Hangt Nederland straks vol met airco's en zijn ze wel écht nodig? 'Simpele oplossingen geven ook verkoeling'

De opmars van de airco gaat razendsnel. In 2019 had minder dan 3 procent van alle huishoudens vaste airconditioning. Maar in 4 jaar tijd is dat aantal vervijfvoudigd en de groei zet door, met dank aan de warmer wordende zomers. Monteurs hebben het er druk mee: Techniek Nederland verwacht dat dit jaar meer dan 300.000 airco's worden verkocht en die moeten natuurlijk geïnstalleerd worden.

'36 graden op slaapkamer'

Ook installateur Martin Hoekstra heeft het enorm druk, hij gaat vandaag langs familie Dernée. Niet om een airco te plaatsen, maar om er eentje te repareren, want ook dat moet gebeuren. "Onze dochter slaapt op zolder, daar is het echt feest nu. Het was er afgelopen nacht zo'n 36 graden", vertelt de vader. "Dan ben je niet echt blij als de airco niet werkt. Het was niet uit te houden."

Terwijl Hoekstra het apparaat repareert, vertelt hij dat bij zijn bedrijf de telefoon roodgloeiend staat. "Je merkt het direct op deze dagen, iedereen met een airco staat dat ding natuurlijk mega te gebruiken. En dan bellen ze: 'Ik weet niet wat het is: hij blaast wel, maar geen koude lucht.' Dan gaan wij er weer heen en proberen het op te lossen. In de meeste gevallen lukt het ook wel, zoals hier."

Straks 6 miljoen airco's?

Een airco is technisch gezien een vorm van lucht-warmtepomp. Het verschil zit vooral in de toepassing: waar 'normale' warmtepompen vaak onderdeel zijn van een duurzaam verwarmingssysteem, wordt 30 procent van de vaste airco's alleen gebruikt om ruimtes te koelen en daarmee zijn zij een stuk minder duurzaam.

Kennisinstituut TNO verwacht dat in 2030 meer dan 40 procent van de huishoudens vaste airconditioning heeft. Er hangen dan ruim 6 miljoen airco's in Nederlandse huizen.

'Levert ook problemen op'

Renee Kooger is bij TNO expert op het gebied van energieverbruik van airco's en duurzame koelstrategieën. Zij noemt de toename van het aantal airco's fors: "Het is echt heel veel. Koeling wordt een steeds belangrijker thema, iedereen wil verkoeling hebben op heel warme dagen."

"Maar dat levert ook problemen op, zoals een toename van het elektriciteitsgebruik, terwijl we juist minder elektriciteit willen gebruiken", gaat ze verder. "Daarnaast kunnen airco's bijdragen aan het stedelijk hitte-effect, en gaan mensen steeds meer wennen aan de lage temperatuur in gebouwen door airco's en wennen ze minder makkelijk aan de temperatuur buiten."

Drie keer meer stroom

TNO heeft berekend dat het stroomverbruik door airconditioning in 2030 bijna drie keer hoger zal zijn dan in 2022, als de huidige groei doorzet. En airco's worden ook gebruikt op momenten dat zonnepanelen geen stroom leveren, zegt Kooger. "Veel van die apparaten draaien in de nacht door en dan is er geen zon."

Nog maar weinig mensen hebben een eigen thuisbatterij, waarmee ze hun opgewekte zonne-energie kunnen opslaan, bijvoorbeeld om 's nachts te gebruiken. "De gedachte 'we doen het op eigen stroom' gaat dus lang niet altijd op", merkt de onderzoeker op.

Warmte moeilijk ontsnappen

Dat terwijl de behoefte aan verkoeling, ook terwijl we slapen, dus wel duidelijk toeneemt in de komende jaren. En dat heeft er ook mee te maken dat veel onze huizen niet goed bestand zijn tegen hitte.

"Onze steden worden warmer door verstedelijking, het klimaat verandert, en moderne woningen zijn vooral goed geïsoleerd tegen kou waardoor warmte moeilijk kan ontsnappen", somt Kooger de redenen voor de toenemende behoefte op. "Oude huizen zijn dan weer vaak slecht geïsoleerd, tegen kou maar óók tegen hitte."

'Niet naar winkel rennen'

Maar wat moet je doen als je gek wordt van de warmte in huis? In ieder geval niet meteen naar de winkel rennen om snel een airco te kopen, adviseert Simone Tresoor, woordvoerder 'energietransitie en verduurzaming van woningen' bij voorlichtingscentrum Milieu Centraal.

Dat is volgens haar op hete dagen namelijk wel vaak de eerste neiging van mensen. "Je ziet dat veel mensen direct voor een airco kiezen bij hitte", merkt ze op. "Bij een warmtepomp wordt vaak jarenlang nagedacht, maar een airco koopt men al na een nacht zweten."

Mobiele airco vs ventilator

De vraag is wel of dat altijd een goede beslissing is, benadrukt Tresoor. Ze wijst naar zogenoemde mobiele airco's, die de warmte afvoeren via een slang die je uit een deur of raam moet hangen. "Vooral die zijn super-inefficiënt en ze werken amper. Bovendien zijn ze duur. Ventilatoren zijn vaak effectiever."

Milieu Centraal heeft allerlei tips over andere oplossingen om je huis koel te houden. "Vaak denken mensen dat simpele tips niet werken, maar dat is niet zo", zegt Tresoor. "Een zonwering met zuignappen aan de buitenkant van het raam is een goed voorbeeld: dat is goedkoop en effectief."

Slimme software

Ook TNO-onderzoeker Kooger vertelt dat er veel mogelijkheden zijn om je huis tegen hitte te beschermen, ook zonder airconditioning. "Wij zijn bijvoorbeeld bezig met slimme software die mensen thuis notificaties geeft wanneer je het beste je ramen kan openen of sluiten en zonwering kan gebruiken."

Hoewel airco's op sommige plekken, zoals verzorgingstehuizen, noodzakelijk en een nuttige toevoeging kunnen zijn, denkt Kooger dat ze te vaak zonder een goede afweging worden geplaatst. "Er zijn heel veel woningen waar ze helemaal niet nodig zijn. En kostbaar bovendien, in energie én materialen."

'Niet te laag zetten'

Kooger waarschuwt ook voor het instellen van de airco op relatief heel lage temperaturen. "Sommige mensen zetten hun airco op 19 graden terwijl het buiten ruim boven de 30 graden is. Dat is niet gezond", zegt de onderzoeker. "Je lichaam kan zich zo niet aanpassen aan de warmte buiten."

Installateur Hoekstra is het hier helemaal mee eens: "Op het moment dat het buiten heel heet is, draai de airco niet meer dan maximaal 5 graden lager. Want als het binnen ijskoud is en je vervolgens naar buiten loopt, dan krijg je gewoon een enorme klap."

Op 'hittescore' letten

Woordvoerder Tresoor van Milieu Centraal pleit ervoor dat huizenkopers beter gaan nadenken over de hittebestendigheid van een woning. Sinds 2021 wordt de zogenoemde 'hittescore' van huizen bijgehouden. Die geeft het risico op oververhitting in een woning weer. Is de score meer dan 1.2, dan is er een risico dat de woning tijdens warme dagen te veel opwarmt.

Uit eerder onderzoek van EenVandaag en Investico bleek dat bijna tien miljoen Nederlanders in een huis wonen dat in de zomer te warm kan worden. Het is dus belangrijk om hier op te letten als je een huis koopt, zegt Tresoor. "We moeten eraan wennen om bij een huis niet alleen naar de isolatie of het energielabel te kijken, maar ook naar hoe het huis koel blijft tijdens een hete zomer."