Waarom de Eerste Kamer in Nederland de machtigste senaat is van Europa

In aanloop naar de Provinciale Statenverkiezingen gaat het ook veel over de Eerste Kamer, die gekozen wordt door de Statenleden. Maar hoeveel macht heeft de Eerste Kamer eigenlijk nog? We vroegen het experts.

Volgens premier Mark Rutte is het tijdens de komende verkiezingen vooral spannend wat de uitslag betekent voor de Eerste Kamer. De macht die de Eerste Kamer in Nederland heeft is namelijk uitzonderlijk, vertelt hoogleraar parlementaire geschiedenis van de Universiteit van Maastricht, Bert van den Braak.

Functie Eerste Kamer

Om in Nederland een wet door te kunnen voeren, moet eerst een Tweede Kamermeerderheid voor die wet zijn. Vervolgens maakt de Eerste Kamer een definitief besluit. "Ook in de Eerste Kamer moet een meerderheid van de Kamerleden vóór een wet zijn, anders komt de wet er niet. Daardoor heeft de Eerste Kamer veel macht", legt Heleen Wever van ProDemos uit.

Omdat kabinet-Rutte IV op dit moment geen meerderheid heeft in de Eerste Kamer, is het kabinet altijd afhankelijk van oppositiepartijen om een wet erdoorheen te krijgen. "Stel dat ze na de Provinciale Statenverkiezingen nog meer zetels verliezen in de Eerste Kamer, dan moet het kabinet dus vaker op zoek naar andere partijen om aan een meerderheid in de Eerste Kamer te komen, om wetten erdoorheen te krijgen", vertelt Wever.

Verschil andere landen

In andere landen werkt dat anders, vertelt hoogleraar Bert van den Braak. "In de meeste landen met een tweekamerstelsel heeft de senaat niet zoveel macht. De Nederlandse Eerste Kamer is eigenlijk heel machtig, ze kan alle wetgeving als laatste blokkeren."

Ook is het meestal zo dat er in andere landen óf bemiddeling komt tussen de senaat en de Kamer van afgevaardigden, óf het wetsvoorstel wordt teruggestuurd. "Dan heeft dus uiteindelijk, wat dan bij ons de Tweede Kamer heet, het laatste woord. Bij ons is dat niet zo", legt Van den Braak uit.

Italië

Alleen de senaat van Italië komt in de buurt van onze Eerste Kamer als je kijkt naar hoeveel macht ze hebben. Maar ook in Italië zit ziet het politieke systeem weer net wat anders in elkaar, vertelt Van den Braak.

"Daar zijn de senaat en Kamer van afgevaardigden eigenlijk gelijkwaardig aan elkaar, dus die hebben allebei een zelfde soort rol. Wetgeving kan in de ene of de andere Kamer beginnen met behandeling en ze kunnen ook allebei zelf initiatiefvoorstellen indienen en dat kan in Nederland dan weer niet."

Komende verkiezingen

"De Eerste Kamer in Nederland heeft qua wetgeving een bijzondere positie. Een uitzonderlijke positie zelfs", zegt hoogleraar parlementaire geschiedenis Van den Braak. Of het kabinet harder haar best moet gaan doen om een meerderheid te halen in de Eerste Kamer blijft de vraag, zegt Wever.

"Ik vind het heel moeilijk om me aan een voorspelling te wagen, je ziet vaak dat peilingen er zelfs een paar dagen voor de verkiezingen toch nog echt wel naast kunnen zitten. Ik durf niet te zeggen of het kabinet gaat verliezen. Ik denk wel dat ze hun minderheid in de Eerste Kamer behouden, dus dat ze niet plots naar een meerderheid gaan."