Waarom blijven politieke partijen elkaar voor de verkiezingen steeds uitsluiten? 'Het klinkt vooral heel stoer'
Politieke partijen sluiten elkaar volop uit in aanloop naar de Provinciale Statenverkiezingen. Geen VVD zolang Mark Rutte die partij leidt, bijvoorbeeld. "Loze dreigingen", vindt hoogleraar leiderschap Janka Stoker van de Rijksuniversiteit Groningen.
Afgelopen weekend was het weer raak met politieke partijen die elkaar uitsluiten. De BoerBurgerBeweging (BBB) wil niet met de VVD in zee zolang Rutte aan het roer staat. En D66 heeft BBB, PVV en JA21 uitgesloten omdat zij volgens de partij de klimaat- en stikstofproblemen niet erkennen.
Aandacht
Waarom doen partijen dat? "Het genereert aandacht. We hebben het er nu allemaal over", zegt hoogleraar Stoker. "Maar ik vind het wel opvallend dat het nu gebeurt bij de Provinciale Statenverkiezingen, die indirect over de Eerste Kamer gaan. Dat heb ik nog niet eerder zo gezien."
"BBB heeft het ook opeens over premier Rutte", voegt ze toe, "en die doet überhaupt niet mee aan deze verkiezingen. Dat maakt het ook weer verwarrend."
Landelijk verhaal
Rutte is wel een van de oorzaken dat het nu zoveel gebeurt, denkt Stoker. "Hij voert de boventoon in dit debat. Hij heeft zichzelf heel erg duidelijk naar voren geschoven en maakt er een strijd van die lijkt te gaan over veel meer dan waar deze verkiezingen over gaan."
Bijvoorbeeld over de steun voor zijn kabinet in de Eerste Kamer, legt ze uit. "Hij maakt de Eerste Kamer veel politieker dan die is. Het is opeens een heel landelijk verhaal geworden. Dat is het ergens altijd wel, maar nu is het groter dan anders."
Ook kiezers uitsluiten
Is het daarom wel slim om andere partijen van tevoren al uit te sluiten? De hoogleraar vindt van niet: "Het is vaak een hele harde uitspraak waar je weer op moet terugkomen, omdat er nu eenmaal coalities gevormd moeten worden. Je kan beter zeggen wat je wél wil. Je maakt het debat heel hard en dat werkt niet mee als het gaat om vertrouwen terugwinnen."
Daarnaast sluit je niet alleen partijen, maar ook kiezers uit. "Je zegt tegen mensen die neigen te stemmen op de partijen die jij uitsluit, dat je ze niet serieus neemt", zegt Stoker. "Kijk naar D66. Ze luisteren hiermee niet naar de mensen die zijn afgehaakt."
Geen inhoudelijk debat
En dat neemt gevaren met zich mee. "Enerzijds willen we allemaal meer debat en minder polarisatie", zegt Stoker, "maar in campagnetijd gelden er andere regels. Rutte is er nu echt in geslaagd om er een strijd met de 'linkse wolk' van te maken, dat dan ook weer leidt tot een debat op televisie."
"En we gaan er allemaal in mee", ziet ze gebeuren. "Dat leidt tot een situatie waarin er weinig ruimte is voor een inhoudelijk debat."