Verharde toon in politiek Den Haag zorgt voor meer bedreigingen tegen politici, denkt tweederde: 'Het geeft verkeerd signaal af'

Ruwe taal in het debat, uithalen op social media of opruiende uitspraken: volgens tweederde (66 procent) zorgt de harde toon van politici onderling ervoor dat zij vaker met bedreigingen of intimidaties te maken krijgen.

Dat blijkt uit onderzoek van EenVandaag onder ruim 25.000 leden van het Opiniepanel. De deelnemers geven onder andere aan dat het 'wegzetten' van politieke tegenstanders en 'aanwakkeren van tegenstellingen' ongewenst gedrag legitimeert. Dat zorgt volgens hen ook voor het frustreren van het politieke debat: "Er is geen sprake van uitwisseling van gedachten meer, maar cancellen van wie en wat je niet bevalt. Neersabelen. Dat intimideert en stoort vrije debatten."

'Geeft verkeerd signaal af'

Deze kiezers verwachten van politici dat zij het juiste voorbeeld geven, maar zien dat er 'vaker op de man gespeeld wordt' en 'minder op de inhoud'. "De neiging om te scoren met oneliners haalt de nuance weg", vindt een deelnemer. "Aanvallen worden dan direct online gezet en veroorzaken verhitte reacties in de media en het publiek."

Dat geeft een verkeerd signaal af, voegt een andere panellid daaraan toe: "Veel burgers voelen zich geroepen om 'iets te doen'. Denk aan de protesterende boeren bij het huis van een minister of bedreigingen van politici na opruiend taalgebruik."

Vrij om mening te uiten?

Ruim 6 op de 10 (62 procent) ondervraagden denken dat de haatberichten of intimiderende reacties van burgers ervoor zorgen dat politici hun vak minder goed uit kunnen oefenen. Een deelnemer uit het onderzoek maakte dat zelf mee: "Ik zit zelf in de gemeenteraad en word ook bedreigd. Ik denk wel drie keer na voordat ik iets zeg en krijg geen hulp of bescherming."

Toch gaat ongeveer de helft (52 procent) ervan uit dat politici in Nederland over het algemeen veilig hun mening kunnen geven. 4 op de 10 (42 procent) denken van niet. Als voorbeelden noemen zij onder meer PVV-leider Geert Wilders die al 20 jaar beveiligd wordt en oud-minister Sigrid Kaag die na een periode van bedreigingen afzag van een tweede termijn als partijleider van D66.

Vrouwen vaker bedreigd

Vrouwelijke politici krijgen meer te maken met online agressie en haat dan hun mannelijke collega's. Tijdens het congres 'Veilig in de politiek' van Stem op een Vrouw staat dat onderwerp centraal. Devika Partiman richtte 7 jaar geleden deze actiegroep op en volgens haar is het thema veiligheid in de politiek nog altijd onderbelicht.

"We helpen vrouwen politiek actief te worden", vertelt ze over het doel van haar organisatie. "Maar wat we zien, is dat vrouwen, zodra ze politiek ingaan, de politiek ook weer snel verlaten. En dus moeten we iets doen voor die sociale veiligheid en de online haat."

Persoonlijke veiligheid

Het wordt een steeds grotere uitdaging om meer vrouwen in de politiek te krijgen, vertelt Partiman. Stem op een Vrouw deed eerder onderzoek onder jonge vrouwelijke politici en daaruit blijkt dat haat hen ontmoedigt om de politiek in te gaan.

"Ze vinden hun persoonlijke veiligheid en die van hun gezin belangrijk", legt ze uit over hun overwegingen. "En dus kiezen ze ervoor om eerder voor om achter de schermen of er helemaal niet te werken in de politiek."

'Ik ga je vermoorden'

'Je moeder had je moeten doorslikken' of 'Ik weet waar je woont, ik kom naar je toe en ga je vermoorden': het zijn een aantal berichten uit de inbox van D66-fractievoorzitter in Winterswijk Loes ten Dolle. "Ik zie dat de bedreigingen en de intimidatie heel erg gericht is op het feit dat ik vrouw ben", vertelt ze.

Ook Letty Demmers (D66) herkent dit verhaal. Zij is wethouder in Bergen op Zoom en heeft dagelijks te maken met intimiderende berichten en zelfs doodsbedreigingen: "Dat ik vooral weg moet, dat ik dood moet. En dat maatregelen tegen je genomen moeten worden."

Hoort bij het vak?

Hoe vervelend dit soort online haatberichten ook zijn, volgens een vijfde (21 procent) van de panelleden horen ze bij het vak. Om in de politiek te stappen, moet je over een 'dikke huid' beschikken, vindt ook deze deelnemer: "Natuurlijk is het niet normaal om bedreigd te worden, maar ik blijf er ook bij: het is de keuze van de persoon zelf om uit te komen voor iets waar hij of zij voor staat. Daar komt dan helaas ook haat bij."

Ook vindt deze groep dat (harde) kritiek op politici van alle tijden is. Al gebeurt dat volgens hen via online kanalen vaker 'anoniem', 'ondoordacht' en 'impulsief'. "Mensen hebben altijd de neiging gehad om flink uit te halen naar politici, maar vroeger bleef dat beperkt tot de kroeg", zegt een panellid. "Met de nieuwe media hebben ze ineens een platform om lekker hun ongenuanceerde meningen te uiten."

Politiek verlaten

Het zorgt voor waakzaamheid, geeft raadslid Ten Dolle aan. "Op het moment dat het echt dichtbij komt, bijvoorbeeld in een doelgerichte e-mail met foto's van je huis, zet het me aan het denken. Dat merk ik bijvoorbeeld met het uitlaten van de hond. Ik kijk dan toch nog een keer achterom."

De bedreigingen beïnvloeden volgens haar ook het politieke debat. "Ik kreeg twijfel of ik bepaalde uitspraken kon doen, of dat het dan weer zorgde voor een volle inbox." Ze twijfelt bovendien over haar politieke carrière, gaat ze bijvoorbeeld door na de volgende gemeenteraadsverkiezingen? "Ik moet straks een beslissing maken: wil ik door of niet, wil ik op de lijst? Ik ben er nog niet uit."