Jonge vrouwen vinden achternaam van man aannemen 'romantisch’, maar oudere generatie denkt daar anders over

EenVandaag deed onderzoek onder het Opiniepanel naar opvattingen van vrouwen over het al dan niet houden van je eigen achternaam binnen hetero-huwelijken. Terwijl het voor een deel van de oudere vrouwen belangrijk is om hun eigen achternaam te houden, lijkt het voor de jongere generaties minder belangrijk. Zij nemen vaker de naam van hun (mannelijke) partner over.

Generatiekloof

Er zijn verschillende varianten mogelijk: na een huwelijk je eigen achternaam houden als enige naam, de naam van je partner houden als tweede of eerste achternaam, of alleen de naam van je partner nemen. Ook mannen hebben deze mogelijkheid.

Opvallend is dat het grootste deel van de vrouwen van 65 jaar of ouder zegt dat ze hun eigen achternaam als enige naam willen houden, terwijl van de vrouwen tussen 18 en 34 jaar slechts 23 procent daarvoor kiest.

Romantisch

Een van de vrouwen die voor een dubbele naam kiest, is Susan de Koning (28). Na haar huwelijk, komende januari, heet zij De Koning-Schuurbiers. "In mijn familie hebben alle vrouwen de naam van de man aangenomen."

Net als veel van haar leeftijdsgenoten vindt ze het juist romantisch om de naam van haar toekomstige echtgenoot te nemen. "Als ik vroeger ergens een naambordje bij de deur zag hangen met daarop vader en kinderen met dezelfde naam aan de ene kant, en moeder met haar eigen naam aan de andere kant, dan vond ik dat ongezellig", zegt De Koning.

Onfeministisch, maar ook 'warm'

Aanvankelijk wilde ze alleen de achternaam van haar vriend aannemen, omdat een gedeelde naam eenheid schept. Maar hij vond dat erg onfeministisch. De Koning: "Misschien is het ook wel een beetje onfeministisch, maar de tegenhanger is dat het iets warms heeft."

De Koning doet promotie-onderzoek aan de Radboud Universiteit en publiceerde tot nu toe onder haar eigen achternaam. Ze hoopt dat de toevoeging van de achternaam van haar man geen problemen zal opleveren voor de vindbaarheid van haar artikelen, zowel de nieuwe als de oude.

Ongelijkheid

"Mijn vriend en ik zijn er uitvoerig over gaan praten, en kwamen erop uit dat ik mijn eigen naam eerst neem en daarna die van hem, en hij doet dat omgekeerd ook. Op alle officiële documenten dragen we dan elkaars naam en dat vind ik iets goeds, omdat je aangeeft dat er een eenheid is."

Voor De Koning is het aannemen van de achternaam van haar mannelijke partner niet beladen, ook al erkent ze dat de geschiedenis ervan gaat over ongelijkheid. "Ik vind het ingewikkeld. De oorsprong van het aannemen van de naam van je man ligt wel in de achterstelling van vrouwen, maar veel dingen hebben een niet zo geëmancipeerde oorsprong en kunnen later alsnog prima zijn. Zoals dat een aangepaste versie van Sinterklaas ook prima is."

Sociale druk

Dat maar een derde van de vrouwen in het onderzoek zegt alleen hun eigen achternaam te willen, is volgens De Koning een teken dat er blijkbaar geen sociale druk is om per se je eigen naam te houden.

Oudere vrouwen kijken anders naar de namen-kwestie. Zij vinden het minder vaak romantisch om de achternaam van je man (erbij) te nemen, en vinden het een blijk van zelfstandigheid om je eigen naam als enige te hebben. Zij kennen de geschiedenis en hebben zelf meegemaakt dat je in de praktijk niet kon kiezen.

'Ken je geschiedenis'

Dat het kiezen van een achternaam ieders eigen keuze is, beaamt schrijfster en podcastmaker Suzanna Jansen (60). "Niemand hoeft vrouwen te vertellen wat ze moeten doen. Dat is al lang genoeg gedaan."

Jansen publiceerde in 2022 het boek 'De omwenteling of de eeuw van de vrouw'. Dat boek beschrijft de afgelopen honderd jaar vanuit het perspectief van vrouwen, vanaf 1919, toen vrouwen voor het eerst naar de stembus mochten. Het laat zien dat er niet eerder zoveel veranderde in het leven van vrouwen.

Moeizame strijd

Jansen toont hoe vrouwen wettelijk ondergeschikt waren aan hun echtgenoot, praktisch alleen huisvrouw en moeder konden worden, en hoe moeizaam de gelijke rechten en mogelijkheden van onze tijd zijn verkregen.

"Als vrouwen en mannen begrijpen hoe kort geleden die ongelijkheid pas is veranderd, kunnen ze ook zien dat deze verschillende maatschappelijke veranderingen onderhuids nog altijd een rol spelen", legt de schrijfster uit.

Bezit van de man

"Tot in 1956 werden vrouwen zodra ze trouwden handelingsonbekwaam. Hun handtekening was niet meer rechtsgeldig, alsof ze minderjarig waren. Ze mochten geen grote beslissingen nemen, ook niet over hun eigen leven, ook niet over hun eigen geld als ze dat hadden. Dat is niet zo lang geleden."

De strijd van vrouwen voor gelijke rechten en zelfbeschikking bracht vanaf de jaren 70 langzaamaan veranderingen, waaronder de mogelijkheid om als getrouwde vrouw je eigen naam te houden. "Dat een vrouw de achternaam van haar echtgenoot kreeg stamt uit de tijd dat ze 'van haar man' werd", aldus Jansen.

Meetellen

Die achternaam is in de geschiedenis erg belangrijk geweest. Jansen: "Mijn moeder is van 1922, ze is getrouwd in 1948 en nam uiteraard - zo was de gewoonte in die tijd - de naam van haar man aan."

"Maar er is een moment geweest dat de overheid getrouwde vrouwen aanschreef op hun eigen naam", gaat ze verder. "Er viel toen post van de gemeente op de mat met alleen mijn moeders eigen achternaam erop. Het geluk spatte van haar gezicht toen mijn moeder dat zag, dat ze meetelde."

Andere wetten

Jansen schreef haar boek ook omdat ze merkte dat heel veel jongere vrouwen tussen de 20 en 50 jaar eigenlijk niet weten waar vrouwen vandaan komen. "Ze weten niet dat er tot kort geleden heel verschillende wetten golden."

"Dat het voor vrouwen enorm uitmaakte of je trouwde of niet trouwde, en dat vrouwen als ze trouwden hun identiteit verloren", legt ze uit. "Het beeld dat de vrouw ondergeschikt was en als ze trouwde eigendom werd van haar man, dat zit ook in die naam; dan ben je van hem."

Mannen daarentegen

Zelf heeft ze er geen moment over na hoeven denken of ze de naam van haar vriend zou aannemen als ze zouden trouwen. "Ik heb al een naam." Ze heeft net als andere vrouwen van haar generatie gezien dat het mogelijk werd je eigen naam te behouden, en dat dat belangrijk was en is.

En, benadrukt Jansen: "De achternaam van je man aannemen klinkt super romantisch, maar andersom doet hij het meestal niet." Dat is ook terug te zien in het onderzoek van het EenVandaag Opiniepanel: veel minder hetero mannen (13 procent) dan vrouwen (63 procent) zouden bij een huwelijk kiezen voor alleen de achternaam van de partner of voor een combinatie van beide achternamen.

Oude patronen

Het lijkt erop dat jongere vrouwen weinig weten van deze geschiedenis, en daardoor minder negatieve associaties hebben bij het aannemen van de achternaam van hun partner, terwijl oudere vrouwen die kennis en associaties wel hebben,

"Ik geef veel lezingen over deze geschiedenis, bij allerlei groepen en in alle generaties. Daar komen gelukkig ook twintigers en dertigers. Zij zijn opgevoed met idee dat mannen en vrouwen gelijk zijn, maar komen er toch vaak achter dat sommige patronen nog steeds aanwezig zijn. Het scherpst zie je dat bij man/vrouw relaties als er kinderen komen: dan merken vrouwen dat er van hen toch wordt verwacht dat ze meer zorgen dan hun man, en dat ze daarop worden aangesproken. Die oude patronen zijn er nog altijd."