Onderzoek naar grensoverschrijdend gedrag oud-PvdA-Kamerlid Gijs van Dijk 'broddelwerk' volgens deskundigen
'Broddelwerk', 'onzorgvuldig' en 'zeer kwalijk': deskundigen hebben zware kritiek op het onderzoek naar vermeend grensoverschrijdend gedrag door oud-PvdA-Kamerlid Gijs van Dijk. De advocaat van Van Dijk eist dat het rapport direct openbaar wordt gemaakt.
Het was 8 februari 2022 toen PvdA-Tweede Kamerlid Gijs van Dijk opstapte. Dat deed hij na een indringend gesprek met toenmalig fractievoorzitter Lilianne Ploumen, na beschuldigingen van grensoverschrijdend gedrag.
Onderzoek subjectief
In juni verscheen vervolgens het onderzoeksrapport naar de kwestie. Partijvoorzitter van de Partij van de Arbeid, Esther-Mirjam Sent, noemde de bevindingen in het rapport 'ernstig'. Zij oordeelde dat het 'onwenselijk is dat Gijs van Dijk in de komende 4 jaar een functie namens de PvdA bekleedt'.
Maar het onderzoek waar Sent zich op baseert is subjectief. Dat zeggen hoogleraar Recht, Marjan Olfers en hoogleraar Integriteit van Organisaties, Rob van Eijbergen. Zij zijn bijzonder kritisch op het onderzoek van integriteitsbureau Bezemer & Schubad. Er is volgens hen te veel gekeken naar de gevoelens van de melders en te weinig naar objectiveerbare feiten: het wederhoor was gebrekkig, de conclusie niet eenduidig en het toetsingskader onduidelijk.
'Conclusie verdraaid'
De conclusie waar het om gaat, staat als volgt in het rapport: '[...] Ook is het aannemelijk dat meldsters zich grensoverschrijdend en/of ongewenst voelen behandeld.' Op de website van de PvdA wordt die conclusie vertaald naar: 'Uit het onderzoek is naar voren gekomen dat er sprake is van grensoverschrijdend gedrag door Van Dijk richting meerdere personen.'
Je mag van zo’n onderzoek verwachten dat er objectief wordt vastgesteld of iemand dat soort gedrag heeft vertoond, dat lees ik nietHoogleraar Integriteit van Organisaties, Rob van Eijbergen
Hoogleraar Van Eijbergen vindt dat verbazingwekkend. "De partij stelt op haar website dat Gijs van Dijk grensoverschrijdend gedrag heeft gepleegd, dat rijm ik niet met de zachte conclusies van het onderzoek." In een reactie blijft de PvdA erbij dat op basis van het onderzoek de conclusie kan worden getrokken dat Van Dijk zich grensoverschrijdend heeft gedragen.
'Maak rapport openbaar'
Van Dijks advocaat Christiaan Alberdingk Thijm wil dat het rapport van Bezemer & Schubad ogenblikkelijk openbaar wordt gemaakt, want: "Gijs heeft niets te verbergen." Alberdingk Thijm vindt het onbegrijpelijk dat zijn cliënt het rapport alleen mocht inzien. "Alle rechtspraak is openbaar, dat is niet voor niks. Zo kunnen we de rechtspraak controleren en verifiëren. Het voorkomt willekeur en partijdigheid", zegt de advocaat van Van Dijk.
Bezemer & Schubad wil niet reageren op vragen van EenVandaag over hun werkwijze en kwaliteit van het onderzoek in de zaak-Gijs van Dijk. Ook op de vraag of het integriteitsbureau doet aan peer review (kwaliteitstoetsing van de bevindingen door een collega van de onderzoeker) komt geen antwoord.
Verantwoording
Op basis van tientallen gesprekken met betrokkenen en vele documenten over de zaak-Van Dijk, waaronder cruciale onderdelen van het onderzoeksrapport, heeft EenVandaag een uitgebreid dossier samengesteld.
Dit dossier heeft EenVandaag voorgelegd aan hoogleraar Recht Marjan Olfers. Daarnaast is hoogleraar Integriteit van Organisatie, Rob van Eijbergen, gevraagd om een oordeel te geven over de handelswijze van de PvdA-fractie, het partijbestuur en het onderzoeksbureau.
Bezemer & Schubad heeft nooit gereageerd op vragen van EenVandaag. Het PvdA-partijbestuur en de PvdA-Tweede Kamer-fractie hebben wel gereageerd op vragen van EenVandaag, maar met een beroep op privacybescherming van betrokkenen bleven veel vragen inhoudelijk onbeantwoord.
Arbeidsinspectie pakt 3 verdachten op voor uitbuiting van buitenlandse vrouwen in 24-uurs zorg
De Opsporingsdienst van de Nederlandse Arbeidsinspectie heeft vanmorgen drie mensen aangehouden op verdenking van mensenhandel in de vorm van arbeidsuitbuiting. Het gaat om een detacheringsbureau die werkt in de 24-uurs zorg.
Het gaat onder anderen om twee mensen van een groot bureau in Gelderland. "De medewerkers die aan het werk waren in de 24-uurs zorg waren zodanig onderdrukt dat ze niet meer de vrijheid hadden die ze hadden moeten hebben", zegt Mirjam Mol, directeur van de Opsporingdienst.
