Woningbezitters ten einde raad door het asbestverbod
Ze moeten vóór 2025 allemaal verwijderd zijn: daken met het gevaarlijke asbest. De rekening voor de huiseigenaar kan oplopen tot enkele tienduizenden euro's.
David van Wijk uit Alkmaar is trots op zijn 'Houtenhuizenbuurt' in het noorden van de kaasstad. De 72 houtskeletbouw woningen uit 1979 bieden een karakteristieke aanblik. Er is alleen één probleem: de daken zijn van asbest en moeten, net als alle andere asbesthoudende daken in Nederland, uiterlijk in 2025 verwijderd zijn.
200 euro per vierkante meter
Van Wijk heeft zich opgeworpen als aanjager van die klus, maar is inmiddels een illusie armer. "Het is chaos. Probeer 72 woningeigenaren maar eens op één lijn te krijgen. De een wil het zo, de ander wil het weer anders. En niemand die je helpt. De overheid gooit het gewoon over de schutting."
Over de kosten heeft Van Wijk het dan nog niet eens gehad. Zelf heeft hij nog geen offertes opgevraagd, maar de ervaringen van lotgenoten uit andere delen van het land stemmen hem niet vrolijk. "Ik heb bijvoorbeeld contact met inwoners van Deventer. Die kregen een offerte die neerkwam op 200 euro per vierkante meter. Mijn dak is tachtig vierkante meter. Dus tel maar uit."
'Niet iedereen heeft zo'n bedrag liggen'
Ook Rob Ekkers van de Contactgroep Eigenaren Asbestwoningen hoort dat de tarieven van asbestverwijderaars oplopen. "Een dak saneren en vervangen in een doorsnee doorzonwoning kost je zomaar 20.000 euro. Niet iedereen heeft zo'n bedrag liggen. En banken verstrekken ook niet zomaar aan iedereen een lening."
Het Rijk stelde eerder 75 miljoen euro subsidie beschikbaar, maar die pot is inmiddels vrijwel leeg. Het was een druppel op de gloeiende plaat, zegt Ekkers. "Een aanvrager had recht op 4,5 euro per vierkante meter. Tegen een tarief van 200 euro zet dat niet bepaald zoden aan de dijk."
Woningen met asbestdak
Naar schatting hebben zo'n 400.000 panden een asbestdak, waarvan circa 100.000 woningen. De rest betreft schuurtjes, stallen en andere gebouwen. In totaal gaat het nog om 90 miljoen vierkante meter aan asbestdaken. Wie een dak heeft van kleiner dan 35 vierkante meter mag het, onder voorwaarden, zelf verwijderen. Bij grotere oppervlakten is het inschakelen van een professioneel bedrijf verplicht.
Volgens voorspellingen overlijden tot 2035 nog 9.000 mensen aan de gevolgen van asbestkanker. Uit onderzoek van het Erasmus MC blijkt dat de piek in sterfgevallen achter de rug is. Vorig jaar stierven ruim 450 mannen aan de ziekte. Het gaat hierbij om mannen die tijdens hun werk langdurig en intensief met asbest in aanraking zijn gekomen.
'Asbestbeleid is doorgeslagen'
Het verbod op asbestdaken in 2025 stuit intussen op steeds meer kritiek. De wet is al door de Tweede Kamer, maar de Eerste Kamer moet er nog over stemmen. Vereniging Eigen Huis roept nu tot herbezinning van de wet. "We moeten oppassen dat er geen asbesthysterie ontstaat", zegt Hans André de la Porte van de belangenorganisatie van woningbezitters.
De la Porte zegt dat hij veel noodkreten heeft ontvangen van huizenbezitters. Zij krijgen hoge offertes van asbestverwijderaars en hebben geen idee hoe ze de klus moeten klaren. Eigen Huis pleit daarom voor een systeem waarin niet alle asbestdaken vóór 2025 vervangen moeten worden: het stoplicht-systeem. In dit systeem zouden de als 'rood' aangemerkt daken wel zo snel mogelijk vervangen moeten worden, terwijl de 'groene' daken nog wel even mee kunnen.
We moeten oppassen dat er geen asbesthysterie ontstaat.Hans André de la Porte, Vereniging Eigen Huis
'Een gekwalificeerde timmerman kan ook asbest verwijderen'
De overheid moet huiseigenaren ook meer gaan 'ontzorgen', vindt Eigen Huis. "Zeker in buurten met meerdere asbest daken is het een enorme klus, en mensen moeten het nu vaak zelf maar uitzoeken", zegt De la Porte.
