Zelfredzaamheid de toekomst van de ouderenzorg? In Nederland willen ze dat, maar makkelijk is het niet

Zelfredzaamheid, ook wel reablement genoemd, is in opkomst in de ouderenzorg. Als ouderen onafhankelijker worden van zorg, is het idee, is dat zowel voor hen als voor de zorgsector beter. Maar die omslag blijkt nog niet zo makkelijk.

"Ouderen worden er echt gelukkig van als ze dingen weer zelf kunnen", zegt bestuurder Annet Boekelman van Brabantse zorgorganisatie Mijzo. Precies daarom omarmde ze het concept reablement, bij Mijzo vertaald in het project Langer Actief Thuis.

Helemaal zelfstandig

Wat dat project inhoudt? "Als een cliënt een zorgvraag heeft, stellen we een team samen van een wijkverpleegkundige, een ergotherapeut en een fysiotherapeut. Samen kijken we dan hoe we een antwoord kunnen geven op die vraag." Het uitgangspunt is dat de cliënt het uiteindelijk weer helemaal zelfstandig kan, legt Boekelman uit.

Denk aan een oudere die hulp vraagt bij het douchen. "Dan kijken wij welke ondersteuning iemand nodig heeft om zichzélf weer te kunnen douchen, een training bijvoorbeeld. Wat we vervolgens zien, is dat iemand beter gaat staan en lopen. En dat zorgt er dan weer voor dat de cliënt zelf activiteiten gaat ondernemen, waardoor hij zichzelf traint, meer naar buiten gaat en vitaler wordt."

In Denemarken bij wet verplicht

Het doel is dus dat mensen zo onafhankelijk mogelijk worden van zorg. In Denemarken is deze benadering al gemeengoed en zelfs bij wet vastgelegd. Als een oudere daar bij de gemeente aanklopt voor zorg móét reablement worden ingezet. En het werkt: ruim 60 procent van de Denen die thuiszorg krijgt, is binnen 3 maanden weer zelfredzaam.

Hoogleraar ouderengeneeskunde Rudi Westendorp is al lange tijd voorvechter van het reablement-principe: "Ik heb 8 jaar in Denemarken gewoond en gewerkt en daar zit het in de haarvaten dat hulpverleners bij wet verplicht zijn om mensen te helpen de dingen weer te herpakken en te herleren." Uiteindelijk wordt zowel de oudere als de zorgverlener daar blij van, zegt Westendorp.

'Overnemen niet altijd beste oplossing'

Toch is reablement in Nederland veel minder vanzelfsprekend, merkt Westendorp. Hier neemt de zorg vaak juist alleen maar taken over. "Als iemand met een hulpvraag komt en hij is oud en gebrekkig, of er is een ramp gebeurd dan wil je helpen", legt hij uit.

"Dat overnemen zit zo in ons als zorgverleners. Ik heb me daar zelf ook aan bezondigd. Dan nam ik het wéér over. Dat is goed voor mij, ook in eerste instantie voor de mens, maar lang niet altijd de beste oplossing."

Verschuiving van zorg

Bij zorgorganisatie Mijzo zien ze inmiddels resultaat van hun reablement-aanpak, vertelt Annet Boekelman. "In 70 procent van de gevallen heeft de cliënt minder zorg nodig, de helft van de gevallen heeft helemaal geen zorg meer nodig of wordt zelfs volledig zelfstandig."

Bijkomend voordeel van reablement is dat de zorg goedkoper en efficiënter kan worden merkt Boekelman. "Er zit druk op de zorg, dat weet iedereen. Dus voor ons is dat een heel plezierig neveneffect. Mensen die wij in de zorg hebben, worden steeds ouder, maar daardoor ook meer zorgbehoevend. Door onze werkwijze spelen we personeel vrij om in de laatste fase van het leven meer personeel in te kunnen zetten. Eigenlijk is het een verschuiving van inzet van zorg."