Europa wil volgend jaar met digitaal ID voor iedereen experimenteren: 'Maar met onze Nederlandse software kan dat morgen al'
Al je belangrijke gegevens bij elkaar op je eigen telefoon, zodat alléén jij er de controle over hebt en zodat grote techbedrijven minder macht hebben. Dat wil de Europese Commissie werkelijkheid maken met een Europees Digitaal ID.
De Europese Commissie presenteerde donderdag een wetsvoorstel voor een Europese Digitale Identiteit. Alle inwoners van de Europese Unie kunnen dit nieuwe systeem gebruiken om bijvoorbeeld makkelijk een rekening te open in het buitenland, een auto te huren op vakantie of bijvoorbeeld om je aan te melden voor een opleiding in een ander land. Één van de belangrijke voorwaarden van het Europa-brede systeem is dat gebruikers zelf kiezen welke data zij delen. "Europa wil voorkomen dat grote techbedrijven als eerst zo'n zelfde soort systeem op zetten, en dat is een heel goed plan", zegt Bart Jacobs, hoogleraar computerbeveiliging en privacy aan de Radboud Universiteit in Nijmegen.
Overal inloggen
De plannen die op tafel liggen voor het Europees digitaal ID houden in dat er over een aantal jaar een systeem is, waarmee alle Europese burgers met één inlognaam en wachtwoord kunnen inloggen op verschillende Europese websites en daar ook makkelijk, waar nodig, hun persoonsgegevens kunnen tonen.
En dat is handig zegt Jacobs. "Zo'n app biedt mensen een soort container waar ze informatie over zichzelf kunnen verzamelen die ze ook alleen zelf beheren en dus nergens anders is opgeslagen. Het is een soort digitale portemonnee met pasjes en je kiest zelf wanneer je welk pasje laat zien. Deze data kan dan vervolgens in bijvoorbeeld Nederland gebruikt worden om in te loggen bij de bank maar óók als je bij de Duitse bank wil inloggen."
IRMA-app
Sterker nog, in Nederland is er al een app die deze functionaliteit biedt. Bart Jacobs ontwikkelde de IRMA-app, een privacy-vriendelijk identiteitsplatform voor zowel authenticatie als ondertekening. "Nederlandse burgers kunnen met deze app bijvoorbeeld al inloggen bij de gemeente van Amsterdam en daar bewijzen wie ze zijn, medische dossiers delen met hun arts, of videobellen met andere mensen waarbij alle deelnemers eerst bewijzen wie ze zijn.
Jacobs geeft aan dat de app in Nederland is aangesloten op de basisregistratie personen, maar dat dat makkelijk is uit te rollen naar Europees niveau. "Dat scheelt Europa heel veel ontwikkeltijd en werk. De Europese Commissie wil in oktober 2022 experimenteren, maar als ze de software van de IRMA-app gebruiken kan dat morgen al."
Macht tech reuzen
De IRMA-app, en de app die de Europese Commissie wilt, is er ook voor bedoelt om de macht van grote tech reuzen te verkleinen doordat je niet meer hoeft in te loggen op andere websites met bijvoorbeeld een Facebook of Google account. "Als je inlogt bij bijvoorbeeld een psychiatrische instelling met je Facebook account, dan heeft dat commerciële bedrijf dus een deel van jouw gegevens en misschien wel gevoelige medische informatie in handen. Facebook krijgt zo de kans om een profiel van jou te schetsen, en jouw informatie door te verkopen voor eigen winst."
Jacobs legt uit dat door in te loggen met bijvoorbeeld de IRMA-app, of door met een app zoals voorgesteld door de EC, niemand die gevoelige informatie in handen krijgt. Uiteindelijk is dat dus een veiligere optie en wanneer die op bredere schaal toegepast wordt, wordt ook het verdienmodel van commerciële bedrijven doorbroken.
Toekomst
Jacobs heeft goede hoop voor de toekomst. "De IRMA-app breidt zijn mogelijkheden steeds verder uit. Op het moment zijn er 40.000 gebruikers maar daar komen elke dag honderden nieuwe gebruikers bij."
Als het wetsvoorstel ook door alle lidstaten wordt goedgekeurd hoopt Jacobs dat de Europese Commissie bij hem aanklopt om het systeem vanuit de IRMA-app uit te rollen in heel Europa. "Dat zou natuurlijk het leukst zijn, maar ook als ze hun eigen software ontwikkelen ben ik blij als onze ideeën worden overgenomen. Als hetzelfde idee in een ander Europees systeem terecht komt is dat ook een succes."
Spaarders zien maar weinig terug van winsten Nederlandse banken: wat je er zelf tegen kunt doen
Net toen spaarders een beetje blij werden van de stijgende rentes, was het feest alweer voorbij. Banken hebben de rente op spaartegoeden in het afgelopen jaar flink naar beneden bijgesteld.