"Er is behoefte aan een aanspreekpunt bij de overheid waar woningbezitters kunnen aankloppen voor hulp." Ook toont het recente TNO-rapport naar asbest aan dat er niet altijd grof geschut hoeft te worden ingezet bij saneringen. "Uiteraard moet het veilig. Maar een gekwalificeerde aannemer of timmerman kan met de juiste voorzorgsmaatregelen ook asbest verwijderen. En dan kan het mogelijk een stuk goedkoper."
'Verwijderingsbedrijven kiezen voor de makkelijke klussen'
Daarnaast zijn volgen Eigen Huis de verwijderingsbedrijven nu ook kieskeurig in welke klussen ze aannemen. "Ze kiezen voor de makkelijke klussen. Maar complexe daken van woningeigenaren, met asbestleien blijven liggen", zegt de la Porte. "Die daken zijn vaak geschakeld, dus praktisch en bouwtechnisch kan je ze alleen gezamenlijk saneren." En dat maakt het moeilijker.
Asbestverwijderaars: tarieven worden niet kunstmatig opgepompt
De branchevereniging van sloopbedrijven en asbestverwijderaars Veras spreekt tegen dat asbestverwijderaars kieskeurig te werk zouden gaan en hun tarieven voor eigen gewin zouden verhogen. "Er zijn bedrijven die geen particuliere woningen saneren, maar zich alleen richten op bedrijfspanden", zegt voorzitter Kees de Groot van Veras. "De tarieven zijn wel omhoog gegaan, maar dat is overal in de bouw het geval. Bovendien zijn wij gebonden aan voorschriften en regelgeving van de overheid. Die bepalen hoe wij ons werk moeten doen. En dat heeft nu eenmaal een prijs."
Veras zegt geen uitgesproken voor- of tegenstander van het verbod te zijn. "Maar veel daken lopen wel richting het eind van hun levensduur. Dus vervanging zal sowieso nodig zijn." De deadline van 2025 is volgens De Groot haalbaar, maar dan moet het aantal saneringen de komende jaren wel omhoog. "Als iedereen gaat zitten wachten tot het laatste jaar, dan hebben we een probleem."
Financieel argument
Ook asbestdeskundige Jan van Willigenburg fronst zijn wenkbrauwen over het verbod. Hij verwijst naar onderzoek uit 2007 waar bij metingen rond verweerde asbestdaken slechts 'vrijwel niet meetbare' concentraties asbestvezels werden aangetroffen. Nieuwe metingen in 2016 leidden tot een zelfde uitkomst. Van Willigenburg heeft de indruk dat er, behalve het gezondheidsaspect, nog een ander motief meespeelt voor het verbod.
"Jaarlijks komt er bij een groot aantal branden asbest vrij. Dat verspreidt zich over de omgeving en moet gesaneerd worden. Dat is een kostbare klus en vooral voor verzekeraars een risico. Dat is ook de reden waarom verzekeraars nu soms al dekking weigeren als een pand een asbestdak heeft. In mijn ogen zit er dus vooral een financieel argument achter. Maar wees daar dan eerlijk over."
Reactie ministerie: echt tijd om asbest dak te vervangen
Asbestdaken zijn de laatste grote bron van asbestvezels in onze leefomgeving. Asbestvezels zijn schadelijk voor de gezondheid en kunnen leiden tot verschillende vormen van kanker. Vezels komen vrij als het asbestdak door weersinvloeden verweert. Uit onderzoeken van TNO blijkt dat verwering van asbestdaken al optreedt bij asbestdaken van 15 tot 20 jaar oud. En des te ouder het dak, des te meer vezels er vrijkomen, met risico's voor de omwonenden.
Omdat toepassing van asbest sinds 1994 verboden is, zijn alle daken in 2024 tenminste 30 jaar oud. Veel daken zijn dan al ouder. Daarbij leiden branden waarbij asbestdaken betrokken zijn tot maatschappelijke risico's en hoge saneringskosten. Daarom is het echt tijd om die daken te vervangen.
IenW en provincies werken samen met het Stimuleringsfonds Volkshuisvesting (SVn) aan het oprichten van een fonds. Dit fonds richt zich op het verstrekken van leningen aan minder draagkrachtige eigenaren om het mogelijk te maken de sanering van hun dak te financieren. Met het fonds willen we dus juist de mensen helpen die normaal bij de bank hiervoor geen lening zouden krijgen. Momenteel wordt het fonds samen met alle betrokkenen ingevuld en wordt gewerkt aan het maken van bestuurlijke afspraken met alle partijen. Het streven is naar inwerkingtreding van het fonds in 2019. Voor de zomer volgt hier naar verwachting meer informatie over.
