De strijd om hart van de zwevende kiezer is begonnen: 'Kiezers vragen zich af welke lijsttrekker het beste bij hen past'

Roy Kramer was jarenlang politiek adviseur en spindoctor bij D66. Hij schreef onlangs het boek: 'Waarom Wilders Wél Wint'. Hij zegt dat zwevende kiezers hun stem ook vooral baseren op hun gevoel.

Minder politieke belangstelling

"Veel mensen vullen bijvoorbeeld een kieswijzer of een stemwijzer in, maar de meeste mensen gaan toch kijken naar: 'In welke lijsttrekker herken ik me? Wie boeit me, wie inspireert me en wie is zo grappig?'", vertelt Kramer.

Hoe zat het in 2023? Uit een analyse van het Nationaal Kiezers Onderzoek besloot zo'n 44 procent van de stemmers in de laatste dagen voor de verkiezingen op welke partij zij gingen stemmen. Zelfs 15 procent besloot het op verkiezingsdag zelf. 'Deze kiezers lijken toch net wat minder politieke belangstelling te tonen en ook minder de verkiezingscampagne te volgen dan andere kiezers', concludeert het kiezersonderzoek.

Beoordeling media

Communicatiewetenschapper Linda Bos schreef mee aan de analyse van het kiezersonderzoek. De late beslissers bepalen hun uiteindelijke stem op basis van de zichtbaarheid van de partijen en hoe die partijen in de media beoordeeld worden, legt ze uit. Er zijn volgens haar drie dingen waarop de zwevende kiezer zijn stem bepaald en media spelen daar een grote rol in.

Het gaat dan om: issues of onderwerpen waar de verkiezingen om draaien, partij aandacht en de evaluatie in media van partijen of partijleiders. Dus hoe positief of negatief ze worden neergezet. "Wanneer een bepaald thema veel aandacht krijgt en dat thema is sterk verbonden met een partij, vergroot dat de kans dat kiezers die partij gaan steunen", zegt Bos.

Toon van berichtgeving

In 2023 was dat bijvoorbeeld immigratie. "Kiezers die op het laatste moment besloten dat dit een belangrijk onderwerp was, kozen dan vaak voor de partij die dat onderwerp claimde." Ook de toon van de berichtgeving speelt volgens de communicatiewetenschapper een rol. "In debatten zie je dat ook gebeuren", zegt Bos. "Er ontstaan frames van winnaars en verliezers en zo'n beeld blijft hangen."

Dat onderschrijft ook Kramer, bij de vorige verkiezingen was een debat bij SBS6 doorslaggevend. "Pieter Omtzigt stond heel lang bovenaan in alle peilingen, tot een week voor de verkiezingen. In het SBS-debat vloerde Wilders de heer Timmermans en dat was, bleek later, eigenlijk het beslissende momenten zijn."

Rol van talkshows

Dat kwam volgens Kramer omdat het controversieel was. "Hij maakte een grap over het gewicht van de heer Timmermans. Dat is natuurlijk ongepast, maar daardoor trok het veel meer aandacht. En er is heel veel naar gekeken, ook op sociale media. Wilders deed dat SBS-debat de vorige keer slim en sluw, maar het was ook belangrijk dat Johan Derksen daarna dat ook benoemde aan de talkshowtafel van VI."

Want die rol van talkshows en de nabeschouwingen van debatten is belangrijk. "Veel mensen kijken niet eens naar het debat zelf. Maar horen daarna wel wat er allemaal over gezegd wordt. Dus die pratende mannen meestal, zoals Johan Derksen, die hebben soms nog wel meer invloed dan het debat zelf", vertelt Kramer.

'Landingsbaan voor zwevende kiezers'

In Voetbal Inside, waar Kramer naar refereert, hervat Geert Wilders vanavond ook weer zijn verkiezingscampagne. Die stond tijdelijk stil omdat hij zich niet veilig voelde. Kramer vindt het een slim gekozen moment van Wilders. "Veel kiezers zweven nog en partijen willen nu een landingsbaan zijn voor die zwevende kiezers. Dan is het goed als je op dat moment de aandacht trekt en dat doet Wilders vandaag."

Hij verwacht vanavond een prikkelend gesprek aan de tafel van VI. "Die mannen zijn vaak scherp, verrassend en ook een beetje onconventioneel. Dus ik denk dat ze Wilders wel flink gaan testen. En dan wordt het ook spannend, gaan er meer mensen kijken en staat er meer op het spel."

'Opvallend en onvoorspelbaar'

Kramer noemt het programma het meest invloedrijke politieke programma wat er is. Gisteren won het met grote overmacht de Gouden Televizierring. "Ik denk dat het meer invloed heeft dan programma's als Nieuwsuur of een andere talkshow. Het is een beetje raar om te zeggen, want Johan Derksen is natuurlijk een voetbalanalist. Maar ik denk dat hij de meeste invloed heeft op de politiek van alle analisten die er zijn."

Ook aan de linkerkant van het spectrum zijn er van die commentatoren, maar volgens Kramer heeft dat niet hetzelfde effect: "Alleen die vallen minder op, want ze zijn gewoon wat wat genuanceerder en minder uitgesproken. Ik denk dat de man of wat de mannen van VI goed doen is heel uitgesproken zijn. Opvallend en onvoorspelbaar."

Niet alleen aanspreken op verstand

Strategisch slim dus om daar vanavond te gaan zitten. "Wilders doet minder debatten. Hij vindt het denk ik niet zo fijn als hij echt in een sandwich wordt genomen door andere lijsttrekkers. Dit zijn toch wat veiligere keuzes voor hem, dus dan kan hij ook minder snel onderuit gaan."

Om die zwevende kiezer aan zich te binden, raadt Kramer aan om mensen niet alleen maar aan te spreken op hun verstand. "Maar door ze te raken in hun hart, door ze te boeien, door ze te inspireren, door ze ook te laten lachen. Kortom, het gaat niet alleen om het verstand, maar ook om het hart."

'Veel belangrijker dan inhoud'

Niet alleen Wilders beheerst dat trucje. "Ik denk dat Jetten ook probeert aan te sluiten bij dat gevoel, door nu ook bijvoorbeeld te laten zien dat de Nederlandse vlag van ons is en dat is geen beleidsvoorstel. Maar zij hebben inderdaad ook die inhoudelijke lijn, dus het is niet of of, maar het kan niet zijn."

Ook het CDA kiest voor die aanpak. "Jetten misschien iets meer op de energie en Bontenbal iets meer op de stabiliteit. En dat is voor sommige kiezers, zeker hoger opgeleide kiezers, ook heel belangrijk." Al met al gaat het minder om de inhoud, legt Kramer uit. "Heel veel kiezers vinden dat niet. Die kijken veel meer naar: 'welke lijsttrekker vind ik een goede persoon? Wie past er bij mij? Wie komt er op voor mijn waarde? Wie boeit me? En dat is veel belangrijker dan de inhoud vaak."