Linkse samenwerking? GroenLinks en PvdA staan in de provincies vaker lijnrecht tegenover elkaar dan je zou denken
GroenLinks en de PvdA proberen eensgezindheid uit te stralen deze campagne, maar over cruciale onderwerpen als wonen en natuur blijken ze in de provincies fundamenteel anders te denken. Dat blijkt uit een inventarisatie van het Kieskompas door EenVandaag.
Volgende week mogen we stemmen voor Provinciale Staten, die vervolgens in mei weer de leden van de nieuwe Eerste Kamer kiezen. In de senaat willen GroenLinks en PvdA samen één fractie gaan vormen. Hierdoor zou je bijna denken dat het straks weinig verschil maakt of kiezers in hun provincie op GroenLinks of de PvdA stemmen. Maar is dat wel zo?
Verschillen in Kieskompas
Als je dieper naar hun standpunten kijkt, blijken de provinciale afdelingen van GroenLinks en de PvdA het over flink wat onderwerpen behoorlijk oneens met elkaar te zijn. Denk aan thema's als infrastructuur, wonen en natuur. En laten dat nu precies de zaken zijn waar met name de provincies een behoorlijke vinger in de pap hebben.
Dat blijkt uit een inventarisatie van de 12 verschillende stemwijzers van het Kieskompas. Flevoland staat helemaal bovenaan als het gaat om de regionale verschillen tussen GroenLinks en de PvdA. Bij maar liefst acht van de dertig stellingen nemen de partijen een totaal verschillend standpunt in. Ook in Groningen en Drenthe verschillen de partijen op veel punten (7) van mening.
Wanneer is er een verschil in standpunten?
Voor het onderzoek zijn alle provinciale stemwijzers van het Kieskompas onder de loep genomen. Kiezers moeten dertig stellingen beantwoorden en hebben daarbij keuze uit vijf verschillende antwoorden ('helemaal mee eens', 'mee eens', 'neutraal', 'mee oneens' en 'helemaal mee oneens'). Als GroenLinks en de PvdA bij een stelling minimaal twee opties uit elkaar liggen - bijvoorbeeld 'mee eens' en 'mee oneens' - is dat genoteerd als verschil tussen de partijen.
Naast het Kieskompas kunnen kiezers die nog niet weten op welke partij ze volgende week willen stemmen ook terecht bij MijnStem (11 provincies en alle waterschappen) en de StemWijzer (4 provincies).
Strijd over stikstof
Flevoland spant dus de kroon als het gaat om uiteenlopende standpunten tussen de twee linkse partijen. Het opvallendste is dat ze in die provincie over misschien wel het grootste campagnethema in deze verkiezingen volledig anders denken, namelijk op het beladende stikstofdossier.
Het onteigenen van boeren is een heet hangijzer in de discussie. De PvdA in Flevoland vindt dat de provincie boeren verplicht mag uitkopen om de stikstofuitstoot te verminderen, maar GroenLinks is juist tegen gedwongen uitkoop.
Wegen of windmolens?
In Groningen komt vooral het klassieke strijdpunt tussen GroenLinks en de PvdA naar voren: economie versus natuur. Zo is de PvdA het 'helemaal eens' met de stelling dat de N33 moet worden verdubbeld, terwijl de regionale afdeling van GroenLinks het daar 'helemaal niet mee eens' is. Ook op een fundamenteel thema als de gaswinning staan beide partijen lijnrecht tegenover elkaar: GroenLinks vindt dat de provincie de kosten voor de aardbevingsschade moet voorschieten, de PvdA juist niet.
In Drenthe vindt GroenLinks dat er meer windmolens moeten komen, terwijl de PvdA daar geen voorstander van is. De PvdA vindt dan weer dat er in Drenthe meer mag worden gebouwd ten koste van groen, maar GroenLinks is daar absoluut op tegen. Met name die laatste tegenstelling is in alle provincies terug te zien is.
Verschillen tussen GroenLinks en PvdA per provincie
Gezamenlijke kieslijst in Zeeland
De enige provincie waar de beide partijen precies dezelfde standpunten innemen bij alle dertig stellingen van het Kieskompas is Zeeland. Dat is ook niet vreemd, want dat is de enige provincie waar GroenLinks en de PvdA met een gezamenlijke lijst meedoen aan de Provinciale Statenverkiezingen.
