Treinen die uitvallen, minder naar school en langere wachttijden in de zorg: het personeelstekort in Nederland zorgt in veel sectoren voor problemen

5 dagen naar school en regelmatig een hapje eten buiten de deur. Wat veel mensen nu nog als normaal beschouwen staat onder druk door grote personeelstekorten. Want: geen kok is geen maaltijd en geen leraar is geen les.

"Na het coronavirus krijgen we nu te maken met het 'kraptevirus' en dat ontwricht onze hele samenleving." Daarvoor waarschuwt hoogleraar Arbeidsmarkt Ton Wilthagen. Voor het eerst in de metingen van Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) zijn er meer vacatures dan werkzoekenden.

Niet meer 5 dagen naar school

Je ziet het in oproepjes op de ramen van winkels en cafés, in advertenties in de krant: bedrijven schreeuwen om extra personeel. En dat is niet alleen een probleem voor de werkgever, maar voor ons allemaal, zegt Wilthagen. "Met een tekort aan leraren is het maar de vraag of leerlingen nog de hele week naar school kunnen."

"Treinen vallen uit door gebrek aan personeel. De wachttijden in de zorg lopen op. Restaurants en cafés kunnen niet alle dagen meer open. Er zijn geen mensen om de energietransitie handen en voeten te geven. Als je je realiseert dat dit staat te gebeuren vind ik de reactie vanuit de politiek nogal lauw", zegt de hoogleraar. "Niemand heeft een plan om dit aan te pakken."

Nog tientallen jaren personeelstekorten

Deze krapte op de arbeidsmarkt bestaat al een paar jaar, maar werd door corona tijdelijk toegedekt. Doordat de economie nu weer op gang komt is er extra hard mankracht nodig en komt het probleem dubbel zo hard terug.

Wilthagen vreest dat deze 'kraptecrisis' ook niet zomaar is opgelost. "Nederland vergrijst en ontgroent, dat wil zeggen dat er weinig jongeren bijkomen. Deze crisis kan nog tientallen jaren aanhouden."

Hogere lonen

Er is niet één duidelijke oplossing voor dit probleem en de oplossing is er ook zeker niet op korte termijn. Wilthagen heeft meerdere acties geformuleerd om de tekorten aan te pakken. Eén daarvan is om het salaris voor mensen in sectoren van krapte, zoals zorg en onderwijs, te verhogen. Maar, zegt de hoogleraar ook meteen erbij: "met een hoger loon komen er geen extra mensen bij."

Nu de personeelsschaarste zo groot is zou je bijvoorbeeld ook extra werk moeten maken van het begeleiden van het 'onbenut arbeidspotentieel', zegt hij: de 1 tot 2 miljoen mensen die wel kunnen of willen werken maar niet in beeld zijn of enige beperking hebben.

Minder deeltijdwerken

Nederland is wereldkampioen deeltijdwerken. Vrouwen werken gemiddeld 28 uur per week. Eén van de acties die Wilthagen formuleert is het aanmoedigen van deeltijders om meer uren te maken. Verlof- en opvangmogelijkheden zouden dan ook moeten worden geoptimaliseerd.

Verder denkt Wilthagen onder meer aan omscholing van mensen naar functies waarin tekorten zijn, het aantrekken van arbeidsmigranten en studenten al meer en eerder tijdens hun opleiding laten werken, desnoods de opleidingen verkorten.

Snelle actie vereist

De hoogleraar ziet niet al zijn voorstellen als vanzelfsprekend haalbaar of succesvol. Maar ergert zich aan het gebrek aan visie bij politiek, werkgevers en vakbonden om de arbeidstekorten aan te pakken.

"Je kan denken: dan zal onze samenleving maar wat versoberen. Maar dat wil je niet in de zorg, het onderwijs of op duurzaamheid. Dus hopelijk komt een nieuw kabinet snel in actie", zegt Wilthagen.