Te weinig aandacht voor veiligheid in de energietransitie, waarschuwen experts: 'We lopen achter de feiten aan'

"Als er nu een elektrische vrachtwagen in een tunnel in de fik vliegt, weet niemand wat hij moet doen." Experts van het Nederlands Instituut Publieke Veiligheid waarschuwen: er is te weinig aandacht voor veiligheid in de energietransitie.

Ze zijn allesbehalve tegen de energietransitie, benadrukken brandveiligheidexperts van het Nederlands Instituut Publieke Veiligheid (NIPV), Nils Rosmuller en Tom Hessels. Maar de snelheid waarmee het nu soms gaat, baart ze zorgen. "De druk om te verduurzamen is zo hoog dat de veiligheid wel eens een sluitpost wordt. Dat is gevaarlijk, want je praat over stoffen zoals waterstof of LNG (vloeibaar gas, red.) die makkelijk ontvlambaar zijn of kunnen exploderen", zegt Rosmuller.

Brand in een tunnel

De brandveiligheidsexperts maken zich bijvoorbeeld zorgen over de toename van elektrische vrachtwagens op de Nederlandse wegen, of eigenlijk over het feit dat daar nog geen protocollen voor zijn. Nu rijden er zo'n 300 zogeheten e-trucs rond, maar dankzij een miljoenensubsidie is de verwachting dat er in 2030 12.000 tot 15.000 op onze wegen te vinden zijn.

"Rosmuller maakt zich vooral zorgen over tunnels. Daar is incidentbestrijding sowieso al een lastige klus, laat staan incidenten met elektrische auto's en vrachtauto's, zegt hij. "Daar moet je van tevoren goed over nadenken, voordat je dadelijk in een tunnel staat en je jezelf afvraagt hoe je deze brand gaat bestrijden."

Chemische reactie

Dat een brand in een elektrische vrachtwagen moeilijk te bestrijden is, heeft alles te maken met de zogeheten Li NMC-batterij die erin zit. Dat is een soort oplaadbare lithiumbatterij. "Als die ontbrandt, is er geen houden meer aan", zegt Bas Rottier van de startup Clean Tech Worx. In die batterijen zit namelijk kobalt, een giftig, explosief gas.

"Je kunt zo'n brand zien als een chemische reactie", legt ingenieur Tom Hessels van het NIPV uit. "Er komen gassen vrij die ontbranden. Stel dat die brand door de brandweer wordt gedoofd, dan zal die reactie gaande blijven. De gassen komen opnieuw vrij en er kan een nieuwe brand ontstaan. Dat stopt pas als er langdurig wordt gekoeld of als alle energie uit de batterij is." Dat kan dagen duren.

Achter de feiten aanlopen

De brandweer heeft nu al de handen vol als een elektrische personenauto in brand vliegt. Er moet een dompelbak aan te pas komen om de batterijen en accu's te koelen. De zorgen bij Hessels zijn dan ook groot als het aankomt op elektrische vrachtwagens en bussen. "Een batterij van een vrachtwagen is zes tot zeven keer groter dan die van een personenauto. Zo'n vrachtwagen past niet in een dompelbak, een brandende e-truck blussen is een enorme opgave."

Collega Rosmuller vraagt zich af waarom er bij het plan om over te gaan op meer elektrische voertuigen niet van tevoren is nagedacht over de gevaren. "Bijna bij al dit soort ontwikkelingen komt wet en regelgeving pas nadat we ermee zijn begonnen. Qua veiligheid lopen we echt achter de feiten aan."

Maatregelen achteraf

Ook coördinator Ben van den Horn van het Kennisplatform Tunnelveiligheid ziet het gevaar van de blinde vlek voor veiligheid tijdens de energietransitie. "De kans op dit soort grote calamiteiten is niet zo groot maar als het dan gebeurt, staan we toch allemaal te kijken." Hij verwijst naar gebeurtenissen als de cafébrand in Volendam en de vuurwerkramp in Enschede. "Als zoiets gebeurt, schrikt iedereen weer even wakker en is er een enorme roep om maatregelen."

Maar om te voorkomen dat er eerst een ramp ontstaat en er daarna pas maatregelen komen, zou het goed zijn om tijdig beleid te ontwikkelen, zegt Van den Horn. "Dan denk ik dat het goed mogelijk is om die vrachtwagens ook veilig door tunnels te krijgen." Een eerste stap naar die veiligheid is de zogeheten LFP-batterij die sinds kort op de markt is. Daar zit geen kobalt in, waardoor hij een stuk minder brandgevaarlijk is. "Het zou mooi zijn als die wordt verplicht", zegt Rottier van de startup Clean Tech Worx.

Tijd voor onderzoek

In een reactie zegt verantwoordelijk staatssecretaris Vivianne Heijnen van Infrastructuur en Milieu 'dat de veiligheid van vervoer voor haar van groot belang is'. "Ik vind het belangrijk dat er, bijvoorbeeld in geval van een incident, duidelijke richtlijnen voor de hulpdiensten zijn, op basis van de laatste inzichten."

Ze benadrukt dat daar op haar ministerie al een tijdje aan wordt gewerkt. Onder andere in samenwerking met het ministerie van Justitie en Veiligheid. "Inmiddels ligt er plan en opzet voor een onderzoek, op basis waarvan de veiligheidsprotocollen voor elektrische vrachtwagens aangepast kunnen worden."

Nieuwe batterij

Over de LFP-batterij, waar er steeds meer van worden gebruikt, is de staatssecretaris te spreken. "De energiedichtheid van deze batterij is lager dan de NMC-batterij, maar in de afgelopen jaren wel sterk vooruitgegaan. Daarnaast is een voordeel dat de veiligheid van deze batterij hoger is."

Een ander voordeel, zo zegt ze, is dat er voor de nieuwe batterij minder kritieke grondstoffen nodig zijn, waardoor hij goedkoper is en een langere levensduur heeft. "Vandaar dat de LFP-batterij inmiddels de NMC-batterij voorbijstreeft als meest gebruikte batterij (...). Met name in de heavy duty (vrachtwagens en bussen, red.) is de LFP-batterij aantrekkelijker dan de NMC-batterij."