Volgens lijsttrekker Anita Pijpelink is de gezamenlijke lijst noodzakelijk vanwege het politieke klimaat in Zeeland: "Onze provincie is van oudsher behoorlijk rechts en behoudend, partijen als VVD en SGP zijn hier groot. Juist om die reden is het belangrijk dat wij nu onze krachten gebundeld hebben, zodat we niet versplinterd raken en een echt alternatief zijn voor de rechtse agenda hier."
'Samenwerken hier geen probleem'
In andere provincies blijken GroenLinks en de PvdA met name op het gebied van economie en natuur te verschillen van elkaar. Toch was het in Zeeland geen enkel probleem om hier een gemeenschappelijk standpunt over in te nemen, zegt Pijpelink.
"Wij zijn geen voorstander van bouwen in het groen", legt ze de mening van de twee partijen uit. "Je ziet hier juist dat dorpen beginnen leeg te lopen en steeds meer voorzieningen onder druk komen te staan. Dus je moet hier naar onze mening juist in de dorpen bouwen, om de kernen vitaal te houden."
'Verbaasd dat wij de enige zijn'
Pijpelink wil niet hardop zeggen dat ze vindt dat GroenLinks en de PvdA in de andere provincies het voorbeeld van Zeeland moeten volgen, maar na enig aandringen geeft ze wel toe dat er wat haar betreft wel wat meer vaart in de linkse samenwerking mag komen.
"Ik wil niet voor andere afdelingen in het land spreken, maar ik had ergens wel verwacht dat er meer gemeenschappelijke lijsten zouden zijn deze provinciale verkiezingen. Bijvoorbeeld in 3 of 4 provincies", zegt de lijsttrekker daarover. "Dat wij de enige zijn, heeft me wel een beetje verbaasd."
Straks samen in Eerste Kamer
Waarom vormen GroenLinks en de PvdA niet in meer provincies één kieslijst? "Hoewel de overeenkomsten tussen onze partijen vele malen groter zijn dan de verschillen, denken we niet over alles precies hetzelfde", laten de partijen samen in een reactie weten. Door los van elkaar mee te doen kunnen 'kiezers in de provincie een stem uitbrengen op de partij die het dichtste bij hen staat'.
Maar de twee partijen zullen na de verkiezingen wel een gezamenlijke senaatsfractie vormen. "De Eerste Kamer gaat niet over provinciaal beleid, maar over landelijk beleid. Je kunt dus ook niet stellen dat de Eerste Kamer exact het verkiezingsprogramma van de 12 provincies uitvoert", leggen ze uit. "Ook nu al zijn er tussen provincies - zelfs ook binnen partijen - verschillen van inzicht over thema's."
Wat opnieuw een zware aardbeving doet met Groningers: 'Je raakt het vertrouwen kwijt'
De aardbeving van vannacht in Groningen was met een kracht van 3,4 op de schaal van Richter een van de hevigste in jaren. Dat dat iets met de inwoners doet, weet ook Groningse psycholoog Yvonne Westerhof. "Mensen zijn behoorlijk geschrokken en overstuur."
Bij het Instituut Mijnbouwschade Groningen zijn tot nu toe 246 schademeldingen binnengekomen. Negen inwoners meldden een acuut onveilige situatie, waarvan na onderzoek één melding gegrond blijkt te zijn.
'Dit is niet nieuw'
"Veel mensen reageren geschokt, maar eerlijk gezegd ben ik vooral boos", begint hoogleraar sociale psychologie Tom Postmes van de Rijksuniversiteit Groningen.
Steeds weer hoor je experts zeggen dat het nu wel voorbij is. Maar de bodem blijft onvoorspelbaarHoogleraar sociale psychologie Tom Postmes over de aardbevingen Groningen
"Want dit is niet nieuw", gaat hij verder. "We hebben dit al zo vaak gezien. Steeds weer hoor je experts zeggen dat het nu wel voorbij is. Maar de bodem blijft onvoorspelbaar. We weten niet hoe de seismische activiteit zich ontwikkelt en ook niet wanneer de volgende beving komt. Er kan zomaar een nóg zwaardere volgen."
