We laten het Grevelingenmeer doodgaan, terwijl de oplossing voor de hand ligt

Het Grevelingenmeer gaat langzaam dood: de diepere delen hebben een gebrek aan zuurstof. Hoewel hier al sinds 2008 onderzoek naar wordt gedaan en een oplossing gevonden lijkt, gebeurt er niets. En dat terwijl de waterkwaliteit ieder jaar slechter wordt.

Toen in 1971 het Grevelingenmeer, op de grens van Zuid-Holland en Zeeland, door een dam werd afgesloten van de Noordzee stierven plotsklaps heel veel vissen. Een halve eeuw geleden bleek al dat de waterkwaliteit hard achteruit ging.

Al 15 jaar onderzoek

Doordat de oude zeearm was afgesloten van de Noordzee, was ook het getijde verdwenen, wat voor een verslechtering van de waterkwaliteit zorgde. Duikers zagen de dode delen op de bodem van het Grevelingenmeer steeds groter worden.

Om het tij te keren worden er sinds 2008 herhaaldelijk uitgebreide onderzoeken gedaan naar oplossingen voor het zuurstoftekort. Inmiddels zijn we 15 jaar verder, is onderzoek op onderzoek gestapeld, maar het probleem is nog niet opgelost.

Sluizen in dammen?

En dat terwijl er al een mogelijke oplossing gevonden is om de waterkwaliteit in het zoutwatermeer te verbeteren: zogenoemde 'waterdoorlaten' plaatsen in de Brouwersdam en de Grevelingendam.

Het idee is om sluizen in de twee dammen als het ware op een kiertje te zetten, zodat het Grevelingenmeer weer in contact komt te staan met de Noordzee en zo zuurstof kan worden toegevoegd aan het water.

'Diepere delen zijn al dood'

En dat is hard nodig, zegt zeiler Harmen van Dorsser. "Als watersporter zie ik dat de bovenlaag van het water goede kwaliteit heeft. We hebben krabben, kreeften, mosselen en oesters. Je kan de onderwaterdieren goed zien, het lijkt allemaal in orde."

Maar schijn bedreigt, waarschuwt de voorzitter van watersportvereniging Herkingen aan het Grevelingenmeer: "We spreken duikers, die geven aan dat het water op diepere delen dood is."

Uitgesteld tot 2030?

Boswachter Piet van Loon herkent dat beeld. "Er zijn geulen van 14 meter diep", legt hij uit. "De zuurstofloze laag kruipt omhoog, 8 meter onder de waterspiegel zijn al dode delen."

Het lijkt dus alle hens aan dek, maar toch is het plan om de 'waterdoorlaten' te plaatsen nooit tot uitvoering gekomen. Sterker nog: er wordt voor 2030 geen oplossing verwacht, blijkt uit een brief van het ministerie van Binnenlandse Zaken.

Getijdencentrale op tafel

Dat komt omdat in de tussentijd een getijdencentrale op tafel is gekomen. Hoewel in het eerste onderzoek in 2008 met geen woord over zo'n centrale wordt gerept, is in de jaren daarna telkens onderzocht of een getijdencentrale rendabel zou kunnen zijn.

Want, zo dachten overheden, als de dam op een kiertje wordt gezet en er komt een stroming door eb en vloed, dan kan daar misschien een turbine worden geplaatst om energie mee op te wekken.

Vertraging loopt verder op

Zo loopt de oplossing tegen het doodgaan van het Grevelingenmeer steeds vertraging op, ziet zeiler Van Dorsser tot zijn grote frustratie: "Er is zeker drie keer onderzocht of een getijdencentrale rendabel kon zijn."

Dat klopt: nadat verschillende onafhankelijke onderzoekers meerdere keren tegen een getijdencentrale adviseerden, lieten de provincies Zuid-Holland en Zeeland een contra-expertise doen. "De regio had naar aanleiding van het advies van het expertteam van de rijkspartijen behoefte aan nadere duiding", luidt hun verklaring.

'Een verlengde verlenging'

In 2019 stelt het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat in een interne memo al vast dat de onderzoeken naar een getijdencentrale afleiden van het oplossen van de verslechterende waterkwaliteit. Een jaar later schrijft een ambtenaar in een memo dat de onderzoeksrichting nog steeds niet duidelijk was: "Dit kan je een (nogmaals) verlengde verlenging noemen."

Rijkswaterstaat zegt in een reactie dat beeld niet te herkennen. De uitvoeringsdienst vindt dat onderzoek naar verschillende 'voorkeursalternatieven' zoals een getijdencentrale geen vertraging heeft veroorzaakt.

Stekker uit getijdencentrale

Uiteindelijk besluit minister Mark Harbers van Infrastructuur vorig jaar dat de getijdencentrale er niet komt. Toch lijkt daarmee de kous nog niet af: de provincie Zeeland legt zich namelijk niet neer bij dat besluit.

Volgens gedeputeerde Anita Pijpelink is Zeeland 'bij uitstek de provincie voor een getijdencentrale'. De provincie wil daarom dat de 'waterdoorlaten' zo worden gemaakt dat er in de toekomst alsnog een getijdencentrale in geplaatst zou kunnen worden.

'Geen steek opgeschoten'

Dat terwijl inmiddels al drie keer is geadviseerd dat een getijdencentrale niet rendabel en technisch onuitvoerbaar is. "Volgens mij was dat 20 jaar geleden ook het motto bij wind- en zonne-energie", werpt Pijpelink tegen.

De taskforce van Rijkswaterstaat gaat intussen vrolijk door: "Eind mei 2023 zal de taskforce haar eindrapport aanbieden." Ondertussen is de waterkwaliteit in het Grevelingenmeer na 15 jaar onderzoek 'geen steek opgeschoten', merkt watersporter Van Dorsser op.

Voorlopig geen oplossing

Als voorzitter van watersportvereniging Herkingen heeft hij aan het ministerie van Binnenlandse Zaken gevraagd hoe dit verder moet. De vereniging pacht de haven van de overheid en wil graag weten of er getijden komen, en welk effect dat zal hebben op de haven.

In een brief kreeg Van Dorsser de volgende reactie: "Vermoedelijk zal er niet voor 2030 een nieuw peilbeheer zijn." Een oplossing tegen het doodgaan van het Grevelingenmeer zal vermoedelijk dus nog wel even op zich laten wachten.