Aden Joah weet als man en als vrouw hoe anders je op straat wordt benaderd: 'Voel me veel veiliger sinds mijn transitie'

Loopt Aden Joah Spierings (30) nu langs een groepje mannen, dan hoeft hij zich 'nergens druk om te maken'. "Ze kijken me niet eens aan of zeggen gewoon 'hoi'. Ik voel me veiliger, veel veiliger, sinds mijn transitie."

'Dat hoeft nu niet meer'

Dat voelt soms best gek, zegt hij. "Ik ben 27 jaar voor de maatschappij doorgegaan als vrouw en dan leer je op een bepaalde manier te denken en te gedragen. Ik ben in dat soort situaties soms nog steeds best alert. Maar dan bedenk ik me: o ja, dat hoeft nu niet meer", legt hij uit. "Ze kijken me niet na en roepen me niet na. Ik ben me heel bewust van dat verschil."

Opluchting, voelt Aden Joah, zeker omdat hij dus wel heeft ervaren hoe het als vrouw is. Toen was het op straat wel anders, bijvoorbeeld als hij terugfietste van hockeytraining. "Dan wist ik gewoon: ik moet opletten. Het wordt er zo ingebakken, je voelt je ook minder veilig in het donker en je hoort allemaal verhalen over meisjes die van de fiets worden getrokken."

Nare ervaringen

En naast het gevoel van onveiligheid zonder dat er uiteindelijk iets gebeurde, heeft Aden Joah ook meegemaakt dat hij als vrouw daadwerkelijk werd lastiggevallen.

"Ik denk dat iedere vrouw die ervaringen wel herkent. Dat een groepje mannen op de bouwplaats je nakijkt of naroept. En - ik ga zelf niet vaak op stap - maar er altijd aan je gezeten wordt als je uitgaat", somt hij op. "Ik heb zelf echt nare ervaringen met mannen meegemaakt en daar ook traumatherapie voor gehad."

Kleine dingen

Dat hij zich nu niet meer zo hoeft te voelen en dit soort dingen niet meer meemaakt, is voor Aden Joah een verademing. "Maar tegelijkertijd vind ik het ook belachelijk dat ik dat er gewoon gratis bij krijg, omdat ik nu als man word gezien." Terwijl hij voor zijn transitie niet op dat gevoel van veiligheid kon rekenen.

Van tevoren was hij zich niet bewust van de verandering die zijn transitie teweeg zou brengen op dit gebied. "Ik had niet verwacht dat dat zo duidelijk zou zijn, zo'n groot verschil." Hij merkt die andere behandeling niet alleen op straat, maar ook op andere momenten. "Ik hoef me op de werkvloer minder te onderbouwen, mensen nemen dingen sneller van me aan. En mensen maken ruimte voor me als ik ergens loop. Het zijn heel veel van die kleine dingen."

'Ik begrijp hoe het is'

Dat hij door mannen anders wordt gezien, betekent ook dat hij door vrouwen anders gezien kan worden. Hij is zich er dan ook van bewust dat hij nu zélf als bedreiging zou kunnen worden gezien. "Ik heb weleens gemerkt dat vrouwen naar me omkijken om te checken wie er precies achter ze loopt."

Als vrouwen hem op zo'n moment zien als een bedreiging, neemt hij ze dat niet kwalijk. "Ik begrijp hoe het is, ik begrijp de gedachtegang en het gevoel van onveiligheid. Ze weten nooit wie ik ben als ze me niet kennen, dus het is mijn verantwoordelijkheid om ervoor te zorgen dat de sfeer veilig is."

Standaard gevoel van onveiligheid

Hoe hij dat doet? "Ik zeg bijvoorbeeld 'hallo' of zorg juist dat ik voldoende afstand bewaar. Ik fluit ook weleens een liedje, gewoon om de sfeer wat luchtiger te maken. Of ik pak mijn telefoon erbij om duidelijk te maken: ik ben niet met jou bezig maar met iets anders."

En ondertussen probeert hij andere mannen hier ook bewust van te maken. "In zo'n gesprek voelen mannen zich vaak persoonlijk aangevallen. Dan reageren ze: 'Ja, maar ik ben helemaal niet slecht.' Het gaat er ook niet om of jij 'slecht' bent, dat zegt niemand. Het gaat erover dat er bij vrouwen een standaard gevoel van onveiligheid is, vanwege mannen."

Eigen ervaringen

Aden Joah merkt dat zijn eigen mannelijke vrienden best openstaan voor dat gesprek. "Dat komt omdat ik ook gewoon kan zeggen: 'Weet je wat het is: voor mijn transitie ervoer ik het zo en na mijn transitie ervaar ik het zo.'" Zo kan hij vanuit zijn eigen ervaringen ook uitleggen dat het niet alleen om de 'ergste' gevallen gaat.

"Alle vrouwen die ik ken hebben direct of indirect te maken gehad met grensoverschrijdend gedrag en allemaal mannen die ik ken, zeggen: 'O ja, maar ik doe dat niet. Ik zou nooit iemand verkrachten.' Maar daar gaat het niet om", benadrukt hij. "Het gaat om gedrag van groot naar klein. Dus ook als een vriend een seksistische opmerking maakt en jij er niks van zegt."

Niet helemaal veilig

Of Aden Joah zich nu altijd helemaal veilig voelt? "Nee, dat niet. Ik heb dit privilege erbij gekregen, maar de andere kant is dat ik er ook dingen bij heb gekregen omdat ik trans ben. Het is niet zo dat ik nu alle privileges heb die cis mannen (mannen die geboren zijn als man, red.) hebben, want ik ben geen cis man, ik ben trans man."

Zo benoemt hij in gesprekken met nieuwe mensen niet altijd dat hij transgender is. "Dan maak ik de afweging: is dit een gesprek waarin ik kan zeggen dat ik trans ben of hou ik het liever voor me? Voel ik me daar prettig bij? Daarbij: vrouw zijn wordt in geen enkel land verboden en op trans zijn staat in sommige landen de doodstraf."

In gesprek

"Maar goed", gaat hij verder, "als ik over straat loop dan zien mensen niet meteen dat ik trans ben, dus daar zit ik veilig. Daar merk ik in mijn dagelijks leven dus weinig van."

Aden Joah denkt dat het gesprek voeren een belangrijke manier is om veiligheid voor vrouwen te verbeteren. "En het gesprek moet dan niet gaan vanuit: 'Ik ervaar dit en jij bent de oorzaak, maar vanuit: dit zijn mijn ervaringen en ik wil dat je luistert zonder daar een oordeel aan te hangen'. Ik denk dat we dan samen kunnen werken aan een oplossing."