Stress en angst
Een aardbeving richt niet alleen nieuwe fysieke schade aan, maar veroorzaakt ook veel stress en angst onder bewoners, volgens Postmes. "Mensen schrikken enorm, en die angst kan maanden aanhouden."
Begin februari publiceerde Postmes het rapport 'De omvang van de psychosociale gaswinningsproblematiek', gebaseerd op cijfers van het CBS en de GGD Groningen (2016, 2020 en 2022). "We ontdekten dat tussen de 7.100 en 13.000 Groningers een slechtere gezondheid hebben door de aardbevingsproblematiek. Nog eens 4.100 tot 6.800 mensen lopen een verhoogd risico op een angststoornis of depressie. Deze aantallen zijn sinds 2016 alleen maar toegenomen."
Wakker van trillingen
Yvonne Westerhof woont in het bevingsgebied in Ten Boer, niet ver van Zeerijp. Ook zij werd vannacht wakker van een trilling, al had ze niet direct door dat het om een aardbeving ging. "Pas in de ochtend besefte ik wat er was gebeurd."
Eerder moest haar huis gesloopt worden vanwege de schade. Inmiddels woont ze in een nieuw huis dat op een speciale manier is gebouwd en in principe veilig moet zijn. Haar huis staat namelijk op vier schijven, legt ze uit. "Het schudt zo een soort van mee en dat moet dan voorkomen dat het instort."
Vertrouwen kwijt
Maar dat maakt de schok na deze nieuwe aardbeving voor haar niet minder groot. "Door wat je allemaal hebt meegemaakt raak je het vertrouwen ook kwijt, hè? In de overheid, in de politiek, in alles."
Yvonne is psycholoog en had vanochtend direct cliënten aan de lijn. "Die waren behoorlijk geschrokken en overstuur. Ze hadden de nacht wakker gelegen er ervaarden weer opnieuw allemaal stress in hun lijf. Het triggert vaak eerdere nare ervaringen. En behalve deze acute stress hebben deze mensen vaak te maken met al jarenlang chronische stress, waar dit dan bovenop komt."
Stapeleffect
Ze ziet veel mensen uit het gebied in haar spreekkamer, die mentale gevolgen ervaren van de aardbevingen. "Ik zie een stapeleffect. Je ziet ook dat mensen overbelast raken. De aardbevingsproblematiek, de rompslomp van zo'n procedure van versterking, een tijdelijke woning, dat doet gewoon veel met je veilige basis."
Veel gedupeerde Groningers melden zich vaak eerst met fysieke klachten, maar dan blijkt vooral de psychische belasting van de bevingen een grote rol te spelen. "Noordelingen lopen niet vaak niet te koop met die problemen."
'Tijd voor coherente aanpak'
Ook Postmes ziet dit en vindt dat er iets moet veranderen. "Het is zo belangrijk dat overheden en instanties eindelijk samen een coherente aanpak ontwikkelen voor de grote en langdurige psychosociale gevolgen van de gaswinning. Ruim 170.000 Groningers hebben meervoudige schade." Toch is hij bang dat ook na deze beving het publieke debat weer zal verlopen als altijd.
"En dan draaien we dezelfde grammofoonplaat weer af. En zeggen mensen van buiten Groningen: 'Hoe erg is dit nou helemaal?', mensen in Groningen zeggen dan: 'Nou, het was echt wel heel vervelend.' Het is tijd dat we uit die groef komen", vindt hij. "De Engelsen zeggen het mooi: 'We need to wisen up'. Laten we nu eindelijk wijzer worden."
'Leven gaat door'
Yvonne is het ermee eens dat de problemen nog lang niet opgelost zijn, maar volgens haar gaat het leven 'wel gewoon door'.
"Je ziet dat mensen ook hun dagelijks leven weer in moeten. Ik denk dat het vanavond ook pas echt tot me doordringt wat deze gebeurtenis met me heeft gedaan." Wat de totale schade van de beving precies is, zal pas later bekend zijn.