Na Co-Med wil politiek orde op zaken in de zorg: 'foute' winst terugvorderen en meer inspraak voor patiënten

Naar aanleiding van onthullingen door EenVandaag hoe de directie van Co-Med zichzelf met gemeenschapsgeld verrijkte, wil GroenLinks-PvdA dat er nieuwe regels komen. Met een zogenoemde 'claw back' moet het mogelijk worden om geld terug te vorderen bij bestuurders die zich schuldig maken aan wanbestuur of fraude.

'Terugbetalen bij plundering'

"Het is bizar dat bestuurders miljoenen kunnen opstrijken terwijl patiënten simpelweg slechte zorg ontvangen", zegt Kamerlid Julian Bushoff, die tijdens het debat een motie zal indienen voor nieuwe regels. "Hiermee zetten we een belangrijke stap: wie de zorg plundert en misbruikt, betaalt terug."

Daarnaast komt hij met een andere motie om een speciale 'cliëntencommissaris' te verplichten in raad van commissarissen van commerciële zorgaanbieders. Op die manier moet het belang van de patiënten structureel wordt vertegenwoordigd binnen dit soort bedrijven.

Minister wil minder ver gaan

Ondanks eerdere misstanden bij commerciële zorgbedrijven kiest minister Fleur Agema van Volksgezondheid toch voor een gematigde koers. Ze pleit niet voor een totaalverbod op private investeerders in de zorg, maar stelt wel strengere regels voor.

Zo mag winst straks alleen nog worden uitgekeerd als de kwaliteit en continuïteit van zorg aantoonbaar op orde zijn, als het aan Agema ligt. Ook wil de zorgminister transparantere jaarverslagen en meer bevoegdheden voor toezichthouders als de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) en de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ).

Laat ingegrepen bij Co-Med

Juist dat toezicht bleek bij Co-Med problematisch: ondanks dat er sinds 2021 tientallen klachten waren kon de huisartsenketen ongestoord nieuwe praktijken openen. Uit onderzoek van EenVandaag bleek dat het uiteindelijk medewerkers van Co-Med zelf waren die aan de bel trokken bij verzekeraars om de contracten te stoppen.

Pas hierna werd er ingegrepen bij het commerciële zorgbedrijf. Uiteindelijk werd Co-Med afgelopen zomer failliet verklaard, maar toen waren tienduizenden patiënten door het hele land hun huisarts al kwijtgeraakt.

Enschede als voorbeeld?

Hoe in de regio Enschede hiermee wordt omgegaan is zowel een waarschuwing als een voorbeeld. Ook daar zaten duizenden patiënten plots zonder huisarts. Deze mensen kunnen daarom nu terecht bij een 'passantenpraktijk'. Zo wordt de ergste druk verlicht, maar een structurele oplossing is er nog altijd niet.

Foke Dijkstra is regiomanager huisartsenzorg bij zorgverzekeraar Menzis en volgens haar maakte Co-Med een al bestaand probleem acuut. "Het huisartsentekort in Enschede was er al, maar Co-Med zette het in een stroomversnelling", vertelt ze. "Gelukkig zijn huisartsen opgestaan en hebben ze met steun van de gemeente de krachten gebundeld. Dat geeft hoop."

'Dit laten we niet gebeuren'

Ook wethouder Harmjan Vedder benadrukt die samenwerking: "We hebben als gemeente gezegd: 'Dit laten we niet gebeuren.' Samen met huisartsen, Menzis en de regio hebben we de schouders eronder gezet om te zorgen dat inwoners niet van loket naar loket hoeven te blijven bellen."

Huisarts Anneloes Richters ziet dat er langzaam iets verandert. "Ik voel nu meer draagvlak bij collega's om verantwoordelijkheid te nemen. We willen geen herhaling van Co-Med. Maar het blijft puzzelen: de druk is hoog, de tijd is schaars, en toch moeten we het met elkaar doen."

Andere knelpunten

Gaan de plannen van GroenLinks-PvdA ervoor zorgen dat het vervangen van huisartsen in de toekomst beter wordt? Dat is nog maar de vraag. Menzis-regiomanager Dijkstra hoopt dat de Tweede Kamer ook naar andere knelpunten in de huisartsenzorg gaat kijken.

"We moeten het aantrekkelijker maken om praktijkhouder te worden", vindt ze. "Nu kiezen jonge huisartsen vaak voor losse diensten, omdat het risico van een praktijk te groot is."

Versnipperd toezicht

Ook hoopt ze dat er beter toezicht komt, want volgens haar laat Co-Med zien dat dit versnipperd is. "Iedereen kijkt naar elkaar: de NZa, de IGJ, de verzekeraars. Uiteindelijk hebben wij als verzekeraars de knoop doorgehakt, maar is dat onze taak of hadden andere partijen eerder moeten ingrijpen? Ik hoop dat in het debat ook daar naar gekeken wordt."

Huisarts Richters denkt vooral dat zij en haar collega's zelf aan zet zijn. "We moeten het niet overlaten aan commerciële partijen als Co-Med", zegt ze. "Als huisartsen niet zelf verantwoordelijkheid nemen, komen zulke ketens vanzelf terug."

'Algemeen belang altijd voorop'

Voor Kamerlid Bushoff is de insteek van zijn motie helder. "Blijven toekijken hoe zorgcowboys hun gang gaan of eindelijk doorpakken?", wil hij zorgminister Agema vragen. "Zij laat het gebeuren en doet niks."

"Wij willen doorpakken", zegt hij over de plannen van zijn partij. "Zorg mag nooit een winstmachine zijn met slechte zorg als gevolg. Het algemeen belang moet altijd vóór het aandeelhoudersbelang komen."