Waarom aantal leden van vakbond niet uitmaakt bij onderhandelingen, maar hoe representatief ze zijn wél

Iets meer dan 10 procent van de werkenden in Nederland zijn aangesloten bij een vakbond. Zijn dat er niet te weinig? Of maakt het kleine aantal het onderhandelen over werk misschien juist makkelijker? We vroegen het aan experts.

In De Telegraaf schrijft columnist Annemarie van Gaal dat minder dan 10 procent van de werkende Nederlanders lid is van de vakbond. Daar zijn dan wel studenten, uitkeringsgerechtigden en mensen boven de AOW-leeftijd van uitgesloten. Volgens het CBS en het TNO klopt dat aantal niet.

Boven de 10 procent

Beide partijen hebben andere cijfers over hoeveel Nederlanders er lid zijn van een vakbond, maar die komen sowieso boven de 10 procent uit. "De meest recente cijfers die wij hebben zijn van 2021", vertelt hoofdeconoom Peter Hein van Mulligen van het Centraal Bureau voor de Statistiek. "Toen waren er 1,2 miljoen mensen in loondienst die lid waren van de vakbond onder de AOW-leeftijd."

"In diezelfde leeftijdsgroep zijn er 8 miljoen mensen die in loondienst werken", vervolgt hij. Dat zou dan dus betekenen dat ongeveer 15 procent van de werkende Nederlanders lid is van de vakbond. "In die cijfers zijn wel studenten en uitkeringsgerechtigden meegerekend. Trek je die eraf, dan kom je dichterbij de 10 procent, maar niet eronder."

Ook studenten meetellen

Wendela Hooftman van TNO ziet dat er inderdaad niet heel veel mensen lid zijn van een vakbond. Dat blijkt uit de Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden (NEA) die TNO samen doet met CBS. "Dan zie je dat gemiddeld 17 procent van de Nederlanders in loondienst lid is van een vakbond. Dat gaat van een scholier met een bijbaantje tot fulltime werkenden."

Dat je AOW-gerechtigden niet mee zou tellen in alle leden van de vakbond, is volgens Hooftman niet logisch. "Het betekent niet dat die mensen geen baan meer hebben, want zij kunnen ook gewoon werken." Ook studenten moeten volgens haar meegerekend worden. "Het is flauw om dat niet te doen."

'Nooit over nagedacht'

Uit de NEA blijkt dat er grote verschillen zitten tussen leeftijdsgroepen als het gaat om lidmaatschap. "Onder de 25 jaar is zo'n 6 procent lid van de vakbond", vertelt Hooftman. "Bij oudere werknemers tussen de 55 en 65 is dat 28 procent."

Waarom mensen geen lid zijn? Dat heeft ongeacht leeftijd vaak dezelfde reden. "De meeste mensen hebben er nog nooit serieus over nagedacht", zegt ze. "Daarnaast vindt een klein deel het te duur of vindt een andere kleine groep dat er niet goed genoeg wordt opgekomen voor hun belangen."

Vakbond om te onderhandelen

Dan rest er vooral nog de vraag of het erg is als weinig mensen lid zijn van een vakbond. Dat hangt volgens hoogleraar economie Pierre Koning af van 'de vraag of de vakbond ondanks een beperkte omvang toch representatief zijn voor de werkende samenleving als geheel'.

"Je hebt geen grote groep mensen nodig om goed te kunnen onderhandelen", zegt hij. Want als iedereen dat voor zichzelf gaat doen, wordt het vrij chaotisch. "Daar heb je gewoon liever een vakbond voor."

Representativiteit wel belangrijk

"Het aantal leden hoeft niet heel veel te zeggen over of een vakbond goede of slechte dingen doet. Ik maak me meer zorgen over de representativiteit", zegt Koning. "Het is een relevant gevaar dat steeds groter wordt omdat er minder mensen zijn die de vakbond representeren. Je ziet dat het aandeel van oudere werknemers nogal hoog is."

"En zij zijn niet representatief voor de hele werknemerspopulatie. Dat zie je terugkomen bij debatten over het pensioen", gaat hij verder. "Daar behartigen ze niet iedereens belangen."