'Misbruik gemaakt van kwetsbare positie'
Er is door de inspectie ook beslag gelegd op vastgoed van het detacheringsbureau. Dat heeft een waarde van meer dan 3 miljoen euro. Er zullen volgens de inspectie nog meerdere aanhoudingen volgen.
Op basis van verschillende meldingen en aangiften startte de Arbeidsinspectie in 2024 een onderzoek in samenwerking met politie en de marechaussee. Het strafrechtelijke onderzoek staat onder leiding van het OM. Er werd vermoedt dat werknemers uit Zuid-Afrika illegaal werkten in 24-uurs zorg. "Er is echt misbruik gemaakt van hun kwetsbare positie", zegt Mol.
Vanaf het vliegveld gebracht
De Zuid-Afrikanen werden via een tussenpersoon naar Nederland gehaald en vervolgens bij particulieren met een zorgbehoefte geplaatst. "Ze werden geworven en vaak al vanaf het vliegveld naar het adres gebracht waar ze 24 uur voor mensen moesten zorgen."
"De vrouwen kregen een contract voor 40 uur per week", legt de directeur van de Opsporingsdienst uit. "Eenmaal in Nederland kwamen ze erachter dat er geen vergunning voor hen was aangevraagd en dat ze 24 uur beschikbaar moesten zijn."
'Ze staan voortdurend aan'
Het gaat in totaal om 30 vrouwen uit Zuid-Afrika die illegaal in Nederland aan het werk waren, vaak dus 24 uur per dag, 7 dagen in de week. Daardoor maakten ze te lange dagen.
Ook deden ze zwaar werk en werden ze ernstig beperkt in hun bewegingsvrijheid. "We hebben verhalen van medewerkers die niet eens 40 minuten per dag rust hadden. Ze staan voortdurend aan", zegt Mol.
Mogelijk meer aanhoudingen
"We zijn naar aanleiding van meldingen extra alert op de 24-uurs zorg." Het is de eerste aanhouding op verdenking van mensenhandel in de vorm van arbeidsuitbuiting die de arbeidsinspectie doet in de 24-uurs zorg. Maar Mol sluit nieuwe aanhoudingen niet uit.
Ze zegt dat 24-uurs zorg met deze kwetsbare groep niet kan. "Je kan niet 24/7 een werknemer thuis hebben. Je hebt minimaal drie verzorgenden nodig om deze zorg te kunnen verlenen."
24 uur werken voor 900 euro per maand
Eerder sprak EenVandaag met verschillende buitenlandse vrouwen die werken in de 24-uurs zorg. Wat op papier een 40-urige werkweek leek, bleek in werkelijkheid dag en nacht beschikbaar zijn voor cliënten.
Ana uit Brazillië werkte 2 jaar in Nederland en woonde bij de mensen die ze verzorgde. Ze mocht alleen korte wandelingen maken en kreeg daarvoor slechts 900 euro per maand. "Je kon alleen het huis uit voor boodschappen," vertelde ze. "Het bedrijf geeft de families het idee dat ze mij 24 uur per dag bezitten."
Afhankelijk en kwetsbaar
De werknemers woonde altijd bij hun cliënten. Daardoor waren ze meteen afhankelijk van de client voor huisvesting.
Ook waren ze illegaal aan het werk, spraken ze de taal niet goed en kenden ze de regels in Nederland niet. Daardoor was hun positie enorm kwetsbaar.
Rond de klok werken
Naast meldingen van uitbuiting via zorgbureaus, kreeg EenVandaag ook signalen over individuele families die buitenlandse zorgverleners misbruiken binnen het persoonsgebonden budget (pgb). Zo waren er zes vrouwen uit Portugal en Brazilië die in verschillende perioden werkten voor één familie in Den Haag.
Zij woonden bij de cliënten in huis en moesten dag en nacht beschikbaar zijn. Op papier verzorgden ze slechts één persoon, voor een beperkt aantal uren. Maar eigenlijk verzorgden ze drie mensen, werkten ze rond de klok en kregen ze ver onder het minimumloon betaald. Er loopt vanuit de Arbeidsinspectie ook daarvoor een onderzoek.
'Topje van de ijsberg'
Ana is inmiddels gestopt met het werk. Het onderzoek wat de arbeidsinspectie is gestart naar haar bureau, 24-uurs zorgloket, is gestaakt.
Het feit dat er nu een aanhouding is, zelfs bij een ander bureau, is daarom een doorbraak, zegt Fairwork. Een organisatie die opkomt voor arbeidsmigranten. Zij krijgen veel meldingen binnen van uitbuiting achter de voordeur. "Het is een verdienmodel geworden, wij zien slechts het topje van de ijsberg", zegt Franny Parren van Fairwork.
Weten wanneer je fout zit
Mol ziet bij de aanhoudingen van vandaag dat er veel geld wordt verdient in de 24-uurs zorg. "Het grootste deel van de pgb dat is aangevraagd verdween in de zakken van het detacheringsbureau", vertelt ze. "De verpleegkundige kregen slechts 1.700 euro, en de 24-uurs zorg is zo'n 7.000 euro per maand. Dan kan je wel uitrekenen wat er over bleef."
Mol wil met de aanhouding ook een signaal geven voor mensen die 24-uurs zorg in huis halen. "Als je kan zien dat degene die jou verzorgt nooit rusttijden heeft, dan weet je al dat je fout zit."