, zegt de politiek commentator tot slot. "Vijf lintjes zijn misschien een kleine kwestie, maar als je nu niet optreedt, dan kan het nog een keer gebeuren."