Nieuw hulppunt voor sekteslachtoffers: 'Chatten voelt veiliger dan bellen'

Het is voor mensen die van hun vrijheid zijn beroofd in een sekte of andere 'gesloten groep' lastig om contact te leggen met de buitenwereld. Het nieuwe hulppunt 'Onder Controle' van expertisecentrum FIER moet die stap laagdrempeliger maken.

Laagdrempelig contact

Slachtoffers kunnen nu ook chatten met de organisatie. "Daar geloven we heel erg in", zegt woordvoerder Maarten Jan Buurman van FIER. "Omdat het laagdrempelig is. We gaan ook kijken of we kunnen uitbreiden met een telefoonlijn."

Het werd de hulporganisatie al snel duidelijk dat de dienst hard nodig was. "Tot nu toe namen veel slachtoffers contact op met (bekende) ervaringsdeskundigen", zegt Buurman. "Wat we zien is dat zij veel hulpvragen krijgen. Niet heel veel mensen zijn gekwalificeerd, dus dan stroom je al snel over."

Ervaringsdeskundigen overspoeld

Dat gold ook voor ervaringsdeskundigen Jan van der Winden en Israel van Dorsten. Zij zaten allebei jarenlang vast: Van der Winden in een gesloten en controlerende antroposofische gemeenschap, Van Dorsten in de beruchte boerderij in Ruinerwold onder de duim van zijn vader met messianistische wanen. Allebei schreven ze boeken over hun ervaringen.

"Dit hulppunt is heel hard nodig", vertelt Van der Winden. "Israel en ik werden overspoeld met meldingen nadat onze boeken uitkwamen. Het is heel goed dat de overheid die handschoen nu oppakt."

'Verschuilen achter woorden'

De aanpak van FIER is deels ontwikkeld met input van de twee ervaringsdeskundigen. Van der Winden: "We hebben onze verhalen gedeeld, en wat wij nodig hebben gehad. En vooral ook wat niet werkt."

Zo is Van Dorsten blij dat mensen nu kunnen chatten, in plaats van bellen. "Bellen is best wel lastig als je in een omgeving zit waar alles gecontroleerd werd. Het voelt ook zoveel veiliger om te kunnen chatten. Je kunt je verschuilen achter woorden, en dat is toch wel heel fijn voor mensen in dit soort situaties."

Geen gehoor

In zijn boek beschrijft Van Dorsten hoe hij vanuit de boerderij in Ruinerwold meermaals contact probeert te zoeken met de politie. Hij doet anonieme tips en stuurt e-mails, maar wordt verwezen naar een telefoonnummer. Uiteindelijk liep Van Dorsten zelf weg. Via Slachtofferhulp kwam hij in contact met Veilig Thuis.

"Ik zocht hulp voor mensen zonder identiteitspapieren, want die had ik niet." Bij Veilig Thuis kreeg Van Dorsten niet de hulp die hij nodig had. "Die hulpverleners willen heel graag mensen helpen, maar zij snapten niet wat het betekent om in zo'n gesloten sektarisch systeem te zitten."

Meer kennis

Van Dorsten ziet het hulppunt dan ook vooral als een eerste stap. "Het is heel goed dat hulpverleners weten naar wie ze slachtoffers door kunnen sturen, maar het is nog beter als hulpverleners snappen hoe je slachtoffers de beste hulp biedt. Dan kun je het al oplossen voordat je iemand door hoeft te sturen."

Daar is volgens hulporganisatie FIER wel rekening mee gehouden. "Uit het vooronderzoek bleek dat hulpvragen inderdaad niet goed zijn begrepen. We hebben er nu echt voor gezorgd dat hulpverleners goed op de hoogte zijn van de problematiek", zegt woordvoerder Buurman.

Oud meldpunt wegbezuinigd

Of FIER slachtoffers in de praktijk ook echt kan helpen, moet nog blijken. Het kan mensen doorverwijzen, maar Onder Controle is geen meldpunt. Tot 2020 bestond zoiets nog wel: meldpunt Sektesignaal. Het werd wegbezuinigd, de politie zou de taken overnemen. "Het is echt op zijn hoogtepunt gestopt", zegt Van der Winden, die ook sektespecialist is geweest bij de politie. "Er waren nog nooit zoveel meldingen."

De politie heeft nog altijd slecht zicht op mogelijke gesloten sektes, zegt hij. "Die problematiek heeft door kunnen etteren. Iedereen snapt dat dat voortgewoekerd heeft. De bewijzen daarvoor zien we nu in de media."

Pater Pio Stichting

Een voorbeeld is de Twentse Pater Pio Stichting, een gesloten christelijke sekte onder leiding van gebedsgenezeres Trees P. De sekte bestaat nog altijd, terwijl er door meerdere oud-leden aan de bel is getrokken. Zij spreken onder andere van psychisch en fysiek geweld.

Verslaggevers Maarten Schoon van Tubantia en Jan Colijn van RTV Oost deden samen onderzoek naar de sekte. De zaak laat volgens hem zien dat meldingen niet genoeg zijn om mensen te helpen. "Met meerdere aangiftes is niets gedaan. Overheden hebben echt meerdere signalen gekregen, maar werken niet goed samen", zegt Schoon.

'Had nooit mogen verdwijnen'

Het lukt hem nog niet om helemaal te achterhalen waarom er nooit is ingegrepen. "Instanties verwijzen allemaal naar elkaar door, en overheden werken slecht samen." Mensen hebben ook wel neiging om de schouders op te halen en door te gaan, merkt Schoon.

"Dat is ook wel een vraag die leeft onder slachtoffers. Dat mensen het geweten moeten hebben." Hoewel Schoon blij is dat Onder Controle van start gaat, had Sektesignaal nooit mogen verdwijnen. "Op de overheidsschatkist was het niets; het kostte een schijntje. Je begint nu gewoon weer helemaal op nul. En dat is vooral voor slachtoffers heel vervelend."

Pater Pio Stichting

Een voorbeeld is de Twentse Pater Pio Stichting, een gesloten christelijke sekte onder leiding van gebedsgenezeres Trees P. De sekte bestaat nog altijd, terwijl er door meerdere oud-leden aan de bel is getrokken. Zij spreken onder andere van psychisch en fysiek geweld.

Verslaggevers Maarten Schoon (Tubantia) en Jan Colijn (RTV Oost) deden onderzoek naar de sekte. De zaak laat volgens Schoon zien dat meldingen niet genoeg zijn om mensen te helpen. "Met meerdere aangiftes is niets gedaan. Overheden hebben echt meerdere signalen gekregen." Colijn vult aan: "We hebben kunnen reconstrueren dat er gewoon meer dan twintig momenten waren dat er echte signalen waren van misstanden en iedereen keek de andere kant op."

'Had nooit mogen verdwijnen'

Het lukt de verslaggevers nog niet om helemaal te achterhalen waarom er nooit is ingegrepen. Schoon: "Instanties verwijzen allemaal naar elkaar door, en overheden werken slecht samen." Mensen hebben ook wel neiging om de schouders op te halen en door te gaan, merkt hij.

"Dat is ook wel een vraag die leeft onder slachtoffers. Dat mensen het geweten moeten hebben", weet de journalist. Hoewel Schoon blij is dat Onder Controle van start gaat, had Sektesignaal nooit mogen verdwijnen. "Op de overheidsschatkist was het niets, het kostte een schijntje. Je begint nu gewoon weer helemaal op nul. En dat is vooral voor slachtoffers heel vervelend."