Waarom iedere Nederlander Johan van Oldenbarnevelt moet kennen

Zijn lichaam is nooit teruggevonden, maar het gerucht gaat dat zijn botten nog altijd in een kelder van het Binnenhof liggen. Het is een wrange illustratie bij het gebrek aan belangstelling voor iemand die een beslissende rol speelde in onze geschiedenis.

"Maak het kort, maak het kort", waren zijn bekende laatste woorden. Een diepgeworteld conflict met stadhouder Maurits van Oranje, zijn voormalig bondgenoot, eindigde voor Van Oldenbarnevelt op het schavot. Vierhonderd jaar na zijn onthoofding moet hij zijn plek in de geschiedenis krijgen, want zijn verdiensten voor Nederland waren groot.

'Ons land op de kaart gezet'

Historicus Mike Harmsen wil die cruciale rol van Van Oldenbarnevelt in de Nederlandse geschiedenis graag benadrukken: "De twee heren hebben ons land op de kaart gezet." Want Van Oldenbarnevelt deed het niet alleen. Samen met prins Maurits gaf hij na de moord op Willem van Oranje vorm aan ons land. De een politiek, de ander militair.

Na de moord op Willem van Oranje bestond de angst dat het land uit elkaar zou vallen. CDA-senator Ben Knapen schreef een biografie over Van Oldenbarnevelt, en benadrukt hoe Van Oldenbarnevelt de prille republiek bijeen wist te houden. "De gewesten die de Republiek vormden hadden tot dan toe niets met elkaar. Van Oldenbarnevelt heeft het voor elkaar gekregen om de gewesten hun zelfstandigheid te laten behouden, maar toch voldoende saamhorigheid te kweken."

Opvattingen van blijvende invloed

Van Oldenbarnevelt kwam aan zijn eind door een religieus dispuut. Het was een botsing van karakters met dodelijke afloop. Mike Harmsen publiceerde onlangs het boek 'Broeders in oorlog, vijanden in vrede', over relatie tussen Maurits van Oranje en Johan Van Oldenbarnevelt. Harmsen: "Wat opvalt is hoe koppig beide heren zijn. Ze krijgen ruzie over het geloof, terwijl ze eigenlijk hetzelfde geloven. Ze hadden de strijd elk moment kunnen stoppen, maar ze wilde beiden niet toegeven. Mogelijk had een bekentenis hem nog kunnen redden, maar dat weigerde hij."

Volgens SP-Tweede Kamerlid Ronald van Raak was de strijd tussen Maurits en Van Oldenbarnevelt ook een strijd over de toekomst van de Nederlanden. "Moest de eenheid van dit nieuwe land van bovenaf worden opgelegd, zoals Maurits wilde, of moesten we juist ruimte bieden aan minderheden, zoals van Oldenbarnevelt zei. Van Oldenbarnevelt is onthoofd, maar zijn opvattingen zijn van blijvende invloed geweest."

Moest de eenheid van dit nieuwe land van bovenaf worden opgelegd, zoals Maurits wilde, of moesten we juist ruimte bieden aan minderheden, zoals van Oldenbarnevelt zei.

Ronald van Raak (SP)

Zoektocht naar het lichaam

Ben Knapen verbaast zich er daarom over hoe weinig eer Van Oldenbarnevelt ten deel valt, zelfs op het Binnenhof. "Dagelijks krijgen leerlingen hier rondleidingen. De kamer waar Van Oldenbarnevelt heeft gezeten, is nu opslag voor horeca en niet toegankelijk."

Een macaber detail is dat na zijn dood het lichaam van Van Oldenbarnevelt werd weggemoffeld, maar Van Raak wil met een aantal verre nazaten de beenderen van de geëxecuteerde staatsman achterhalen. Voor hen is het belangrijk dat hij een graf krijgt, en voor Nederland zou het een plek kunnen zijn waar een van de grondleggers van ons land geëerd en herdacht kan worden.