Kan landelijke aanpak ervoor zorgen dat meer cold cases worden opgelost? 'Overzicht nodig voor goed onderzoek'

Zeker 1.300 zaken in Nederland zijn tot nu toe nog altijd onopgelost, de zogeheten 'cold cases'. En dat moet veranderen door een nieuwe, landelijke aanpak. Ook Wicky der Meijs pleit hiervoor, haar vader werd 23 jaar geleden vermoord en nog altijd is de dader onbekend. "Het zou gewoon niet mogen uitmaken in welke regio een moord wordt gepleegd."

Doodgestoken op straat

Op 30 januari 2002 liet Martien van der Meijs 's avonds laat nog even zijn hondje uit toen hij op straat in koele bloede werd doodgestoken. Dochter Wicky spreekt met warme woorden over haar vader: "Hij was een hele rustige man en heeft dat hij zijn hele leven ook uitgestraald: het pure, het onbevangen en het positieve voor het leven."

Het is na al die jaren nog steeds onduidelijk wat er precies gebeurd is op die winteravond. "Mijn vader is niet beroofd", legt ze uit. "Ook had hij geen vijanden. We weten het niet." De moord op Martien brengt Wicky nog altijd tot tranen.

Machteloos voelen

"Het is een van de ergste dingen die je kan meemaken", vertelt ze als nabestaande. Maar wat erná gebeurt, heeft ook impact. Zeker als de zaak maar niet wordt opgelost: "Dat is zo afschuwelijk, dat je het gevoel hebt dat dat mensenleven, diegene waar jij van houdt, niet meetelt. Dat er gewoon geen mogelijkheid is om zo'n zaak verder te onderzoeken."

Het geeft volgens haar een gevoel van machteloosheid. "Helemaal als er een punt komt waarbij je het gevoel hebt dat er niets meer gebeurt met de zaak van jouw geliefde. Dat is echt killing, dat doet heel veel met nabestaanden en achterblijvers, en daar moeten we wat voor doen."

'Ontbreekt aan regie'

Op dit moment ontbreekt het aan een goede aanpak, vinden nabestaanden, maar ook experts. Zo is er nu geen landelijke regie en daarom pleiten ze voor één nationaal coldcaseteam, zegt Wicky. "En we willen dat gemonitord wordt wat er bij de politie gebeurt, zodat iedereen precies weet wat er gebeurt."

Dit moet allemaal worden samengebracht in een database, is het plan. Daarnaast willen de initiatiefnemers een loket voor mensen die in het buitenland iemand hebben verloren door moord of een vermissing. "Zodat deze mensen met hun verhaal ergens naartoe kunnen, dat ze serieus genomen worden en dat er actie wordt ondernomen", legt Wicky uit.

Tien regionale teams

De oplossing van cold cases gebeurt nu nog vooral op lokaal niveau: er zijn in Nederland tien regionale coldcaseteams, die allen op hun eigen manier werken. Dat moet anders, vindt ook criminoloog Jasper van der Kemp, die meewerkte aan het plan voor een landelijke aanpak.

"Er is heel veel variatie door de verschillende politie-eenheden in hoe er naar zaken gekeken wordt", zegt hij. "Bijvoorbeeld wanneer een zaak als cold case wordt beschouwd. Als je dat overzicht niet hebt, dan wordt het uitermate lastig om daar goed onderzoek naar te doen."

'Soort nattevingerwerk'

Hoeveel coldcasezaken er precies zijn, is dan ook onduidelijk. Van der Kemp: "Dat heeft te maken met de definities die aan zaken worden gegeven, welke type zaken er wel en niet onder vallen. Dat varieert dus heel erg." En dat zorgt volgens hem voor een versnipperd beeld.

"Dat betekent dat er heel weinig duidelijkheid is: over welke zaken hebben we het, welke zaak wordt wel opgepakt en welke niet, en wat speelt er dan in die zaak?", legt hij uit. Een goed voorbeeld van wat er nu misgaat, vindt ook Wicky. "Het is nooit precies bijgehouden om hoeveel moorden en vermissingen het gaat, dus het is een soort nattevingerwerk geworden."

Zicht op nieuwe kansen

Vandaag, op Nationale Cold Case Dag, is het nieuwe plan van aanpak gepresenteerd. Van der Kemp vertelt wat dit precies inhoudt: "Een eenduidige definitie, een zelfde manier van werken, een goed systematisch overzicht zodat duidelijk wordt: in welke zaken liggen eigenlijk nog welke kansen?"

De criminoloog vertelt dat er soms bijvoorbeeld nieuwe kansen ontstaan door nieuwe forensische technieken. "Er zijn in heel veel zaken mogelijkheden, maar niet in alle", zegt hij. "Dus je moet heel goed kunnen onderzoeken in welke zaken bieden dit soort type onderzoek nieuwe kansen?"

Pleiten in Den Haag

Nabestaanden en explerts zijn nu met een plan gekomen, maar uiteindelijk moeten politici de doorslag geven, weet ook Wicky. "Dit is een oproep aan hen om meer ruimte en geld te besteden aan de politie, om capaciteit te werven en om daar bepaalde speciale opleidingen voor op te zetten."

Tweede Kamerlid Songül Mutluer van GroenLinks-PvdA heeft meegeschreven aan het plan. "Coldcasezaken moeten gewoon veel beter landelijk gecoördineerd en gestructureerd worden", vindt ze. "Wij zullen in Den Haag hiervoor pleiten, opdat de nabestaanden en achterblijvers serieus worden genomen."

'Duidelijkheid belangrijk'

En het kunnen bieden van meer duidelijkheid is belangrijk, benadrukt Van der Kemp, omdat nabestaanden anders in onzekerheid blijven. "Zij kunnen niet aan hun verwerking beginnen als ze niet enig idee hebben over het verhaal van de zaak."

Dochter Wicky van de vermoorde Martien van der Meijs sluit zich daarbij aan en zegt tot slot: "Wij moeten onze stem laten horen. Want diegenen die vermoord of vermist zijn, die kunnen niets meer zeggen. Dus is het onze taak om hun stem te zijn."

Politie wil juist lokaal

De politie laat aan EenVandaag weten dat de regionale coldcaseteams intensief samenwerken en kennis met elkaar uitwisselen. Maar uiteindelijk is het heropenen van een zaak een beslissing van de afzonderlijke politie-eenheden, zegt de landelijke portefeuillehouder cold cases bij de politie Guus Philips.

Philips benadrukt dat een lokale aanpak voordelen biedt, zoals het sneller kunnen opschalen als dat nodig blijkt en de inzet van lokale netwerken. De politie houdt vooralsnog daarom vast aan de huidige manier van het oplossen van cold cases, zegt hij.