Waarom het opvolgen van een quarantaine-advies na terugkomst uit een risicogebied heel moeilijk is

Kroatië, Barcelona, Antwerpen. Steeds meer vakantiegebieden kleuren van geel naar oranje door coronabesmettingen. Mensen die uit die gebieden terugkomen wordt aangeraden in quarantaine te gaan. Maar de kans is vrij groot dat mensen dat niet doen.

Morgen komt het Outbreak Management Team met aanbevelingen over wat te doen met terugkerende vakantiegangers. Nu kunnen reizigers die 'fit to fly' zijn verklaard in het land van herkomst en een gezondheidsverklaring hebben ingevuld vrij terugreizen en op luchthavens ongehinderd doorlopen. Wel wordt op borden de aanbeveling gedaan om 14 dagen in quarantaine te gaan.

We vinden onszelf heel belangrijk

"Dat is absoluut veel te vrijblijvend", zegt Jan Derksen, hoogleraar klinische psychologie aan de Radboud Universiteit Nijmegen en de Vrije Universiteit Brussel. Hij verwacht dat mensen zich niet aan het advies zullen houden. "We leven in een wereld waarin het ons de laatste 40 jaar met veel voorspoed is vergaan. In psychologisch opzicht zijn we narcistischer geworden. We staan bovenaan onze eigen agenda en het is heel moeilijk voor ons om zomaar een stapje terug te zetten. Mensen vragen twee weken vrijwillig thuis te gaan zitten, daar zal het merendeel van de Nederlanders geen gehoor aan geven."

De anderhalve meter en in quarantaine gaan zijn maatregelen die niet goed passen bij de humane kuddedieren die wij zijn, zo legt hij uit: "Die maatregelen werken als het angstniveau hoog is en we zien alle verschrikkelijke beelden op de IC's. Maar zodra dat angstniveau weer zakt raakt ook de motivering voor die gedragsverandering in het slop. Er zijn maar weinig mensen die zoveel frustratietolerantie tegenwoordig nog hebben."

We zijn niet gewend om af te zien

Dat de kans groot is dat wij onszelf de quarantaine 'niet zullen aandoen', ligt 'm volgens de hoogleraar in het feit dat we al decennialang voorspoed kennen.

"We hebben te maken met generaties die geen oorlog niks hebben meegemaakt. Als je regelmatig een oorlog hebt, en daar pleit ik niet voor laten we helder zijn, dan worden ze gedrukt op de ruwe kanten van de werkelijkheid. Nu hebben we al 40 jaar een opvoeding waarin we trots zijn op onze kinderen, hen niks in de weg leggen en ze bewonderen. Als ze thuiskomen met een tekening dan uiten we ons meteen alsof Picasso zelf binnenloopt. Ze leren niet afzien. Het Outbreak Management Team en de politiek denken veel te veel dat we rationele wezens zijn", legt hij uit.

Mondkapje voor het gevoel

Derksen pleit vanuit psychologisch opzicht ook voor een mondkapje: "Een uitstekend idee, want als je die opzet ben je veel bedachtzamer en minder impulsief in je gedragingen. Dus niet alleen omdat ze het virus remmen, maar ook omdat ze in psychologisch opzicht het gedrag beïnvloeden."

Vanuit België wordt ons dat ook geadviseerd, maar dat leidt in grensplaatsen als Baarle Nassau en Baarle-Hertog tot verwarring. Dat vertelt EenVandaag-verslaggever Laura Kors: "Een man vergeleek het met een slapstickfilm. Om duidelijkheid te scheppen in de corona maatregelen heeft de burgemeester van het Nederlandse deel gezegd dat ook in Nederlandse winkels mondkapjes verplicht zijn net als in België. Maar ik zag zojuist in heel veel winkels dat men zich daar helemaal niet aan houdt."

Handdoek in de ring door verwarring

Eerder benadrukte veiligheidexpert Marco Zannoni al het belang van testen, zoals in landen als Engeland en Duitsland wordt gedaan. Er moet eerder getest worden en de uitslag moet er sneller zijn, zei hij. Dat is Derksen met hem eens: "Testen is cruciaal. Dan zal je het een paar keer moeten doen, want we hebben ook met een incubatietijd te maken, maar testen is ontzettend belangrijk. Ertoe verplichten kan niet zo makkelijk, maar mensen ertoe motiveren, daar kun je wel hele goede publieksvoorlichting over geven."

Volgens Derksen is de verwarring die nu bestaat in ieder geval verre van handig. Hij vindt het onbegrijpelijk dat de maatregelen in heel Europa niet gelijk getrokken worden: "Verwarring leidt ertoe dat mensen de handdoek in de ring gooien. We hebben een Europese Unie. Die hebben we toch niet voor niks? Die kunnen toch Europabreed dingen regelen. Als we daartoe niet in staat zijn dan hebben we iets ernstig laten liggen."