Vijf vragen over de grexit

De term Grexit komt de afgelopen weken weer regelmatig ter sprake. Wat er wordt bedoeld met deze term en wat houdt een dergelijk scenario in?

1. Wat is een grexit?

Een grexit staat simpel gezegd voor een exit van Griekenland uit de eurozone. De historische overwinning tijdens de Griekse verkiezingen in januari 2015 van de radicaal linkse partij Syriza, heeft ervoor gezorgd dat de verhoudingen tussen de EU en Griekenland op scherp zijn komen te staan. De partij heeft zich in de aanloop naar de verkiezingen geprofileerd met een sterk anti-Europees geluid en daardoor wordt er regelmatig gesproken over een op handen zijnde grexit.

2. Is een grexit realistisch?

Nadat in december 2014 de Griekse verkiezingen werden uitgeschreven diende Syriza zich al snel aan als een serieuze kandidaat om de verkiezingen te winnen. Een grexit werd daarom al snel onderwerp van gesprek.

Begin januari meldde het Duitse weekblad Der Spiegel dat de Duitse regering een grexit niet langer ziet als een ondenkbaar scenario. De meningen hierover zijn echter verdeeld.

Steven Van Hecke, docent Europese politiek aan de Katholieke Universiteit Leuven, zegt in een interview op de Belgische Radio dat een vertrek van Griekenland uit de eurozone in theorie wel mogelijk is maar niet reëel. De soep zal volgens Van Hecke niet zo heet worden gegeten als dat hij wordt opgediend. De Grieken zullen voornamelijk aansturen op stevige hervormingen van het reddingsplan dat gesloten is tussen de EU en de toenmalige Griekse regering.

Marcel Weernink, econoom bij het Directoraat Kennis & Economisch Onderzoek van Rabobank Nederland schrijft in een reactie op de overwinning van Syriza op de site van de Rabobank ook dat een Grexit geen reële optie is. De kosten hiervan zijn volgens Weernink zowel voor de Grieken als voor de overige belanghebbenden te hoog.

De ex-voorzitter van de Federal Reserve, Alan Greenspan, betoogt op BBC Radio daarentegen dat een Grexit wel degelijk realistisch is.

'Ik zie niet in waarom Griekenland in de eurozone zou blijven. Het helpt het land niet. En ik zie ook niet in waarom de eurozone gebaat is bij Griekenland in de eurozone.'

Ook hoogleraar Economie Johan Graafland van Tilburg University, vindt de grexit een reële optie en voorspelde dit al in 2012, zoals is te lezen in een recent blog van zijn hand:

'Zodra de financiële markten hun verwachtingen voor de economische ontwikkeling in Italië of Spanje hebben veranderd, zal een Grexit waarschijnlijk tot veel minder onrust op de financiële markten leiden dan nu. Op dat moment is het niet langer nodig [...] Spanje of Italië te beschermen of dat de ECB (Europese Centrale Bank, red.) haar vangnet disproportioneel moet oprekken om besmetting van deze grote landen tegen te gaan.'

3. Wat is de huidige stand van zaken?

Na de overwinning van Syriza herhaalde partijleider Tsipras, de nieuwe Griekse premier, zijn verkiezingsbeloftes. Hij hamerde op een herziening van het huidige Europese reddingsplan en een einde aan de Griekse bezuinigingen die zijn ingesteld naar aanleiding van dit plan.

De eerste stap van de nieuwe Griekse minister van Financiën Varoufakis was de weigering om met de Trojka, een combinatie van de Europese Commissie, het Internationaal Monetair Fonds en de Europese Centrale Bank, in gesprek te gaan. Omdat het huidige steunprogramma voor Griekenland eind deze maand afloopt begint de tijd te dringen en is nu de Eurogroep, bestaande uit alle ministers van Financiën van de eurolanden, onder leiding van Jeroen Dijsselbloem, in overleg met Varoufakis om tot een oplossing te komen.

Dit overleg verloopt tot op heden uiterst moeizaam en wordt gekenmerkt door een harde opstelling van beide kanten. Een oplossing is daarbij nog niet gevonden en lijkt ver weg. Van een grexit is niettemin nog geen sprake omdat het een scenario is waar ook Syriza vooralsnog niet op uit lijkt te zijn. Ondertussen lijkt in Griekenland de onrust toe te nemen naar aanleiding van de stroef verlopende gesprekken. Burgers en bedrijven halen hun geld van de bank en de ECB heeft daarom een noodkrediet vrijgemaakt voor de Griekse banken.

4. Wat zijn de gevolgen van een mogelijke grexit?

Wanneer de Grieken de eurozone verlaten zal er vrijwel onmiddellijk een herinvoering en devaluatie van de Griekse Drachme volgen. Dit zal ertoe leiden dat Griekenland zijn schulden niet langer kan betalen en de Europese geldschieters hun geld dus niet meer terug zullen zien.

Toen de mogelijkheid van een grexit in 2012 voor het eerst werd besproken leken dergelijke gevolgen catastrofaal te zijn voor de EU en moesten ze koste wat kost worden voorkomen. Er werd met name gevreesd voor een domino-effect in de Europese unie waarbij de minder stabiele zuidelijke lidstaten door de enorme kosten die een grexit met zich mee zou brengen economisch ook zouden sneuvelen. Een scenario dat desastreus zou zijn voor de EU.

Diverse analisten menen dat door het economische herstel in de EU voor de Europese banken en euro-lidstaten de gevolgen van een grexit nu minder ingrijpend zullen zijn. De gevolgen van een grexit blijven desondanks moeilijk in te schatten vanwege de mogelijke geopolitieke consequenties. Wanneer Europa de problemen met de Grieken niet weet op te lossen wordt Griekenland volgens diverse economen in de armen van de Russen gedreven, met een verzwakking van de Europese grenzen tot gevolg. Tevens kan een grexit koren op de molen zijn van eurosceptische partijen in andere landen die zullen wijzen op het feit dat de EU niet bij machte is haar problemen op te lossen.

5. Zijn er precedenten?

Tot op heden is elke analyse van een dergelijk scenario puur gebaseerd op speculatie. Een precedent van een grexit is er niet en een Griekse exit zou dan ook een unicum zijn in de geschiedenis van de EU. Wel wordt er ook gesproken over een mogelijke 'brexit' in de toekomst, na de toezegging van de Britse premier Cameron om in 2017 een in/out referendum te organiseren over het EU lidmaatschap. Ook wordt er gesproken over een heel ander scenario. Een 'dentry', de toetreding van Denemarken tot de Eurozone, is een mogelijkheid waarover in Denemarken voorzichtig gesproken wordt, nu de Zwitserse economie in een recessie is beland en de Denen proberen de Deense economie voor een zelfde situatie te behoeden.

Bekijk ook het item dat EenVandaag eerder maakte over een mogelijke grexit: