Waterbedrijven slaan alarm, want over paar jaar kans op tekort aan drinkwater: 'Te hard door reserves'

Voldoende drinkwater lijkt vanzelfsprekend in Nederland. Maar waterbedrijven maken zich zorgen, ze zijn bang dat er binnen een paar jaar drinkwatertekorten zullen ontstaan. "Wie er aan zet is om dit te voorkomen? Ik zou zeggen: wie niet?"

Drinkwater wordt de komende jaren schaars in Nederland. Onder meer het plan om in de komende jaren ruim 800.000 woningen bij te bouwen zorgt ervoor dat ook de vraag naar drinkwater aanzienlijk gaat toenemen. "Tegen 2030 zal er veel meer water nodig geleverd moeten worden om aan de vraag te beantwoorden", zegt Beerd Volkers, strategisch omgevingsmanager van waterbedrijf Vitens.

'Reserve wordt opgemaakt'

Daarvoor heeft het bedrijf nieuwe winvergunningen voor drinkwater nodig van de provincies. "Maar de tijd die we nodig hebben om vervolgens een nieuwe productielocatie daarvoor te bouwen ligt tussen de 8 en 20 jaar. Als we over minder dan 6 jaar al water moeten leveren voor al die extra woningen, dan we hebben we echt een probleem." Vitens is het grootste drinkwaterbedrijf van Nederland, het levert water aan ruim 5,5 miljoen mensen en bedrijven, onder meer in Flevoland, Friesland, Gelderland, Utrecht en Overijssel.

Op dit moment heeft Vitens nog 8 procent reserve aan drinkwater, dat is water dat in principe niet nodig is om aan de huidige vraag te voldoen. "Alleen wordt die reserve steeds verder opgemaakt", waarschuwt Volkers. "Eerder was een reserve van 20 procent normaal. Dus als te snel veel nieuwe woningen gebouwd worden, en het inwoneraantal groeit en ook de economie, dan lopen we te hard door onze reserve heen."

Verschil per provincie

De problemen die Vitens schetst komen ook bij andere waterbedrijven voor. "Het hangt een beetje ervan af in welke provincie je kijkt", zegt Pieter Litjens, voorzitter van de Vereniging van Waterbedrijven in Nederland (Vewin).

"In onze vereniging zitten alle 10 waterbedrijven. Het ene waterbedrijf heeft meer te maken met vervuiling van de bronnen voor drinkwater, het andere met een sterke toename aan woningen, het derde weer met industrieën die enorme hoeveelheden water nodig hebben", vertelt hij. "Dat zijn bijvoorbeeld de chemische sector en raffinaderijen, maar ook de paper- en voedingsindustrie."

Kwaliteit onder druk

De zorgen over drinkwater draaien niet alleen om de stijgende vraag. Ook de kwaliteit van drinkwater staat in toenemende mate onder druk. "Verontreinigingen afkomstig uit de landbouw, industrie en huishoudens zorgen ervoor dat de kwaliteit van drinkwaterbronnen eerder slechter wordt."

"De ambitie is om uiterlijk in 2027 de afgesproken doelen te bereiken uit de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW). Maar dat doel is ernstig in gevaar", zegt Litjens. "Daarnaast wordt het ook steeds duurder om alle vervuiling eruit te halen."

Vechten om schaarse grond

Wat er moet gebeuren is voor de waterbedrijven duidelijk. "We hebben snel nieuwe vergunningen nodig om water uit te de bodem te halen", zegt Litjens. "Met de aangekondigde bouw van 800.000 nieuwe woningen hebben alle drinkwaterbedrijven nieuwe bronnen nodig. Daarnaast hebben we hebben meer ruimte nodig voor zuiveringsinstallaties en opslag."

Maar al deze stappen zijn niet zomaar te realiseren. Dat ligt aan het trage vergunningstelsel dat waterbedrijven moeten doorlopen voordat er nieuwe bronnen aangeboord kunnen worden. Ook de krappe ruimte in Nederland is een probleem. Woningbouw kost ruimte, maar ook industrie, landbouw, natuur en dus de waterbedrijven vechten om schaarse grond.

'Wat er niet in gaat, hoeft er niet uitgehaald worden'

Daarnaast moet er minder vervuild worden, benadrukt Litjens. "Wat er niet in gaat hoeft er ook niet uitgehaald te worden. Het is ontzettend ingewikkeld en kostbaar om water te reinigen totdat het drinkwaterkwaliteit heeft."

De robuustheid van ons watersysteem moet volgens Litjens ook beter. "Waterschappen moeten water beter kunnen opvangen als er overschot is." Verder moet de kwaliteit van de bronnen verbeteren, benadrukt hij. "Industrieën moeten meer doen om verontreiniging tegen te gaan en water te besparen. Water is de bron van leven, die bron willen we zo schoon mogelijk houden."

Iedereen aan zet

De vereniging wil zo snel mogelijk om tafel gaan met alle betrokken om drinkwatertekorten vóór te zijn. "Wie er aan zet is? Je kunt beter vragen 'wie niet?'. Wijzelf natuurlijk, maar ook de provincies en het rijk, dat duidelijkere kaders moet stellen."

Litjens wil dat de nieuwe minister van Infrastructuur en Waterstaat, Barry Madlener, de zorgen van de waterbedrijven weg gaat nemen. "Ik hoop dat de minister het enorme belang van schoon drinkwater onderkent en de nodige stappen vanuit het ministerie gaat aanjagen."