Toch weer met de ChristenUnie? 6 vragen over de formatie en de ultieme poging van informateur Hamer vandaag

Crisis bij het CDA, een demissionair premier die moet vechten voor zijn politieke leven en eindeloos veel gesprekken. 100 dagen na de verkiezingen maken we de balans op met politiek commentator Joost Vullings. "Hamer zal de druk opvoeren."

1. Het is nu 100 dagen na de verkiezingen, hoe staan we ervoor?

"De eerste 2 maanden werd er alleen maar geruzied, dus dat heeft voor veel vertraging gezorgd. We zitten in een bijzondere situatie: bijna 3 maanden na de verkiezingen is er geen één clubje mensen dat zegt, laten we eens gaan praten."

"Het is nu wachten op wie het eerst gaat bewegen, maar voorlopig zit de formatie muurvast. Soms kun je door de schijnbewegingen heen kijken en weet je waar het op uit gaat draaien, dat is nu heel lastig te voorspellen. Ik weet oprecht niet waar dit heen gaat."

2. Een kleine week geleden verliet CDA-kamerlid Pieter Omtzigt zijn partij. Heeft dit de formatie makkelijker gemaakt, of juist moeilijker?

"Op dit moment vertraagt het de boel alleen maar. CDA-leider Wopke Hoekstra gaf zelf aan dat hij de komende tijd vooral druk zal zijn met zijn eigen partij. De eerste 2 maanden werd vooral naar Omtzigt gekeken: kan hij leven met het idee dat het CDA gaat regeren met de VVD van Mark Rutte? Nu is het vooral wachten op Wopke - zo klinkt het in de wandelgangen - omdat hij de crisis in zijn partij moet bezweren."

"Het enige wat je getalsmatig kunt zeggen, is dat er nog maar twee reeële meerderheidscoalities denkbaar zijn, na het vertrek van Omtzigt. Namelijk VVD-CDA-D66 met GroenLinks en PvdA of met de ChristenUnie. Met JA21 of VOLT kom je nu op 75 zetels in de Tweede Kamer, dan red je het niet meer voor een meerderheid."

3. Twee opties voor een coalitie, dat klinkt redelijk overzichtelijk toch?

"Dat zou je kunnen denken, maar dat is het niet. De optie om het huidige kabinet voort te zetten, met de ChristenUnie dus, zie ik nu niet gebeuren. Simpelweg omdat ChristenUnie-leider Gert-Jan Segers heeft gezegd dat dat de laatste optie is."

"Bovendien ziet D66 dat ook niet zitten. Dan is er nog de coalitie met PvdA en GroenLinks. Dat vinden VVD en CDA dan weer één linkse partij te veel."

4. Tot nu toe houden PvdA en GroenLinks elkaar stevig vast, kan dat nog veranderen?

"VVD en CDA hadden er op gegokt dat ze de twee partijen wel uit elkaar zouden kunnen spelen, maar daar ziet het voorlopig niet naar uit."

"Bovendien vinden Lilianne Ploumen (PvdA) en Jesse Klaver (GroenLinks) ook dat ze al een grote concessie hebben gedaan door hun blokkade richting Mark Rutte als mogelijke premier op te heffen. En dan zouden ze elkaar ook nog los moeten laten, dat is te veel van het goede."

5. Dus, komen er dan nieuwe verkiezingen?

"Dat is echt het allerlaatste scenario. Dat soort geluiden vang je ook bij de ChristenUnie op. Zij gaan pas praten op het moment dat ze de laatste optie zijn, omdat er anders nieuwe verkiezingen komen."

"Ook bij D66 hoor je dat nieuwe verkiezingen het laatste is wat ze willen. Sigrid Kaag gaat nog liever met ChristenUnie in zee dan dat we opnieuw naar de stembus moeten met z'n allen."

6. Ondertussen doet informateur Mariëtte Hamer een soort ultieme poging lijkt het vandaag. Ze zet alle zes de partijen in deze formatie aan tafel. Waar duidt dat op?

"Er liggen drie opties op tafel. Hamer kan de winnaars van de verkiezingen, VVD-leider Rutte en D66-leider Kaag een regeerakkoord laten schrijven. Optie twee is alleen Rutte dat laten schrijven. Andere partijen kunnen dan op basis daarvan aansluiten. En de laatste optie is de 6 partijen op de man afvragen wie met wie door wil gaan."

"De tijd van eindeloos praten is echt voorbij, dat werd deze week al duidelijk in kringen rondom Hamer. We gaan nu toch meer toe naar de fase 'buigen of barsten'. De informateur gaat dus de druk echt opvoeren. Het zou dus wel eens D-Day kunnen worden. Het kan ook nog altijd op niets uitlopen en dan kan Hamer besluiten haar opdracht terug te geven. Maar het wordt dus echt een belangrijke dag vandaag."