"Ik snap de ergernis over de lage spaarrentes heel goed", zegt financieel journalist Martin Visser van de Telegraaf. "Banken volgen meestal de rentekoers van de Europese Centrale Bank (ECB). En die verhoogde een paar jaar geleden de rente om de extreme inflatie af te remmen."
'We sparen tegen de klippen op'
Het afremmen van de inflatie is inmiddels gelukt en de rentes zijn weer flink aan het zakken. "Die hele stijging ging zo snel, de consumenten hebben er bijna niks van gemerkt", zegt Visser. De gemiddelde spaarrente ligt op dit moment namelijk tussen de 1 en 1,5 procent. En dat terwijl de inflatie momenteel op zo'n 3 procent ligt.
Toch blijven Nederlanders fanatieke spaarders, ook in het afgelopen jaar kwamen er weer tientallen miljarden bij. Gezamenlijk staan er bijna 630 miljard euro op Nederlandse spaarrekeningen, een enorm bedrag. "In Nederland sparen we tegen de klippen op", weet Visser. "Zelfs toen de rente 0 procent was, bleven we sparen. Dat zit een beetje in onze aard. We zijn trouw aan onze bank en ook heel risicomijdend."
'Icesave-trauma'
"De laatste tijd kijken mensen wel vaker over de grens voor hun spaargeld, maar de herinnering aan het Icesave-trauma zit nog diep." Visser doelt op de IJslandse bank die in 2008 failliet ging. Ook veel Nederlandse spaarders verloren toen hun geld, de compensatieregeling werd een enorm slepende procedure.
"Als je in het buitenland een spaarrekening wilt openen, is het nog steeds belangrijk om goed te checken of de betreffende bank onder een Europese garantieregeling valt", benadrukt hij dan ook. "Je kunt natuurlijk ook gaan beleggen, heel veel mensen doen dat inmiddels. Maar de basisregel blijft: beleg nooit met geld dat je binnenkort nodig hebt. En beleggen is ook niet verstandig als je weinig buffer hebt."
'Als jij verhoogt, verhoog ik ook'
Volgens Joyce Donat van de Consumentenbond is er op de Nederlandse spaarmarkt te weinig concurrentie, en ook dat houdt de rentes laag."We hebben hier 3 grote banken die samen de dienst uitmaken. Het lijkt een beetje op tankstations: 'Als jij verhoogt, verhoog ik ook'."
"Overstappen moet simpeler worden, dat gebeurt nog weinig. We zijn erg trouw aan onze bank", zegt Donat. "En gemak speelt een grote rol: mensen houden hun bank- en hypotheekzaken graag op één plek."
'Overheid daagt banken uit'
In België en Duitsland speelt een soortgelijk probleem, vertelt ze. "De Belgische overheid heeft daarom een tijdje terug ingegrepen met een staatsbon, een soort rekening bij de overheid waar mensen in 2023 een rente van 2,8 procent op kregen. Daardoor stroomden miljarden euro's aan spaargeld van banken naar de Belgische overheid en was de sector aan zet."
Die ingreep van de overheid bleek een succes. Donat denkt dat zoiets ook in Nederland zou kunnen werken: "Daar is het ook wel eens over gegaan, maar ik weet niet wat de huidige stand van zaken is. In België daagde de overheid de banken echt uit. Het werd een populair alternatief voor sparen, of zelfs voor beleggen."
Problematische spaarzucht
Op macro-economisch niveau is de spaarzucht van Nederlanders ook problematisch. Doordat er zoveel geld geparkeerd staat bij banken, is er weinig prikkel om spaarders te belonen met hogere rentes. Tegelijkertijd blijft veel geld inactief en wordt het niet geïnvesteerd in bedrijven of uitgegeven.
De Europese Commissie wil mede daarom dat sparen minder aantrekkelijk, wordt en dat Europeanen meer gaan beleggen. Regels tussen landen moeten verdwijnen, zodat kapitaal makkelijker over grenzen kan stromen. Dat moet de Europese markt aantrekkelijker maken voor investeerders en de internationale concurrentiepositie van de EU verbeteren. "Maar ik vond dit plan nog niet heel concreet", oordeelt economie-journalist Visser.
'Spaargeld minder interessant voor banken'
"Spaarrente komt tot stand op de markt, het is gewoon een kwestie van vraag en aanbod", zegt Eelco Dubbeling, directeur van de Nederlandse Vereniging van Banken, in een reactie. "Er is gewoon ontzettend veel spaargeld in Nederland. Dat maakt het minder interessant voor banken om spaargeld aan te trekken en daardoor blijft de rente laag. En daarnaast volgen we ook de ECB, die houdt de rente op dit moment laag."
"Banken kijken wel naar elkaar, maar er worden geen afspraken gemaakt over de hoogte van de spaarrentes" benadrukt de directeur. "En het is ook super makkelijk om je geld ergens anders onder te brengen, ook in het buitenland via online platforms." De sleutel lijkt dus voor een groot deel bij de klant te liggen.