Een vluchtelingenverdrag opzeggen, dat kan gewoon met een briefje, beweerde Joost Eerdmans (JA21) in het lijsttrekkersdebat op NPO Radio 1. Volgens experts klopt dat, maar als Nederland dat doet, blijven we wel aan vergelijkbare regels gebonden.
Nederland is een van de 146 landen die een handtekening heeft gezet onder het Vluchtelingenverdrag van de Verenigde Naties. Dat bepaalt dat vluchtelingen en asielzoekers niet mogen worden teruggestuurd naar een land waar ze gevaar lopen. Hoogleraren zeggen dat een staat zich inderdaad uit een vluchtelingenverdrag kan terugtrekken.
Via een briefje
Volgens hoogleraar internationaal recht Marcel Brus van de Rijksuniversiteit Groningen kan dat inderdaad zo makkelijk als via een briefje, zoals Eerdmans beweert. "Dat briefje heet met een moeilijk woord een 'depositaris'. In dit geval zou dat naar de secretaris-generaal van de Verenigde Naties gaan."
"Die registreert dat en communiceert aan de andere partijen van het verdrag dat Nederland geen partij meer wil zijn", legt Brus uit. Een jaar later, zo schrijft het VN-Vluchtelingenverdrag voor, is Nederland niet meer gebonden aan de tekst van dat verdrag.
Onrechtmatige daad
Nu is Nederland daar wel aan gebonden. "Dat betekent dat als je iemand terugstuurt die gevaar loopt, je iets doet wat in strijd is met het internationale recht. Dat is een onrechtmatige daad." In de praktijk gebeurt het vrijwel nooit dat landen elkaar daarvoor voor het internationale gerechtshof dagen. Maar een vluchteling die zich benadeeld voelt, kan dat ook doen, zegt Brus.
"Wat kan gebeuren is dat de persoon in kwestie, onder Nederlands recht en eventueel ook onder het Europese mensenrechtenverdrag, een zaak voor de Nederlandse rechter brengt. En die zal zo'n zaak winnen."
Niet zomaar uitzetten
Brus zegt dat terugtrekken uit internationale vluchtelingenverdragen niet betekent dat een land vluchtelingen ineens terug kan sturen naar het land van herkomst. Zeker niet als ze daar gevaar lopen. Dat heeft met het zogenoemde gewoonterecht te maken, zegt de hoogleraar.
Hij doelt op de norm dat je iemand die vluchteling is niet terug kan sturen naar het land waar die persoon gevaar loopt. "Die norm is zo sterk geworden dat die niet alleen in het verdrag zit, maar ook in het gewoonterecht. Dus we kunnen wel van het verdrag af, maar je blijft aan de norm gebonden, die zegt dat je iemand met gegronde vrees voor vervolging niet mag uitzetten."
Podcast
De rubriek 'Feit of Fictie?' is ook te beluisteren als podcast.
Uit de EU
Verder is Nederland aan vluchtelingenbepalingen gebonden via de Europese Unie, zegt directeur Leo Lucassen van het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis. "Met wat Joost Eerdmans wil bereiken, namelijk dat je van het hele vluchtelingenverdrag af bent, zou je ook uit de Europese Unie moeten stappen. Het Verenigd Koninkrijk achterna."
Door ons EU-lidmaatschap vallen we onder het Europees Verdrag van de Rechten van de Mens, legt Lucassen uit. "Daar staan ongeveer dezelfde bepalingen in als in de vluchtelingenverdragen van de VN." Daarom is Nederland, ook als het zich terugtrekt uit het VN-verdrag, nog steeds gebonden aan de verplichting om vluchtelingen die gevaar lopen op te vangen.
Wassen neus
"We zien hoe slecht het met Engeland gaat", vervolgt hij. "En hoe men daar eigenlijk op terug zou willen komen", doelt Lucassen op de brexit, het vertrek van het Verenigd Koninkrijk uit de EU van begin 2020.
"Krijg hetzelfde hier maar eens voor elkaar. Ik geloof niet dat veel mensen ervoor zijn om uit de EU te stappen. Kortom: het is een wassen neus wat Eerdmans voorstelt."
Vragen? Stel ze!
Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.