Wat kan er preventief worden gedaan aan bosbranden? En 7 andere vragen over de situatie in Griekenland

Verschillende Griekse eilanden worden geteisterd door grote natuurbranden. Er geldt nog geen negatief reisadvies voor vakantiegangers, maar op Rhodos is wel de noodtoestand uitgeroepen. We vroegen wat jullie willen weten over de situatie in Griekenland.

Coördinator Natuurbrandbeheersing Jelmer Dam van het Nederlands Instituut Publieke Veiligheid en Hanita van der Meer van de Algemene Nederlandse Vereniging van Reisondernemingen (ANVR) geven antwoord op jullie vragen.

1. Wat is de oorzaak van deze bosbranden?

Dat kan van alles zijn, zegt Dam. De oorzaak is nog niet officieel vastgesteld. "Het kan iemand zijn die kwaad in de zin heeft, maar over het algemeen zie je toch vaak onvoorzichtigheid."

"In mediterrane landen zie je dat agrariërs veel restafval verbranden, maar het kan ook een auto-ongeluk zijn, of iemand die de auto op een verkeerde plek parkeert", voegt hij toe. Denk aan een auto die in de brand vliegt of brandstof lekt op een plek waar het vuur snel kan overslaan op de natuur.

2. In hoeverre hebben de branden met klimaatverandering te maken?

"Met klimaatverandering zien we steeds langere droge periodes, steeds meer extreem hoge temperaturen. Dat is allemaal ten goede van het brandvermogen", legt Dam uit. "De weersomstandigheden in het mediterrane gebied zijn extreem op dit moment, met hele hoge temperaturen en een vrij harde wind."

En dan wordt het brandvermogen zo groot, dat het niet meer te bestrijden is. Dat soort omstandigheden zien we steeds vaker, zegt Dam. "Dan kan de brandweer het gewoon niet meer blussen en hebben we niet genoeg capaciteit ter plaatse."

3. Wat gebeurt er na een bosbrand met de natuur?

Dam: "Dat is moeilijk te zeggen. Als dit de enige brand is in de afgelopen 20 jaar, dan herstelt de natuur vrij snel. Maar een van de problemen in Griekenland is dat daar steeds vaker grote branden zijn. Daardoor kunnen bepaalde typen planten niet meer opbloeien en wordt het een kaalslag."

De lokale situatie op Rhodos kent hij niet, voegt Dam toe, maar hij kan wel vertellen dat natuur over het algemeen vrij weerbaar is en zichzelf vrij snel kan herstellen.

"Het lastige met klimaatverandering is alleen dat wanneer er in de lange, droge periodes binnen 5 jaar weer zo'n grote brand is. Alles wat dan net hersteld is, maar nog niet vruchtbaar, is dan gewoon weer weg."

4. Wat kan er preventief gedaan worden tegen de bosbranden?

"De branden an sich ga je niet kunnen voorkomen", zegt Dam. "Ontstekingsbronnen zullen er altijd blijven, dus er zullen ook altijd natuurbranden blijven ontstaan. Die zijn ook niet per definitie slecht. Maar grootschalige branden hebben altijd een grote maatschappelijke impact. Zeker als het om dichtbevolkte landen gaat, zoals Nederland."

Dat kunnen we doen door het landschap op een andere manier in te richten. "Dat betekent een variatie aan planten in leeftijd, maar ook in soorten. Dan heb je constant verschillende brandvermogens en heeft de brandweer kans om grootschalige branden te voorkomen."

5. Is er internationale samenwerking voor het evacueren van toeristen?

Hanita van der Meer van de ANVR zegt dat ze niet voor alle landen kan spreken in dit soort situaties. "Maar vaak halen landen zo snel mogelijk getroffen toeristen weg zodat er ruimte is voor de plaatselijke bevolking."

Het is in zo'n situatie ook een prioriteit dat inwoners hulp en zorg aangeboden krijgen, voegt ze toe. Touroperators wordt in zo'n geval gevraagd om samen te werken.

6. Waarom is er geen negatief reisadvies en waarom wordt het zo laat ontruimd?

"Er is inderdaad geen negatief reisadvies afgegeven", zegt Van der Meer. "De situatie is wel uitgeroepen tot een calamiteit, een gevaarlijke situatie voor specifiek drie hotels op het eiland Rhodos."

"Een negatief reisadvies wordt meestal afgegeven als het gaat om de hele bestemming", legt ze uit. "Het gaat nu om een relatief klein gebied. Een negatief advies uitroepen over een heel eiland zou onfortuinlijk zijn voor al die mensen die genieten van hun vakantie."

Dat het voor veel toeristen chaotisch is verlopen, ziet Van der Meer ook. "Iedereen is op zo'n moment hard aan het werk. Er zijn touroperators en autoriteiten, dan weet je ook niet goed naar wie je nu precies moet luisteren. Dat komt voor in dit soort situaties."

7. Waarom wachten reisorganisaties met dingen in gang zetten tot er een negatief reisadvies is afgegeven?

Dat klopt niet helemaal, zegt Van der Meer. "Reisorganisaties zijn dit weekend al begonnen met het regelen van evacuaties, toen autoriteiten aangaven dat er ook echt geëvacueerd moest worden. Je doet ook pas wat als de autoriteiten zeggen dat dat moet. Tot het moment daar is, kun je niet mensen gaan evacueren."

Dan kun je heel veel bestemmingen leeg gaan halen voordat er écht iets gebeurt, voegt ze toe. "Je krijgt ook veel vragen als je mensen hebt geëvacueerd en het uiteindelijk niet misgaat."

8. Werkt je reisverzekering nog als in een land de noodtoestand is afgekondigd?

"Het Calamiteitenfonds is in werking gegaan. Die roepen een calamiteit uit, en dat is niet meer dan een verzekering waardoor iedereen achteraf zijn geld terug kan krijgen."

Je reisverzekering werkt ook nog, tenminste, als je op dat moment ter plaatste bent in zo'n gebied. "Als je spullen moest achterlaten, kwijt bent geraakt in de chaos of ze kapot zijn, dan kun je die zeker verhalen op je reisverzekering", zegt Van der Meer.

"Maar als je er nu naartoe afreist, terwijl je weet wat daar gaande is, dan werkt je verzekering niet meer. Dan heb je er geen recht meer op."