Veel zorgen over verdwijnen regeling die onderwijskansen moet vergroten: 'Per vmbo 5 tot 6 docenten ontslaan'
Kwetsbare scholieren dreigen meer onderwijsachterstanden op te lopen, nu het demissionair kabinet van plan is om een belangrijke subsidieregeling te schrappen. Schoolleiders maken zich grote zorgen.
Het gaat om de Regeling onderwijskansen voortgezet onderwijs, die 177 miljoen euro kost. Deze is bedoeld om extra ondersteuning te bieden aan leerlingen die bijvoorbeeld door een moeilijke thuissituatie minder goed kunnen leren. Het schrappen raakt met name het vmbo en het praktijkonderwijs.
Streep door kansen
"Ruim 60 procent van onze leerlingen leeft in armoede", vertelt directeur Frank Corneth van het Globe College in Utrecht. "Door het afschaffen van deze regeling krijgen onze leerlingen niet meer waar ze recht op hebben. Ze zetten hier niet alleen een streep door het geld, maar ook door de kansen van deze leerlingen."
Het Globe College is een vmbo-school in de wijk Kanaleneiland in Utrecht. De meeste leerlingen komen uit de wijk zelf, vertelt Corneth. "Ooit hebben we een ouderbijdrage van 35 euro gevraagd, maar toen kwamen de ouders om een betalingsregeling vragen."
Docenten ontslaan
Onlangs stuurden verschillende partijen uit de onderwijssector samen met de vier grote steden een brandbrief naar de Tweede Kamer, waarin het Globe College als voorbeeld wordt aangehaald. De partijen verzetten zich tegen de voorgenomen onderwijsbezuinigingen van het demissionaire kabinet. Ze zijn bang dat vele tienduizenden kinderen de dupe worden.
"Op elke vmbo-school in onze stad is straks een half miljoen euro minder besteden", vertelt wethouder onderwijs in Utrecht Eelco Eerenberg. "Dat betekent dat per vmbo-school vijf tot zes docenten ontslagen moeten worden. En die docenten waren er juist voor nodig om kleinere klassen te maken en meer hulp te bieden aan de leerlingen die dat het hardst nodig hebben."
Info
Bezuinigingen in het onderwijs
De onderwijsbezuinigingen zijn onderdeel van de Voorjaarsnota, waar in april een akkoord over werd gesloten tussen de toenmalige coalitiepartijen. Niet alleen deze regeling wordt geschrapt. Ook de subsidieregeling voor 'brede brugklassen', om kinderen meer tijd te geven om op het juiste niveau te komen, wordt afgeschaft om 55 miljoen euro te besparen.
Daarnaast wordt er 115 miljoen euro bezuinigd op het programma School & Omgeving, ingevoerd om kansengelijkheid te vergroten. En ook van het budget voor het onderwijsachterstandenbeleid gaat 57 miljoen euro af. Daar bovenop komt nog 100 miljoen euro aan bezuinigingen omdat voor diverse onderwijskosten geen inflatiecorrectie wordt toegepast.
Eenvoudige middelen
Corneth herkent wat wethouder Eerenberg vertelt over de bezuinigingen: "Het betekent dat we 1.700 euro per jaar per leerling minder te besteden hebben." Het geld wordt onder andere gebruikt om uitstapjes naar bijvoorbeeld musea voor de leerlingen te financieren. "Wij hebben geen financiële back-up van de ouders."
Maar ook dingen als een pen, een geodriehoek en een rekenmachine biedt de school aan de leerlingen aan. "Toen ik vroeger naar de brugklas ging, had ik mijn tasje met alles wat nodig was een maand van tevoren al klaarstaan. Maar de dingen die nodig zijn, zijn in deze gezinnen niet voorhanden."
'Geen pijnloze alternatieven'
Gevraagd naar een reactie laat demissionair staatssecretaris Funderend Onderwijs en Emancipatie Mariëlle Paul weten 'dat er zijn keuzes gemaakt om diverse maatschappelijke opgaven en politieke wensen mogelijk te maken en tegelijkertijd de overheidsfinanciën op orde te houden'. "De rekening hiervoor is onder meer bij het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) neergelegd."
"De ruimte op de OCW-begroting om de bezuiniging anders in te vullen, is zeer beperkt omdat aan de meeste uitgaven juridische verplichtingen zitten." Er zijn dan ook geen pijnloze alternatieven, volgens Paul. "Uiteraard blijft OCW tientallen miljarden investeren in kwaliteit van het onderwijs en kwetsbare leerlingen, onder andere met de programma's School & Omgeving, Brugfunctionaris, Schoolmaaltijden en het Masterplan Basisvaardigheden. De Voorjaarsnota ligt nu ter besluitvorming voor in de Tweede Kamer."