Verdachte raadsleden: wie kan ingrijpen?

Morgen kan er tijdens de gemeenteraadsverkiezingen in Soest gewoon gestemd worden op PvdA-lijsttrekker Osman Suna. Hij wordt in verband gebracht met het ronselen van stemmen. Samsom wil dat hij zijn functie neerlegt, maar Suna is dat niet van plan. Wat kan een partij doen wanneer een lijsttrekker weigert terug te treden? Wat betekent het voor de kiezer en wat zegt de Kieswet? Vier vragen. 

Kan een partij een lijsttrekker in opspraak nog terugtrekken?

Een partij kan een kandidaat dus nooit dwingen zijn zetel op te geven.  Als een kandidaat eenmaal officieel op de kieslijst staat, kan dit niet meer teruggedraaid worden. Om diezelfde reden kan er, ondanks haar overlijden, ook nog op Els Borst gestemd worden in De Bilt. 

Binnen de partij kan er wel afgesproken worden dat de desbetreffende lijsttrekker zijn benoeming niet aanvaard als hij gekozen wordt. De lijsttrekker kan zich vrijwillig terugtrekken. Een andere optie is de lijsttrekker uit de partij te zetten. Toch behoudt hij dan zijn zetel, en zou hij een eigen lijst kunnen beginnen. 

Wat gebeurt er als een kandidaat daadwerkelijk veroordeeld wordt voor een misdrijf?

Ook in dat geval kan een lijsttrekker volgens de Kiesraad niet gedwongen worden om zijn zetel af te staan. 

In Breda is Paul de Jong bijvoorbeeld verkiesbaar als raadslid, ondanks dat hij in het verleden veroordeeld is voor onder andere diefstal en inbraak. 

Vorig jaar werd een een omstreden raadslid uit de gemeenteraad van Arnhem gezet. Martin van Meurs zat vast voor het bezit van kinderporno. Hij raakte uiteindelijke zijn zetel kwijt omdat hij niet in de gemeente woonde waar hij het raadslidmaatschap bekleedde. 

Wat kan de kiezer doen met zijn stem?

De enige manier om te voorkomen dat de in opspraak geraakte lijsttrekker een zetel krijgt, is op een andere kandidaat stemmen. Alleen als een andere kandidaat -bijvoorbeeld de nummer twee op de lijst- op de lijst meer voorkeursstemmen krijgt, kan de lijsttrekker zijn positie verliezen.

Is het ronselen van stemmen een groot probleem in gemeenten?

Harde cijfers bestaan niet. Maar uit verschillende gemeenten komen geluiden dat er door politieke partijen geronseld zou worden. 

Vorige week lieten de burgemeesters van Heusden (Noord Brabant) en Roermond (Limburg) weten concrete aanwijzingen te hebben voor ronselpraktijken en doen aangifte bij de politie. In Heusden worden maar liefst twee politieke partijen verdacht. 

Ook in Bergen (Noord Holland) en Valkenburg (Limburg) wordt onderzoek gedaan naar eventuele ronselpraktijken. In Bergen zou een medewerkster van een verzorgingstehuis stemmen geronseld hebben onder bewoners. De medewerkster is de zus van de lijsttrekker van een lokale partij.